Alþýðublaðið - 19.04.1975, Page 3

EKKERT BÚLAIt Á RflDMIHGU
TANNLÆKNIS VANGEFINNA
Tannlæknaþjónusta fyrir van-
gefna hefur löngum verið
áhyggjuefni þeirra, sem sinna og
láta sér annt um málefni vangef-
inna hér á landi. Nú er staddur
hér danskur tannlæknir og
sérfræðingur i tannlækningum
vangefinna. Tannlæknirinn heitir
Björn Russel og er hann kominn
hingað til lands i boði Tannlækna-
félags tslands og Styrktarfélags
vangefinna. Hann hefur flutt
fyrirlestur um sérgrein sina fyrir
islenska tannlækna, en i dag flyt-
ur hann fyrirlestur, sem opinn
verður almenningi, að dag-
heimilinu að Bjarkarási i
Stjörnugróf 9 og hefst hann kl.
14.00.
Russel er fyrsti tannlæknirinn i
Danmörku, sem helgar sig ein-
göngu tannlækningum vangef-
inna þar i landi, en nú eru 11
danskir tannlæknar starfandi að
sama viðfangsefni. Sinna þeir
sjúklingum, sem almenn tann-
læknaþjónusta getur ekki annast.
1 Danmörku greiðir sjúkrasam-
lagið að jafnaði tvo þriðju af
kostnaði við tannlækningar, en
allan kostnað af tannlækningum
þeirra, sem almenn tannlækna-
þjónusta getur ekki annast.
Hér á landi hefur hliðstæð
þjónusta við vangefna enn ekki
komist á. A siðasta ári tók Gunn-
ar Þormar, tannlæknir saman
greinargerð fyrir heilbrigðis-
ráðuneytið um tannlækningar
vangefinna hér á landi og gerði
þar tillögur um nýbreytni á þvi
sviði.
Heilbrigðisráðuneytið er þeirr-
ar skoðunar, að mál þetta beri að
taka upp á þeim grundvelli, sem
ráð er fyrir gert i greinargerð og
tillögum Gunnars Þormar, og
hefur ráðuneytið fengið heimild i
fjárlögum til að ráða sérstakan
tannlækni til starfa við ráðu-
neytið. Enn hefurþessi tannlækn-
ir ekki verið ráðinn og erþað
skoðun Tannlæknafélags Islands,
að orðið sé mjög aðkallandi, að
látið verði til skarar skriða i
þessu máli.
Almenn tannlæknaþjónusta
getur ekki sinnt vangefnum nema
að mjög takmörkuðu leyti og
kemur þar til að viðgerðir og
tannhirðing þessa fólks er a.m.k.
3-4 sinnum timafrekari en al-
mennt gerist og i mörgum tilvik-
um er þörf sérþekkingar og
sérstakrar aðstöðu umframþað,
sem tiðkast hjá tannlæknum,
þegar i hlut eiga vangefnir ein-
staklingar.
Þá er þess að geta að vangefnir
eru mun næmari fyrir ýmsum
munn- og tannsjúkdómum en
heilbrigt fólk og þörf er stöðugs
eftirlits til að hindra vanliðan og
tryggja, að vangefnir geti nærst
eðlilega.
Nú erutaldir álslandi 1.500-2000
vangefnir, þar af eru innan við
500 á heimilum vangefinna. —
Að frelsi þeirra er unnið
A islandi eru starfandi tveir starfshópar Amnesty International.
öörum þeirra veitir forstöðu Gísli J. Astþórsson en hinum Ingi K. Jó-
hannsson.
Hverjum hópi eru ætlaðir þrir skjólstæðingar. Eins og Alþýðublaðið
greindi frá I fyrradag hefur einum þeirra, Suður-Afrikumanni verið
sleppt. Hinir fimm eru: Uruguaybúi, blaðamaður, þingmaður fyrir
kommúnista, sovéskur baptistaprestur, Swaisilandsbúi, sem fór ólög-
lega inn f landið, Tékki, sem handtekinn var 1974 I annað sinn án til-
greindrar ástæðu, griskur vottur Jehóva sem dæmdur var I 20 ára
fangelsi fyrir að neita að bera vopn, en þa er trúaratriði vottanna.
