Alþýðublaðið - 12.12.1973, Side 7

Alþýðublaðið - 12.12.1973, Side 7
Tilslökun á lögum um útgáfurétt I Banria- ríkjunum, hvað viðkemur „réttmætri” Ijósritun Kröfuréttur Banda- rikjanna dæmdi nýlega i prófmáli viðvikjandi ljósritun á timaritum og bókum fyrir visindamenn og bóka- söfn og dómurinn féll þannig, að lög um útgáfurétt séu ekki brotin með slikri ljósritun. Þrír dómaranna voru and- vígir þessum dómi, en fjórir fylgjandi. Hefðu hlutföllin verið önnur hefðu visindamenn og námsmenn, bókasöfn og skólar, ekki geta notfært sér ljósritun. í dómnum var engum sér- stökum bannað að notfæra sér ljósritun af efni, sem tryggt er með lögum um útgáfurétt, en tekið fram, að það sé þingsins að ákveða takmörk þess. Það var heldur ekki fjallað um það, hvort leyfilegt sé að selja ljósrit af tlmariti eða bók án þess að greiða þeim, sem á útgáfurétt- inn. MÓTMÆLI MINNI- HLUTANS Philip Nichols jr. dómari mót- mæltifyrir hönd minnihlutans og spáði þvi, að þessi úrskurður myndi „auka ótakmarkað rán” á öllum ritverkum. „Hvernig svo, sem farið er að,” skrifar Nichols dómari, „hljóta menn að leggja þá merkingu I úrskuröinn, aö eig- andi útgáfuréttar eigi engan þann rétt, sem bókasafni ber að virða.” Bæði rithöfundar, bókautgef- endur, visindamenn, skólar, kennarar og bókaverðir tóku þátt I þessum málaferlum, en málið, sem hér var um að ræða var höfðað af Williams og Wilkins h.f., sem gefa út 37 læknarit á hendur Heilbrigðis- málastofnun Bandarikjanna og Læknabókasafns Bandarikj- anna. Alan Latman, sem var lög- fræðingur læknaritanna sagði I gær, að hann „gerði ráö fyrir” að málinu yrði áfrýjað til hæsta- réttar Bandarikjanna. „Ég vona,aðdómnum verði breytt,” sagði hann. Núverandi lög um útgáfurétt, sem eru frá árinu 1909 og voru sett áður en hraðvirkar ljósrit- vélar urðu til, veitir þeim, sem útgáfurétt á algjóran og óskor- inn rétt til að „prenta, endur prenta, gefa út, taka afrit af og selja verk, sem tryggð eru með útgáfurétti”. Kröfurétturinn sagði hins vegar, að bannið við afritun eigi ekki að koma i veg fyrir „réttmæt afnot” af rit- verkum. „Sé hætt við ljósritun er það skaði fyrir læknisfræðina”, sagði rétturinn. Dómstóllinn sagði hins vegar, að það væri þingsins að ákvarða að marka mót þess, hvað væri „réttmæt” og hvað „óréttmæt” notkun. Þingdeildin, sem sam- þykkti breytingu á útgáfu- réttarlögunum 1967 sagði, að það væri dómstólanna að ákveða slikt, en það mistókst i þinginu. Búist er við, að þingið taki aftur fyrir breytingu á lögum um útgáfurétt á þessu ári. ■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ ■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ HANN VAR 63JA ÁRA, ER HANN SÁ MODUR SÍNA í FYRSTA SINN Sænski listmálarinn Gustav Egon Leander var 63ja óra, þegar hann gat fyrst faðmað móður sina að sér. í fyrra kom sá sorgaratburður fyrir, að foreldrar Leanders létust og hann fann gamalt, inn- siglað umslag I fórum þeirra — það var ritað utan á það til hans. Þá fyrst fékk hann að vita, að hann væri tökubarn. Ilann hófst strax handa við að hafa upp á móður sinni og fann hana á elliheimili ári slðar — Berta Malmberg heitir hún og cr 86 ára. Hún sagði við son sinn: „Ég fór til sjós, þegar ég var ung. Ég var eldabuska og herbergis- þerna. Ég varð ástfangin af stýrimanninum, Gustav Oeberg, þcgar ég var 21 árs, við trúlofuðumst og ég varð barns- hafandi — að þér. En hann kvæntist mér ekki. Ég frétti löngu seinna, að hann hefði farist með skipinu, en ég fékk fósturforeldra handa þér. Tveim árum seinna giftist ég og vildi fá þig, en þá vildu fóstufor- eldrarnir ekki láta þig...” Gustav Leander segir: „Stór- kostlegt, að svona skyldi fara. Ég get ekki ásakað móður mina. Hún gerði það, sem hún gat fyrir mig.” !