Alþýðublaðið - 19.04.1975, Qupperneq 4

Otgefandi: Blað hf.
Framkvæmdastjóri: Ingólfur P. Steinsson
Ritstjóri: Sighvatur Björgvinsson
Fréttastjóri: Helgi E. Helgason
Auglýsingastjóri: Fanney Kristjánsdóttir
Afgreiðslustjóri: örn Halldórsson
Ritstjórn: Siöumúla 11, simi 81866
Auglýsingar: Hverfisgötu 8-10, simar 28660 og 14906
Afgreiðsla: Hverfisgötu 8-10, simi 14900
Prentun: Blaöaprent hf. Verð i lausasölu kr. 40.
EKKI ORÐ - ATHAFNIR!
Alþýðublaðið hefur margsinnis bent á það,
hversu varnarlausir islenskir neytendur eru og
hversu mjög réttur þeirra hefur verið fyrir borð
borinn. Verðlagseftirlitið hefur ekki getað ann-
að þvi hlutverki sinu að tryggja rétta og sann-
gjarna verðlagningu á vöru og þjónustu auk
þess sem verðlagskerfið er þannig, að það stuðl-
ar ekki að hagkvæmari innkaupum innflytjenda
og þar með lægra vöruverði. Þá eru hin frjálsu
neytendasamtök i landinu mjög veik, enda njóta
þau mjög takmarkaðs styrks frá hinu opinbera.
Ofan á þetta bætist svo það, að verulega skortir
á að almenns neytendaréttar sé gætt i islenskri
löggjöf og eru mörg dæmi þess, að með óeðlileg-
um verslunarháttum sé stórfé haft af islenskum
neytendum og þeim skapaðir hvers kyns erfið-
leikar og amstur auk fjárútlátanna.
1 nálægum löndum hafa fyrir löngu verið sett
yfirgripsmikil lög, þar sem neytendaréttur er
samræmdur i einni heildarlöggjöf, sem veitir
neytendum vernd gegn óeðlilegum viðskipta-
háttum og veitir þeim, sem kaupir, jafnan rétt
og hinum, sem selur. í lögum þessum er einnig
gert ráð fyrir þvi, að auka þekkingu neytenda á
verslun og viðskiptum og þeim rétti, sem þeir
hafa i þvi sambandi. Jafnframt eru i lögum
þessum ákvæði um strangt eftirlit með þvi að
réttar neytenda sé gætt og er það eftirlit ýmist
framkvæmt af opinberum aðilum eða af frjáls-
um neytendasamtökum, sem njóta rikulegs
stuðnings hins opinbera — og er þá ekki aðeins
átt við fjárhagslegan stuðning einan saman.
Það vantar ekki, að stjórnmálamenn ræði oft
þessi mál og láti i ljós skilning sinn og velvilja i
garð neytenda — en Alþýðuflokkurinn er eini
flokkurinn, sem eitthvað hefur viljað aðhafast i
málinu. Á árinu 1970 fól þáverandi viðskiptaráð-
herra, Gylfi Þ. Gislason, sérfróðum manni að
semja frumvarp að neytendalöggjöf þar sem
tekið væri tillit til slikra lagasetninga i ná-
grannalöndunum og þær aðlagaðar islenskum
aðstæðum. Þessu verki var lokið árið 1971 og
lýsti viðskiptaráðherrann þvi yfir, að ætlun sin
væri að leggja frumvarp þetta fyrir Alþingi þá
um haustið. Áður en að þvi gat komið fóru fram
kosningar til Alþingis og ný rikisstjórn — rikis-
stjórnólafs Jóhannessonar, — tók við völdum. í
embætti viðskiptaráðherra þeirrar rikisstjórnar
valdist Alþýðubandalagsmaðurinn Lúðvik
Jósefsson — og þegar hann tók við þvi embætti
af Gylfa Þ. Gislasyni tók hann m.a. við fullbúnu
frumvarpi um neytendavernd, sem var tilbúið
til þess að ganga til Alþingis, ef pólitiskur vilji
viðskiptaráðherrans væri fyrir hendi.