MflRGIR SEM EKKI GREIDDU TRYGG-
INGAIÐGJÖLDIN FA NÚ DRÁTTARVEXTI
Tryggingafélögin tóku i fyrra
að krefja bileigendur, sem ekki
greiddu tryggingaiðgjöld sin
innan hins lögboðna 14 daga
frests frá gjalddaga, um 2%
dráttarvexti, en i það skipti var
ekkertum þessa nýbreytni getið
á greiðslutilkynningunum. Nú
er þessara dráttarvaxta getið á
greiðslutilkynningum flestra
þeirra tryggingafélaga, sem
þegar hafa sent þá út til við-
skiptavina sinna.
,,Ein af þeim rökum, sem við
færðum fram, þegar við sóttum
um hækkun iðgjaldanna i fyrra,
var sú staðreynd, að 60-70%
viðskiptavinanna greiddi
iðgjaldið eftir að 14 daga
fresturinn var runninn út, og við
erum raunar að fá iðgjaldið
greitt allt árið”, sagði Þorgeir
Lúðviksson hjá Almennum
tryggingum, þegar Alþýðu-
blaðið ræddi við hann i gær. ,,Af
sömu ástæðum var þá ákveðið
að nota heimild Seðlabankans
um 2% dráttavexti á mánuði,
enda ekki ástæða til annars, þar
eða það finnst varla sú stofnun
eða fyrirtæki,sem ekki notfærir
sér þessa heimild”, sagði Þor-
geir.
Hjá Almennum tryggingum
verður farið að leggja dráttar-
vexti á iðgjaldið við hvern
byrjaðan mánuð eftir 14. mai, sé
það ekki greitt fyrir þann tima,
en eitthvað er misjafnt hvenær
tryggingafélögin setja gjald-
daga sina. Þvi er ekki reiknaður
sá timi, sem leið frá hinum
raunverulega gjalddaga, sem er
1. mars, fram til þess tima sem
ákveðin var hækkun iðgjald-
anna, en á þvi timabili rukkuðu
tryggingafélögin ekki um
iðgjöldin, eða gáfu mönnum
færi á að greiða inn á þau.
JONAS HARALZ: RIKISSKULDABREFIN
AUKfl HLUT ÖARÐBÆRRA FRAMKVÆMDA
| » AF F0RSIÐU » I
peningarnir renni til arðbærra
fyrirtækja og vinni þannig fyrir
okkur”, sagði Jónas Haralz,
bankastjóri, I viðtali við Alþýðu-
blaðið i gær.
,,Við erum vansælir yfir þessari
samkeppni”, sagði Jónas enn-
fremur, ,,sem er holl i hófi en hef
ur farið úr öllum böndum siðustu
ár. Við megum ekki gera slikt hið
sama, enda eru miklir erfiðleikar
bundnir við það, að vlsitölu-
Iryggja innlán i banka, meðal
annars þeir, að við yrðum þá að
visitölutryggja hluta útlána okk-
ar og ákveða hverjir yrðu að taka
visitölutryggð lán og hverjir ekki.
I þjóðfélagi okkar i dag”, sagði
Jónas að lokum, ,,er það aðalat-
riði, að halda verðbólgu i skefj-
um. Útgáfa þessa mikla magns
var verðtryggðum skuldabréfum
veldur hins vegar fleiri vanda-
málum en hún leysir.
Skortir oeninga
— ekki áhuea
» AF F0RSÍÐU »
nefna það, að nýlega sótti ég
um að fá að sækja ráðstefnu i
Brigton, þar sem fjallað var
mikið um oliuleit á miklu dýpi,
en fékk ekki að fara. Þá má
einnig telja til, að fjárveiting
fæst ekki til kaupa á ritum um
þessi efni, þannig að ekki er
nóg með að leitarheimildir séu
ekki veittar, heldur er einnig
forboðið að kynna sér tækni og
annað, sem að olfuleit lýtur.”