■■■■■■■■ ■ ■■■■■■■■i ■■■■■■■■■■ ■■■■■■■■■■■l Sú fullkomnasta Allir skraut- og nytja- saumar eru innbyggðir í vélina — á tökkunum eru myndir af saumunum og þér ýtið bara á takka til að fá réttan saum. eina vélin á * markaðnum' með tvö- ¥ földum flutningi, kostirn- ¥ ir koma bezt i Ijós þegar $ þarf að sauma köflótt, £ röndótt eða hál efni <x % KENNSLA Kennsla í meðferð vélanna er að | sjálfsögðu innifalin í verðinu. Þar að auki fylgir vandað- ur leiðarvisir á islenzku. ¥ \ ¥ Með aðeins einni skífu —4 alhliða stilliskífunni —4 stillið þér sporlengd, spor- J breidd, sporlegu og» hnappagöt. EinfaldaraS getur það ekki verið. 4 tí 4 $ 4 « 4 « 4 « 4 n 4 s 4 5 4 ÞJÓNUSTA | 44 ár höfum við flutt inn PFAFF * saumavélar og höfum þvi ekki efni á öðru en reyna að íveita sem bezta viðgerða- og varahlutaþjónustu. Verzlunin Skólavörðustíg 1-3 O Gylfi Þ. Gíslason skrifar um bækur Frá ýmsu sagt en ótal- margt einnig ósagt Á milli Washington og Moskva. Minningar Emils Jónssonar. íslendingar hafa ávallt haft mikinn áhuga á minningabókum. Er það eflaust tengt þeirri stað- reynd, að almenningur á tslandi hefur alltaf viljað kunna skil á sögu þjóðar- innar og þá ekki sist þeim þætti hennar, sem kölluð hefur verið persónusaga. Menn vilja vita um þátt einstaklinga i þvi, sem gerist. Menn vilja einnig gjarnan vita ýmis- legt um einstaklinga, þótt það skipti engu máli i sambandi við sjálfa þjóðarsöguna, t.d. um einkamál þeirra, persónu- leg áhugamál, ferðalög, fjölskyldumál o.s.frv. Hvarvetna eru minningabækur kunnra forystumanna i stjórnmál- um, listum og visindum taldar mikilvægar heim- ildir og vinsælt lestrarefni. Hér á landi rita fleiri minningar sinar en svo nefndir þjóðkunnir menn. Er það eitt af sérkennum islenskrar menningar og fagnaðarefni. Sem heild eru endurminningarit lik- lega fyrirferðarmeiri i bókaútgáfu en með ná- lægum þjóðum. Það er lika eitt af einkennum menningarlifs og menn- ingaráhuga á Islandi. 1 meginatriðum má segja, að minningarit séu tvenns konar. Annars veg- ar eru þau fyrst og fremst fróðleikur um það, sem á daga höfundar hefur drif- ið. Hinsvegar eru þau mat höfundar á þvi, sem hefur gerst. Minningar Emils Jónssonar, fyrrverandi ráðherra, eru hinnar fyrri tegundar. Þær eru frásögn af umfangsmiklum störfum hans á viðburða - rikri ævi, námi hans, verkfræðistörfum, bæjar- stjóra- og bæjarfulltrúa- störfum, starfi hans sem vitamálastjóra, sem alþingismanns, sem ráð- herra i mörgum rikis- stjórnum og sem forystu- manns Alþýðuflokksins og formanns hans. Að sjálf- sögðu segir hann einnig frá ætt sinni og uppvexti, éins og sjálfsagt þykir i slikum minningabókum. Gefur auga leið, að mað- ur, sem lifað hefur jafn- viðburðarika ævi, hefur frá mörgu markverðu að segja. Það kom snemma i ljós, að hæfileikar Emils Jónssonar voru slikir, ekki aðeins gáfur hans, heldur einnig viljastyrkur hans og traust skapgerð, að þess háttar manni hlutu að verða falin mörg verk- efni á lifsleiðinni. Sú varð einnig raunin á. Þótt Emi! Jónssson hafi verið einn fremstur islenskra verk fræðinga á okkar tima, hefur meginstarf hans samt ekki orðið á þeim vettvangi, heldur á sviði stjórnmála, og