En þann pólitiska vilja skorti. Frumvarpið
um neytendaverndina var látið rykfalla i skúff-
um Lúðviks Jósefssonar i viðskiptaráðuneytinu
þau þrjú ár, sem hann sat i embætti, og fyrir-
spurnum þingmanna Alþýðuflokksins á Alþingi
um, hvort hann ætlaði ekki að flytja málið, var
svarað út i hött.
Nú hefur nýr maður tekið við embætti við-
skiptaráðherra i nýrri rikisstjórn. Sá maður er
Ólafur Jóhannesson, formaður Framsóknar-
flokksins. Einnig hann hefur á Alþingi farið
mörgum og fögrum orðum um velvild sina i
garð neytenda og um nauðsyn þess, að réttur
neytenda verði betur tryggður i lögum.
En spurningin er, hvort Ólafur ætli eitthvað að
gera i málinu. Hjá embætti hans liggur enn það
frumvarp um neytendavernd, sem Gylfi Þ.
Gislason lét semja fyrir meira en fjórum árum.
Ætlar Ólafur að leggja það frumvarp fram?
GUÐMUNDUR MAGHÚSSON. VflRABORGARFULLTRÚI:
Pólitískt ábyrgðarleysi
Sjalfstæðisflokksins
- SÉR EKKERT ANNAÐ EN NIÐURSKURÐ Á FRAMKVÆMDUM
UG ÞJÓNUSTU BORGARINNAR VIÐ BORGARBÚANA
Á fundi borgarstjórnar Reykjavikur sl.
fimmtudag var rætt um endurskoðun á f járhags-
áætlun borgarinnar og þá fyrst og fremst niður-
skurðaráform borgarstjórnarmeirihlutans.
Við það tækifæri flutti Guðmundur Magnússon,
skólastjóri — varaborgarfulltrúi Alþýðuflokksins
— ræðu þá, sem hér fer á eftir.
Kemur aö skuldadögum
Nú þegar allsherjar niður-
skurður á fjármagni til verklegra
framkvæmda virðist vera eina
leiðin, sem meirihluti borgar-
stjórnar kemur auga á til lausnar
yfirstandandi efnahagsvanda,
vakna margar spurningar um or-
sakir hans og þá ekki siður um
viðbrögð og vinnubrögð meiri-
hlutans i þessum efnum.
Ég skal enga dul draga á það,
að orsakanna er m.a. að leita i þvi
ófremdarástandi efnahagsmála,
sem skapaðist i tið fyrrverandi
rikisstjórnar, vinstri stjórnarinn-
ar svokölluðu, þegar Island
komst i tölu mestu verðbólgu-
landa veraldarinnar.
Og það má einnig benda á, að
þrátt fyrir þessa óhugnanlegu
þróun efnahagsmála i tið vinstri
stjórnarinnar, staðreyndir sem
blöstu við öllum, fékkst hún ekki
til að viðurkenna ástandið og batt
að verulegu leyti hendur sveita-
stjórnar i landinu til að gera við-
eigandi ráðstafanir i tima, en það
hafði aftur i för með sér, að þær
skullu með enn meiri þunga á
neytendum, þegar til lengdar lét.
En Sjálfstæðisflokknum tekst
ekki endalaust að afsaka mistök
sin og pólitiskt ábyrgðarleysi með
þvi að skjóta sér á bak við mistök
vinstri stjórnarinnar sálugu.
Fyrir siðustu borgarstjórnar-
kosningar reyndi Sjálfstæðis-
flokkurinn bæði leynt og ljóst að
breiða yfir þann mikla efnahags-
vanda, sem þá strax — og reynd-
ar miklu fyrr blasti við öllum
þeim, er heyra vildu og sjá hlut-
ina i raunsönnu samhengi.
