Alþýðublaðið - 22.01.1976, Blaðsíða 11

DÆMI UM FÉLAGSLEGA AÐSTOÐ Á ÍSLANDI ÁRIÐ 1976
AB — Eirikur Baldursson
Mikið var um það rætt
þegar f óstureyðingar-
frumvarpið, svonefnda,
var á dagskrá Alþingis
fyrir tæpu ári liðnu, að
fóstureyðinga væri ekki
þörf hér á landi, því að
skilningur samfélags
okkar á aðstöðu ein-
stæðra mæðra væri svo
mikill og félagsleg aðstoð
við þær væri það góð.
Þessi röksemd var ein af
þeim sem notuð var til að
stórskemma það frum-
varpsem fram var komið
og aff lytja það þannig að
lítið varð til umbóta á
þeim vettvangi af endan-
legri gerð frumvarpsins
er Alþingi loks sam-
þykkti.Þessi orð eiga þó
við um hina félagslegu
hlið málsins. Þó er gert
ráð fyrir því að fóstur-
eyðing sé fáanleg i þeim
tilfellum að fyrirsjáan-
legt er, að barnið verði
vangef ið eða vanskapað.
Samfélagið ákvað að losa
sig við þá einstaklinga
sem vitað var að yrðu því
til mestrar byrði.
Það kristilega hugarfar
kirkjunnar réði nokkru
um endalok fóstureyð-
ingaf rumvarpsins.
Við skulum reyna að
kynnast lítillega hvernig
félagslegri aðstoð, af
hálfu tryggingarlaganna
er háttað.
Setjum upp dæmi og gerum i
þvi ráð fyrir að kona hafi getið
af sér vangefið barn. Ef barnið
er það mikið vangefið að það er
tekið til vistunar á Kópavogs-
hæli, þá fær hælið 2.400 krónur á
dag til að greiða kostnað af
dvöl barnsins þar. Vilji móðir
barnsins heldur vista það heima
og ala sjálf önn fyrir þvi þá er
styrkur hins opinbera til þess
um 12 þiis. kr. á mánuði. Með
þvi að nefna þetta er ekki verið
að óskapast yfir þvi hve hælinu
er reiknaður mikið meiri kostn-
aður vegna vistunar barna og
vaxinna sem þar dvelja, það er
sizt ofreiknað, heldur er hitt
blettur á sómanum hve naumt
er klipið vegna barnanna sem
vistuð eru i heimahúsum.
1 þvi tilviki aö móðirin er ein-
stæð þá er lifibrauð hennar áð-
urnefnd 12 þúsund, meðlagið
sem nú er um átta þúsund á
mánuði og mæðralaun sem nú
eru kr. 1.416.00 á mánuði hvorki
meira né minna. Hvilik rausn
þegar félagsleg aðstoð er ann-
arsvegar. Það er algengt þegar
fjölfötluð börn eiga i hlut, að
læknir úrskurðar að barninu sé
lifsnauðsynlegt aö vera i sam-
vistum viö móður sina daglangt,
hvernig er henni þá ætlað að lifa
af þessum 21 þúsundi sem til
hennar er kastað, og framfleyta
barni sinu með, að ekki sé nú
talað um ef fleiri börn eru á
hennar framfæri?
Þegar svona háttar hefur það
litið að segja að starfrækt
eru heimili íyrir svona börn,
eins og Bjarkarás og Lyngás, þó
þau séu góð og gegn þeim sem
njóta. Þess má geta, i framhjá-
hlaupi, að úti um land er sliku
ekki að heilsa.
En ekki er bitið úr nálinni þó
þessi hneisa hafi verið nefnd.
Kjósi kona að ala barn sitt
heima þá er fæðingarstyrkur til
hennar frá Tryggingastofnun
kr. 19.835,00, en þá á hún eftir
að greiða ljósmóður fyrir henn-
ar þjónustu. Ef sængurkonunni
heilsast illa, þarf hún að fá að-
Móðir sem elur
barn sitt heima
fær 20 þús. kr.
— en spítalinn
fengi 50 þúsund
- og ekki lítur dæmið betur út fyrir
einstæða móður sem ætlar að ala
önn fyrir þroskahömluðu barni sínu
keypta heimilishjálp og greiða
hana sjálf. Það er álit þeirra
sem til þekkja að þessi upphæð
sem konan fær, dugi að einum
fjórða eða etv. einum þriðja til
þess sem þarf. Slik er hin fé-
lagslega aöstoð á tslandi i dag.
En ef konan elur barn sitt á
stofnun, þá fær stofnunin milli
45 og 50 þúsund krónur, og er þá
miðað við 7 daga legu á fæðing-
ardeild, eða heimili, og er það
trúlega ekki ofreiknað.
Island er það land i Evrópu
sem hefur hvað hæst hlutfall ó-
skilgetinna barna, þó ekki sé al-
veg að marka þá skráningu, þvi
óskilgetin eru öll þau börn sem
fædd eru utan hjónabands.
Engu að siöur er það algengt að
börn séu óskilgetin hér á landi
og enginn skyldi bera neinn
kinnroða vegna þess.
Þvi væri ekki úr vegi að skoða
hver hin félagslega aðstoð er
einstæðum mæðrum, i þessu
skilningsrika þjóðfélagi okkar.