þá fyrst og fremst utanrikismála enda ber heiti það, sem hann hefur valið bók sinni, vott um, að hann líti þannig á lífsstarf sitt. Eins og búast má við af jafn- traustum manni og Emi! Jónssyni er i bókinni traustan fróðleik að finna um þau efni, sem húr fjallar um. Ýmsar minn ingabækur hafa reynst vafasamar heim ildir vegna þess, aí athugun hefur leitt i ljós að ekki hefur verið rétt greint frá staðreyndum Ekki hefi ég rekist á neitl slikt i riti Emils. Ég hel ekki heldur trú á, að nán ari skoðun mundi leiðí slikt i ljós. Hins vegar hefði ég kos- ið, að hann hefði fjallað nánar um ýmis atriði úr stjórnmálasögunni en hann gerir, t.d. aðdrag- anda að myndun þeirra rikisstjórna, sem hann tók þatt i, og þróun mála inn- an Alþýðuflokksins, t.d. formannsskiptin á flokks- þinginu 1952. Hann hefði verið manna best fallinn til þess að greina rétt og hlutlaust frá um slik efni. En um þessi atriði fjallar hann ekki, þar eð Stefán Jóh. Stefánsson hafði gert það i minningariti sinu. Það riter þó ekki nægilega traust heimild um stjórn- málasögu þessara ára. Hitt má segja, að sé skiljanlegt, að Emil telji ástæðulaust og jafnvel ekki eðlilegt að skrifa um sömu atburði jafnskömmu eftir að hitt ritið kom út. Ég sagði áðan, að bók Emils sé þeirrar gerðar, sem fyrst og fremst sé frá sögn og fróðleikur, en ekki dómar um málefni eða menn. Að einu ieyti er þó bókin stefnumarkandi,1 þ.e að þvi er varðar afstöðu Émils til samstarfs vest- rænna þjóða og stofnunar og starfa Atlantshafs- bandalagsins. Má jafnvel e.t.v. segja, að megintil- gangur bókarinnar sé að vekja athygli þeirra, sem ungir eru, á þeirri sögu, sem þar er að baki, og þeim framtiðarverkefn- um, sem henni eru tengd. 1 þessum efnum lýsir Emil bjargföstum skoðunum sinum á hispurslausan og traustvekjandi hátt. Ég hefði kosið, að hann hefði fjallað um fleiri viðfangs- efni með sama hætti, að hann hefði gert meira af þvi að segja skoðun sina á vandamálunum, sem hann fékkst við, og iausn þeirra, hvort sem honum likaði hún betur eða verr, og kost og löst á samstarfsmönn- um sinum, innanlands og utan. Af ráðnum hug hefur Emil forðast þetta. Það er stefna við samningu bók- ar, sem höfundur tekur á- kvörðun um, og lesandi verður að hafa i huga við lestur hennar. Þótt Emil Jónsson hafi auðvitað frá enn miklu meira að segja en fram kemur i bók hans og les- andi fái minna að vita um skoðanir hans en ég hefði talið æskilegt, er tvimæla laus fengur að bókinnifyrii alla þá, sem kunna vilja skil á sögu tslendinga á undanförnum áratugum. Hún er rituðaf einum þeirra mánna, sem mest áhrif hafa haft á tslandi um næstum hálfrar aldar skeið, manni, sem notið hefur einstaks trausts sak- ir gáfna og heilsteyptrar skapgerðar. Af slikri bók getur margur margt lært. Gylfi Þ. Gislason Miðvikudagur 12. desember 1973. LPenelope „Penny” Slinger 25 lára gömul myndlistakona gerði ^jálfa sig að aðalverkinu á sýn- ingu i London. Sambland, brúð- kaupstertu, brúði og slöri er það sem þessi skapandi listakona vill sýna hér. Penny Slinger: „Brúðkaupið mð öllum sinum glans og skrauti er aðeins sýndarleikur fyrir afmeyjunina: ERFITT AÐ GERA SKRÍPA- MYNDIR AF VARA- FORSETANUM. Hann er ekki of feitlaginn og andlitið ómarkað og án allra sérkenna, þvi eru bandariskir skopteiknarar ekkert hrifnir af Gerald Ford, sem varaforseta. Don Wight.sem hefur fengið hin eftirsóttu Pulitzerverðlaun fyrir teikningar, sagði: „Hann gerir lif mitt að