„Það er rétt”, sagði Stein-
grímur ennfremur í viðtalinu i
gær, ,,að ég neitaði Reyni um
heimild til að sækja ráðstefnu
þessa, en það má benda á
það, að hann er einmitt að fara
nú I maí, á ráðstefnu i Kanada
á okkar vegum. Okkur er snið-
inn jafn þröngur stakkur og
öðrum rikisstofnunum nú, og
ég mun þessvegna koma f veg
fyrirallar þær utanlandsferðir
sem ég get. Það stafar þó ekki
af áhugaleysi, heldur peninga-
leysi.”
BANKAMAÐUR: VARFÆRIN UTLANSSTEFNA
HEFÐI EKKI VALDIÐ FALSKRI KAUPGETU
Tilefni þess, að Alþýðublaðið
leitaði til Jónasar llaralz, banka-
stjóra, eru svör Benedikts Gutt-
ormssonar, fyrrum útibússtjóra
Landsbankans á Eskifirði og sið-
ar fulltrúa bankastjóra Búnaðar-
bankans I Reykjavik i nýútkomnu
Bankablaði, þar sem hann er
spurður m.a., hvort bankakerfið
og ráðamenn i bankamálum eigi
sök á verðbólgunni i landinu.
i svari sinu segir Benedikt um
verðtryggingu lánastarfseminn-
ar:
„Aðra tel ég sök ráðamanna I
bankamálum. Hún er tómlæti
þeirra i þvi að gera ráðstafanir til
að vernda verðgildi þess fjár,
sem þeim hefur verið trúað fyrir
að geyma. Til þess gafst þó full-
komið tilefni, þegar rikið tók að
gefa út verðtryggð vaxtabréf, að
bankarnir gerðu þá sambærileg-
ar ráðstafanir til að tryggja inni-
stæður viðskiptamanna sinna
með visitölutryggingu innlána og
útlána. En eftir tiu árin greiðir
rikissjóður þrettánfalda innláns-
fjárhæðina, að krónutölu, en
bankarnir aðeins tvöfalda. Þann-
ig hafa þeir verðlaunað ráðdeild
og sparnað, sem fyrr á árum voru
taldir til mannkosta.
Hefðu slikar ráðstafanir verið
gerðar fyrir tiu árum, væri hagur
þjóðarinnar allur annar. Þá
værum við ekki bónbjargarmenn
á erlendum vettvangi um
milljarðalán til að leysa óreiðu-
skuldir okkar, en gætum leitað
eftir lánum til arðbærra
framkvæmda atþjóð til heilla”. —
Um það hvort bankakerfið eigi
beinlinis einhverja sök á verð-
bólguþröuninni hér á landi hin
undanfarandi ár segir Benedikt i
svari sinu i Bankablaðinu:
,,Já, tvimælalaust, og hana
ekki litla. Forsendan fyrir þvi, að
viðskipta- og framkvæmdafrelsi
leiði ekki af sér verðbólgu, er að
rekin sé Ihaldssöm og varfærin
útlánastefna, svo að ekki sé sköp-
uð fölsk kaupgeta hjá almenningi
með veitingu neyslu- eija eyðslu-
lána. En það fór saman, að þegar
losað var hér um allar hömlur á
innflutningi og framlivæmdum,
hófsthin gengdarlausa útþensla á
bankakerfinu, fjöigun sjálfstæðra
lánastofnana I samkeppni um
sparifé landsmanna, án nauðsyn-
legs samstarfs um skynsamlega
útlánastefnu. Að þessu leyti á
yfirstjórn bankamála mikia sök”.
STJORNMAL
Atvinnuöryggi.
Það er eitt af grundvallar-
atriðum jafnaðarstefnunnar
að sérhverjum einstaklingi
skuli tryggður réttur til starfs.