Fólkinu var sagt rangt til, öllu
slegið á frest, vandinn ekki viður-
kenndur — fyrr en eftir kosning-
ar. Eins konar kosningavixill var
sleginn i Landsbankanum, græna
byltingin sett á svið og sitthvað i
þeim dúr til þess að slá ryki i
augu fólksins. Og allt heppnaðist
þetta svo sem kunnugt er.
En það kemur að skuldadögum,
víxlar falla og þá verður að
borga. Eftir kosningarnar blasti
veruleikinn við, kaldur og mis-
kunnarlaus.
Við undirbúning og siðar gerð
fjárhagsáætlunar fyrir yfirstand-
andi ár kom i ljós, ef grannt var
skoðað, að fé til verklegra fram-
kvæmda var af svo skornum
skammti, að stórfelldur sam-
dráttur og þarmeð vaxandi hætta
á atvinnuleysi var á næsta leiti ef
ekkert yrði að gert.
Það hrekkur skammt að hafa
háar tölur á eignabreytingar-
reikningi, þegar stór hluti þeirra,
hundruð milljóna, er alls ekki
framkvæmdafé, heldur ætlað til
afborgana af lánum og til rekst-
urs fyrirtækja. En vist litur það
betur út á pappirnum.
Fer ekki mikið fyrir
fyrirhyggjunni
Ljóst var að hér varð að huga
að málum nógu snemma. Löngu
fyrir kosningar lagði borgarfull-
trúi Alþýðuflokksins til að teknar
yrðu upp viðræður við Lands-
bankann og þess freistað að lán-
inu þar yrði breytt i nokkurra ára
lán með hliðsjón af fyrirsjáanleg-
um erfiðleikum, en þvi var ekki
sinnt.
Sannleikurinn mátti ekki koma
iljós fyrir kosningar. A sl. hausti
var enn lagt til hér i borgarstjórn
að fá Landsbankaláninu breytt i 7
ára lán, en allt kom fyrir ekki.
Það var engu likara en meirihlut-
anum fyndist allt vera i stakasta
Guðmundur Magnússon
lagi. Það er ekki fyrr en nú, að
meirihlutinn vaknar upp við
vondan draum og leitar eftir hag-
stæðara iáni i Landsbankanum,
en er þó ekki kominn lengra en
þaö að gert er ráö fyrir 100 millj.
króna minni afborgun ,,i trausti
þess, að samningar náist um
framlengingu á láni hjá Lands-
banka islands i 5 ár”, eins og orð-
rétt segir i endurskoðun á fjár-
hagsáætiun frá 7. þ.m.
Það fer ekki mikið fyrir fyrir-
hyggjunni i slikum vinnubrögð-
um, allt látið reka á reiðanum,
enda þótt afleiðingar slikra
vinnubragða hljóti að koma fram
i atvinnuleysi.
Meirihluti borgarstjórnar sýnir
mikið pólitiskt ábyrgðarleysi að
taka ekki þessi mál fastari tökum
og hafa ekki gert það fyrir löngu.
Hann átti að brjóta odd af oflæti
sinu og samþykkja þá tillögu
minnihlutans að ræða öll þessi
mál á breiðum, pólitiskum grund-
velli með hag borgar og borgar-
búa i huga. Minnihlutinn hefur
aldrei borið á móti þvi að við mik-
inn vanda væri að etja og einmitt
þess vegna væri samstaða til
lausnar á honum nauðsynleg. 1
þvi sambandi var lagt til, að
reynt yrði að ná samkomulagi um
eitthvert eða öll eftirtalinna at-
riða:
1. Tekjuaukningu
2. Breytt lán
3. Sparnað i rekstri
4. Niðurskurð framkvæmda
A þetta var ekki fallist. Hvað
veldur?
Eins og sést á þessu telur
minnihlutinn niðurskurð fram-
kvæmda vera siðasta úrræðið og
til þess eigi ekki að grípa, fyrr en
að þrautkannaðar hafa verið all-
ar aðrar leiðir.