Við skulum búa til dæmi.
Stúlka utan af landi sækir vinnu
til Reykjavikur og verður
ófrisk. Hún er heilbrigð allan
meðgöngutimann og getur unn-
ið fram á siðasta mánuð.
Hún vinnur ekki hjá þvi opin-
bera og á þvi ekki rétt á 3. mán.
barnsfararleyfi, heldur aðeins
14 dögum eins og tiðkast á hin-
um almenna vinnumarkaði.
Hún elur sitt barn og er frá
vinnu sem svarar 3 mánuðum.
Neiti barnsfaðirinn þvi að hafa
nokkurt samneyti haft við stúlk-
una þarf að fara fram rannsókn.
Hana er i fyrsta lagi hægt að
framkvæma þegar barnið er
orðið sex mánaða gamalt,
vegna þess að blóðrannsóknir
eru ekki marktækar fyrr. Siðan
kemur málið fyrir dóm og tefst
af ýmsum völdum vegna réttar-
farslaga og seinagangs i kerfinu.
Venjulegur timi sem þarf til
þess að meðlagsúrskurður kom-
ist til framkvæmda og farið sé
að greiða i samræmi við hann er
eitt og hálft ár. Meðan kerfið
þjónar lund sinni og fer að
flóknum formsatriðum, fær hin
einstæða móðir ekki grænan
eyri frá Tryggingastofnuninni,
enda er henni ekki heimilt að
greiða neitt fyrr en meðlagsúr-
skurður liggur fyrir og þar við
situr. Konan á rétt á þvi að
barnsfaðir hennar greiði henni
8233 kr. á mánuði i 3 mánuði i
kringum barnsburðinn hafi hún
misst vinnu þess vegna, en hún
fær þær ekki greiddar fyrr en
meðlagsúrskurður liggur fyrir.
A Norðurlöndunum er þessum
málum þannig háttað að stofn-
anirnar sem eru hliðstæðar
Tryggingastofnuninni, greiða
konunni strax, en innheimtan
geymd þar til úrskurðurinn um
faðernið liggur fyrir. Þarna er-
um við langt á eftir þeim þjóð-
um sem við kjósum helzt að
bera okkur saman við.
Hlaupi maður að heiman frá
konu og börnum kemur svip-
aður seinagangur upp á tening-
inn. Það er ekki fyrr en eftir tvö
ár að konan fær skilnað að borði
og sæng við mann sinn, hafi ekki
náðst til hans til að ganga frá
skilnaði að borði og sæng. Og þá
loksins að skilnaðarleyfið liggur
fyrir og þar með meðlagsúr-
skurðurinn þá getur Trygginga-
stofnunin farið að greiða kon-
unni meðlag, en fyrr ekki, og vel
að merkja, meðlag er ekki
greitt fyrr en frá þeim degi að
skilnaðurinn átti sér stað, þ.e.
að skilnaðarleyfið er dagsett.
Það gildir einu þó ekki hafi til
fyrirvinnunnar spurzt i tvö ár,
þvi islenzk kona er gift hvar
sem tautar og raular þar til að
skilnaðarleyfi liggur fyrir. Sjálf
skal hún svo annars framfærsl-
una meðan allt stendur i járn-
um. Sama gildir um einstæða
móður með óskilgetið barn ef
barnsfaðirinn neitar að greiða
meðlag. Þetta er það sem heitir
félagsleg aðstoð við einstæðar
mæður á islenzku máli i dag.
Það skal nefnt að hér eru
dekkstu hliðar málanna dregn-
ar i dag^ljósið, og sem betur fer
er þetta ekki ófrávikjanleg
regla. 1 mörgum tilfellum með-
gengur faðirinn strax, eða auð-
velt er að ná til brotthlaupins
eiginmanns, og þá eru málin
mun auðveldari viðfangs. Þess-
ar gloppur eru þó til i löggjöfinni
og meðan svo er getur enginn
sagt hvenær hinn eða þessi
verður fórnarlamb ófull-
kominnar löggjafar. Það eina
sem fórnarlömbin geta ef ekki
nýtur foreldrahúsa er að fara á
bæinn eða hér i Reykjavik að
snúa sér til Félagsmálastofnun-
ar, en þeir eru ekki margir sem
þangaö leita fyrr en fokið er i öll
skjól og þá nauðugir viljugir.
Við skulum ljúka þessu
raunalega hjali með þvi að
benda á eitt atriði tilviðbótar.og
enn búum við til dæmi. Kona
sem á nokkur börn missir mann
sinn. Hún nýtur meðlags-
greiðslna með þeim til 17 ára
aldurs, en naut þeirra til
skamms tima aðeins til sextán
ára aldurs. Ef börnin eru á
framfærihennareftir þann tíma
þá verður hún sjálf að sjá um
það. Það vita þeir sem þekkja
að ef börnin eru i skóla, er fram-
færslukostnaður þeirra meiri en
hann hefur nokkru sinni verið
áður, en meðlagsgreiðslur eru
niðurfallnar. Frændur okkar
Danir hafa fyrir löngu lögfest að
ef barn einstæðrar móður er i
námi þá fær hún greitt meðlag
allt til 24 ára aldurs sé barnið i
námi og á hennar framfæri.
Fimmtudagur 22. janúar 1976.
Alþýöublaðið