Hér er um grundvallarmann-
réttindamál að ræða. Eitt-
hvert mesta félagslegt órétt-
læti, sem fyrirfinnst, er að
manni, sem vill vinna, sé
neitað um atvinnu við sitt
hæfi. Atvinnuleysi er eitt
voðalegasta þjóðfélagsböl,
sem þekkist. Það er hverjum
þeim, sem fyrir þvi verður,
óskapleg reynsla þvi enginn
nema sá, sem reynt hefur,
getur imyndað sér vonleysi og
örvæntingu þess, sem býður
fram vinnu sina en er alls
staðar visað frá. Samfélagið
getur ráðið þessu — með
félagslegum aðgerðum og vit-
urlegum stjórnarháttum er
hægt að koma i veg fyrir at-
vinnuleysi og á það hafa
jafnaðarmenn ávallt lagt
megináherslu. Þeir hafa
ávallt visað á bug öllum
kenningum um, að hið svo-
nefnda „hæfilega atvinnu-
leysi” geti viðhaldið jafnvægi I
efnahagsmálum — sé hag-
stjórnartæki, sem beita eigi i
þvi skyni að hamla gegn
þenslu og spennu I efnahags-
lifinu. Þvert á móti hafa
jafnaðarmenn haldið þvi
fram, að réttlátt þjóðfélag eigi
aldrei að þola atvinnuleysið —
hvað þá heldur að viðurkenna
það i orði eða verki sem nauð-
synlegan þátt í efnahags-
stjórnun.
Atvinnuöryggi á islandi
Till allrar hamingju höfum
við islendingar á undanförn-
um árum að mestu sloppið við
atvinnuleysi og allar okkar
aðgerðir I efnahagsmálum
þegar að hefur kreppt hafa
jafnan miðast við það að
lryggja áfram örugga at-
vinnu. Þó er það svo, að at-
vinnuöryggið er misjafnt eftir
stéttum. Verkafólk i fiskiðnaði
hefur t.d. jafnan búið við
ótryggt atvinnuástand ein-
faldlega vegna þess, hve
magn þess hráefnis, sem á
land berst, er misjafnt og hve
misjafnlega mikill timi liður
milli landana. Einkum og sér i
lagi hefurþetta ástand verið
ótryggt hjá þvl kvenfólki, sem
vinnur við hraðfrystiiðnaðinn.
Þess vegna var það merkur
áfangi, sem náðist i kjara-
samningunum, er gerðir voru
fyrir einu ári, þegar verkafólk
i fiskiðnaði fékk kaup-
tryggingu. En nú eru hafnar
fjöldauppsagnir á þcssari
kauptryggingu verkafólksins.
Þessa dagana dynja slik upp-
sagnarbréf á starfsfólki hrað-
frystihúsanna á Suð-vestur-
landi.
Þetta eru skelfileg og ógn-
vekjandi tiðindi. Ráðamenn
þjóðarinnar geta ekki staðið
aðgerðarlausir hjá og horft á
þetta gerast. Umsvifalaust
verður nú að kveða niður at-
vinnuleysisvofuna, sem farin
er að gægjast á glugga lág-
launafólksins i þjóðfélaginu.
Það hefur nóg að bera þótt at-
vinnuöryggi þess sé ekki
stefnt i hættu.
—SB
TVÖFÖLDUN FÓSTUREYÐINGA HÉR?
»
AF F0RSIÐU »
senda konurnar heim strax eftir
aðgerð, en þannig er um 25%
allra fóstureyðinga þar i landi, að
sögn Guðmundár.
Til að menn geti áttað sig á
kostnaði þeim, sem fóstureyðing-
um mun fylgja, má geta þess, að
daggjaldið á kvensjúkdómadeild
Landspitalans er kr. 7100, en kr.
6000 á sængurkvennadeild, og á
slðasta ári voru framkvæmdar
löglegar fóstureyðingar hér á
landi.
„En eins og ég sagði áðan er ó-
mögulegt að segja til um það hve
mikið fóstureyðingum mun
fjölga, verði frumvarpið sam-
þykkt. En að minu áliti eru það
ekki fyrst og fremst lögin, sem
hafaþar áhrif, heldur afstaða
fólksins til þessara mála — al-
menningsálitið — og það mun
fara mjög mikið eftir umræðum
um þessi mál i fjölmiðlum,” sagði
Guðmundur Jóhannesson læknir
að lokum.
Laugardagur 19. apríl 1975.
o