Alþýðublaðið - 12.01.1975, Blaðsíða 7

orsakir nokkuð aðrar.
Það skilur okkur eftir
átta stjörnur til að velja
úr og engin þeirra hefur
enn sýnt nokkra eigin-
leika sem komið gætu
í veg fyrir að um þær
gengju plánetur sem
svipaði til jarðar. Yfír-
borðshiti þeirra er svip-
aður og sólar, þannig að
útgeislun er líklega
hvorki of lítil, né of mikil.
Stjörnuþoka sú, sem
sólin tilheyrir (á ensku
Galaxy) spannar víðáttu-
meira svæði en svo, að
mannlegur heili geti gert
sér raunhæfa mynd af
því. Sólin, sem við snú-
umst í kringum er stað-
sett um 27.000 Ijósár frá
miðju þokunnar og um
14.000 Ijósár frá ytri brún
hennar. Fjöldi stjarnanna
í þokunni er ekki þekkt-
ur, en vitað er þó að þær
skipta milljónum. Ef
gengið er út f rá því, að sá
hluti hennar sem sólin
gengur um, sé ekki mjög
frábrugðin öðrum hlutum
hennar, þá megum við
álykta, að stjörnur, svip-
aðar sólinni, séu mjög al-
gengar. Átta af nítján
næstu stjörnum eru nægi-
lega svipaðar og gefur
það nokkra ábendingu.
Eitt er það þó, sem enn
getur hrjáð okkur og gert
að engu vonir okkar um
nýlendur í himingeimn-
um. Við vitum sumsé ekki
með nokkurri vissu, að
stjörnur hafi yf irleitt plá-
netur á sporbraut um-
hverfis sig. Fjarlægðir
milli stjarna eru svo
miklar, að plánetur verða
ekki greindar með þeim
tækjum sem við höfum
yfir að ráða, nema með
svo mikilli fyrirhöfn að
ekki svarar kostnaði. í
þeim efnum verðum við
því að láta okkur nægja,
að minnsta kosti í biii,
kenningar og rökstuddar
tilgátur þeirra vísinda-
manna sem hvað f róðast-
ir þykja þar um. Þess ber
þó að geta að skáparinn
mikli — hvers eðlis sem
hann svo er — hef ur gert
okkur þann greiða að út-
hluta fáeinum af næstu
stjörnum stórum plánet-
um, álíka eða stærri en
Júpiter og því höfum við
þó eifthvað f yrir okkur nú
þegar. Gallinn á gjöf
Njarðar er sá, að engin
þessara pláneta er bú-
setuhæf, þær eru svo
stórar að venjulegur
maður gæti ekki borið
sinn eigin þunga uppi á
þeim. Við verðum því að
halla okkur aftur að
kenningunum.
Ekki eru menn á eitt
sáttir um það hvernig sól-
kerfi okkar muni hafa
myndast. Kenningar þar
um eru bæði margar og
margvíslegar, en eiga
það þó allar sameigin-
legt, að úr þeim verður
sólkerfi. Þær sem líkleg-
astar þykja í dag, eru þó
þess eðlis, að samkvæmt
þeim ættu sólkerfi að
vera ákaflega algeng
fyrirbrigði. Er það talið
liklegt, að snúningshraði
stjörnu ráði mestu um,
hvort plánetur myndist
við hana og að þær stjörn-
ur sem snúast tiltölulega
hægt hafi allan kost á að
mynda sólkerfi um sig.
Út frá þeirri kenningu —
og því að vitað er um
nokkrar plánetur — er
hægt að ákvarða að þrjár
af stjörnunum sem innan
12 Ijósára eru, hafi
örugglega plánetur og að
tvær í viðbót geti talist
mjög líklegar.
Okkur hættir alltaf
nokkuð til þess að álíta
aðlögunarhæf ileika okk-
ar töluvert mikla og
bendum í því sambandi á
það hversu margir hafa
lifað af kringumstæður
sem manninum áttu að
vera ósamrýmanlegar.