Ég hlýt að vekja athygli á þvi,
að meirihlutinn hefur nú viður-
kennt I verki nauðsyn þess að fá
lánið i Landsbankanum til lengri
tima eins og margoft var búið að
benda á. Hins vegar sýnir það
ekki fyrirhyggju að draga þetta
svo úr hömlu, að við þann mikla
niðurskurð framkvæmda sem nú
er fyrirhugaður, liggur það ekki
Ijóst fyrir, hvort samningar við
Landsbankann takast og ekki
heldur til hvaða ráða eigi aö
gripa, náist samkomulag ekki.
Ef ekkert er að gert yrði um að
ræða viðbótarniðurskurö um 100
milljónir.
Kjarni málsins
En kjarni málsins var sá að
finna svör við fyrsta atriði þessa
máls og þvi langmikilvægasta,
þ.e.a.s. tekjuaukningunni.
Það hlýtur að vekja sérstaka
athygli fólks og þá alveg sérstak-
lega hins almenna launþega, að
álagning aðstöðugjalds er engan
veginn I hámarki, enda þótt
heimildarákvæði um hækkun út-
svarsálagningar hafi verið gjör-
nýtt strax við gerð fjárhágsáætl-
unar á sl. hausti.
Þetta gerist samtímis þvi að
skera á niður framlag til félags-
mála um hvorki meira né minna
en 200 millj. króna, þar með tald-
ar 95 millj. sem er beinn niður-
skurður til stofnana i þágu aldr-
aðra. Fullnýting þessa tekju-
stofns, þ.e. aðstöðugjaldsins,
hefði þýtt það, að borgarstjórnin
hefði staðið við loforð sin og
skuldbindingar gagnvart gamla
fólkinu um byggingu stofnana i
þágu þess.
Það er ekki til of mikils mælst,
að borgarstjórn standi við fyrir-
heit sin i þessum efnum á fyrir-
standandi ári, þegar þess er gætt,
að á sl. ári voru aðeins notaðar 20
millj. af 140 millj, sem samþykkt
var á sinum tima að verja til
þessara hluta.
Ég leyfi mér að minna á, að
borgarfulltrúarnir Björgvin
Guðmundsson og Sigurjón Pét-
ursson fluttu hér tillögu eigi alls
fyrir löngu þar sem lagt var til
eða þess freistað að afla borginni
verulegra tekna með breytingum
á lögum um aðstöðugjöld og fast-
eignaskatta af húsnæði öðru en i-
búðarhúsnæði.
Þingmenn máttu ekki einu sinni
fá þetta til athugunar i formi á-
skorunar frá borgarstjórn.
I tillögunni segir m.a. á þessa
leið:
„Komi til verulegs niðurskurð-
ar á framkvæmdum borgarinnar,
dregur það mjög úr atvinnu-
möguieikum fjölda fólks og gæti
þvi samhiiða aimennum sam-
drætti valdið atvinnuleysi. En það
er skoðun borgarstjórnar að
neyta verði allra ráða til að koma
i veg fyrir það”.
Ég geri ráö fyrir þvi að um
þetta tiltekna atriði geti flestir
verið sammála.
Þó að árangurinn af fyrrnefnd-
um tillöguflutningi hefði ekki ver-
ið nema þriöjungurinn af þeirri
upphæð sem nefnd er, þá heföi
samt sem áður verið um að ræöa
rúml. 300millj. en þetta þótti ekki
einu sinni vert athugunar af hálfu
meirihluta borgarfulltrúa.
Stórkostlegur niður-
skurður boðaður
t stað þess að reyna allar hugs-
anlegar leiðir til fjáröflunar er
boðaður stórkostlegur niður-
skurðar framkvæmda:
Til féiagsmála voru áætlaðar á
fjárhagsáætlun 641,2 millj., sem
nú á að lækka um 200 millj.
Framhald á bls. 5
0
Laugardagur 19. apríl 1975.