viti. ” Robert Pryor hjá New York Times sagði: „Ég vonaði alltaf, að hann yrði ekki fyrir valinu.” Og Pat Oliphant hjá Denver Post segir: „Þetta verður erfitt. Við viljum heldur hafa þá ljóta.” MAMMA GETTYS HÆKKAR VERÐIÐ. Móðir Pauls Gettys.sem rænt var á Italiu, Gail Harris, hefur hækkað verðið á viðtölum um 100% frá þvi að hún fékk sent af- skorið eyra af syni sinum. Aður en hún fékk eyrað sent, I heimtaði Gail 1200 þýsk mörk I fyrir viðtal við fréttamann, en ! nú vill hún fá 2350 þýsk mörk. EFST A BAUGI ÆVINTYRA- FERP TIL JUPITERS Nú þýtur gervi- tunglið i átt að stærstu plánetu sólkerfisins með ferföldum hraða byssukúlu —131 200 km hraða á klukkustund. Pionier 10. bandariska gervitunglið er að nálgast Júpiter eftir 461 dags ævintýraför. Menn hafa látið sig visindaafrek litlu skipta vegna oliu- kreppunnar og hvers- dagsáhyggna, en þessi jarðneski njósnari hefur sent til jarðar 400 litmyndir af Júpiter og sýnt okkur þar með leyndardóma himin- hvolfsins og sannað okkur mannlega visku og getu. Þetta 260 kg gervitungl var sent upp af NASA á Kennedy- höfða 2. mars 1972. Pionier 10 fór fram hjá tunglinu og Mars og flaug siöan i sjö mánuði á 280 milljón km braut umhverfis plánetur, loftsteina og geimryk. Þýski geimferðasér- fræðingurinn Heinz Kaminski prófessor sagði: „Þetta er einstakt afrek geimfaralega séð. Gervitunglinu hefur verið fjarstýrt allan timann og það er furðulegt, aö Pionier 10 skuli ekki enn hafa rekist á neitt, sem gæti skaddað hann alvarlega.” 4. desember komst gervi- tunglið næst Júpiter og þá flaug það i aðeins 129.600 km fjarlægð frá yfirborði stærstu plánetu sólkerfisins. Yfir þetta grábláa og laxbleika yfirborö, sem hylur risaplánetuna. Pionier 10 mun lenda i hringiðu kraftmikilla efna, þegar hann kemst nálægt Júpiter eins og risahnefi hefði hitt hann, þvi að frumkraftur streymir sifellt frá þessari plánetu, scm er ellefu sinnum stærri en jörðin að þvermáli. Prófessor Kaminski segir: „Nú er Júpíter i heppilegustu afstöðu til jarðar, þó um nokkrar milljónir ára væri að ræða. A Júpiter glyttir i risastórt rautt auga, sem gæti rúmað þrjá hnetti á stærð við jörðina. Sennilegast er að þar sé um að ræða glóandi, loftkennd efni, sem bendir til eldsumbrota.” Heila viku sendir Pionier 10 myndir og merki til athugunar- stöðva i Bandarikjunum. Þessi alheimsnjósnari beinir mynda- vélum sinum að fjórum af tólf tunglum Júpiters, sem senda frá sér andsvör vegna rafsegul- magns þeirra — en sendingarnar eru allar á dulmáli. Þegar Pionier 10 Gervitunglið, sem lagði af stað 2. marz 1972, hefur nú ferðast milljarð kílómetra Svona þýtur Pionier 10 fram hjá Júpiler. Hann hefur innbyrðis ellefu mjög næm visindatæki. Langá loftnetið veit ávallt i átt til jarðar. Þetta minnir á auga Cýklóp- anna, sem voru eineygðir risar i griskum þjóðsögum, cn hér glyttir i gulrauða blettinn á yfir- borði Júpiters. hefur lokið hlutverki sinu, hverfur hann úr hinu mikla aðdráttar- afli Júpiters og út i himingeiminn. Pionier 10 er aðeins 3ja metra breiður, en þó er hann fyrsti hluturinn, gerður af mannahöndum, sem yfirgefur sólkerfið og heldur áfram út á Vetrarbrautina. ) Nýtt hverf i - ný verzlun KR0N VERZLUN Með þessari nýju verzlun við Norðurfell í Breiðholti, stækkar enn verzlunarsvæði KRON - og þjónustan nær til enn fleirri. KAUPFÉLAG REYKJAVÍKUR 0G NÁGRENNIS O Miðvikudagur 12. desember 1973.

x

Alþýðublaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.