Eigi okkur að vera kleift
að nema land á öðrum
plánetum, verða þær þó
að uppfylla nokkuð
ströng skilyrði. Maðurinn
kann að lifa af frost,
vinda og annað það sem
jörðin leggur á hann, en
án hjálpar ýmissa eigin-
leika hennar, fær hann
alls ekki unnið lífsnauð-
synjanir sinar úr um-
hverfinu. Massi viðkom-
andi plánetu verður til
dæmis að vera meir en
40% af massa jarðar, ef
hún á að geta f ramleitt og
haldið því andrúmslofti
sem nauðsynlegt er.
Hann má ekki vera meiri
en 235% af massa jarðar-
innar, því þá verður
þyngdaraf lið of mikið, en
maðurinn getur ekki at-
hafnað sig í sterkara að-
dráttarsviði en 1.5 G (1 G
er þyngdarafl jarðarinn-
ar). Þá má sólarhringur
hennar ekki vera lengri
en 96 klukkustundir, því
lengri sólarhringur
myndi skapa of mikla
hitasveiflu milli dags og
nætur. Loks verður halli
hennar í brautinni og
snúningur hennar um sól
sína að vera innan þeirra
marka, að ekki skapist of
stór hitasveifla milli
sumars og vetrar.
Allt þetta, samantekið,
gefur okkur um 43%
möguleika á að finna, að
minnsta kosti eina plá-
netu svipaða jörðinni,
innan 22ja Ijósára fjar-
lægðar og innan 12 Ijósára
eru einar sjö stjörnur sem
gefa nægilega möguleika
til þess að vekja áhuga
okkar. Möguleikar þessir
eru mismunandi miklir
og eru hvað mestir á að
tvær af þrem næstu
stjörnum, Alpha Centauri
A og B, geti hýst okkur.
Næstu 15-20 ár munu þó
> v Plánetur, sem
eru svipaðar jörð-
inni, geta einnig
reynst hættulegar,
þegar á lifsskeið
sólarinnar liður,
þvi hitastig þeirra
yrði mönnum ó-
bærilegt. Hækkun
hitastigsins yrði æ
hraðari, svo
skera úr um þetta, því
tæknif ramfarir síðustu
ára benda til þess, að inn-
an þess tíma getum við
sent tiltölulega stóra
stjörnukíkja á braut um-
hverfis jörðu, eða til
tunglsins, og þannig losn-
að við truflandi áhrif
gufuhvolfsins. Þá verður
mögulegt að rannsaka
hluti sem okkur hafa ver-
ið huldir f ram að þessu og
þeir sem koma til með að
leggja út í geiminn, á
fyrstu tugum næstu ald-
ar, gera það með ákveðin
stefnumörk í huga og þá
vissu að við ferðalok
muni þeir f inna fasta jörð
undir fótum, ef ekki svip-
uð skilyrði og þeir ólust
upp við. Einhvern tima
um miðbik aldarinnar
ættu svo fyrstu nýlendu-
skipin að leggja af stað,
með tugþúsundir manna,
kvenna og barna innan-
borðs og óvissa þeirra
verður ekki meiri en svo
að allir ættu að sofa ró-
legir á leiðinni til eins.
fyrirheitna landsins enn.
plánetan gæti að- könnuði, sem
eins orðið tima- halda myndu á-
bundið hæli fyrir fram.
UTBOÐ
Landsvirkjun óskar eftir tilboðum i eftir-
talda verkhluta fyrir spennistöðina
Korpu:
Steinsteyptar undirstöður og strengja-
stokka útivirkis.
Undirstöður og kjallaragólf rofa- og
stjórnstöðvar.
Jöfnun lóðar og vegarlagningu.
Útboðsgögn verða seld á skrifstofu Lands-
virkjunar, Suðurlandsbraut 14, Reykja-
vik, frá og með mánudegi 13. janúar 1975
og kosta kr. 1.000.- hvert eintak. Frestur
til að skila tilboðum er til. 14. febrúar 1975.
LANDSVIRKJUN
FYRSTA
GREIN
Sunnudagur 12. janúar 1975.