Alþýðublaðið - 06.02.1976, Blaðsíða 12

LÍFSHÆTTIR OG
VIÐHORF 14 ÁRA
REVKVÍKINGA
KÖNNUÐ OG KRUFIN
Dagana 4. og 5. f ebrúar
fór fram i gagnfræða-
skólum Reykjavíkur um-
fangsmikil félags- og sál-
fræðileg könnun. Tók hún
til allra nemenda 8.
bekkjar (14 ára), sem
voru í skólunum þessa
daga, en í þeim árgangi
eru 1559 nemendur.
Könnun þessi er mjög
víðtæk að efni til og mið-
ar að því að afla upp-
lýsinga um daglegt at-
ferli og lífshætti ungling-
anna, viðhorf þeirra, lífs-
skoðanir og framtíðar-
áform.
Hér er um að ræða hluta af
samnorrænni samanburðar-
rannsókn, sem verið er að gera i
Vestur-Noregi, Silkiborg i Dan-
mörku og i Reykjavik undir for-
ystu dr. Edvard Befring, en
hann er prófessor i uppeldis-
sálarfræði við Árósaháskóla og
jafnframt kunnur fræðimaður á
Norðurlöndum. Að fslenzka
hluta rannsóknarinnar vinna,
auk dr. Befrings, sjö íslenzkir
sálfræðinemar við háskólann i
Arósum. Þeir eru: Andrés
Hagnarsson, Asgeir Sigurgests-
son, Brynjólfur G. Brynjólfsson,
Einar Hjörleifsson, Hugo bóris-
son, Jónas Gústafsson og Pétur
Jónasson. Hefur undirbúningur
staðið yfir frá þvi s.l. vor og
mikil vinna verið lögð að mörk-
um svo könnunin megi gefa sem
beztan árangur, bæði i fræðilegu
og hagnýtu tilliti.
Hluti af undirbúningi var for-
könnun, sem gerð var á Selfossi
i nóvember s.l. og tók til 70
nemenda gagnfræðaskólans
þar.
Framkvæmd könnunarinnar
var i formi spurningalista og
veittu sálfræðinemar, þjóð-
félagsfræðinemar og uppeldis-
fræðinemar við Háskóla Is-
lands, auk nema við Kennara-
háskólann, aðstoð við að leggja
hann fyrir i skólunum. Til þess
að gefa frekari visbendingu um
viðfangsefni könnunarinnar
verða raktir hér helztu efnis-
þættir spurningalistans.
1 upphafi eru spurningar um
félagslegan bakgrunn ungling-
anna, atvinnu og menntun for-
eldra, húsnæðisaöstöðu o.þ.u.l.
Þá er leitað upplýsinga um
samveru og tengsl innan fjöl-
skyldunnar, uppeldishætti, svo
og samband unglinganna við
jafnaldra sina. Kafli er um
skólann, bæði hvað snertir við-
horf til skólagöngu almennt,
einstakra námsgreina og fram-
haldsmenntunar. Fristundir og
tómstundastörf unglinga hafa
verið ofarlega á baugi undan-
farin ár og er sá þáttur kannað-
ur all ýtarlega, bæði með tilliti
til skipulagðra tómstunda-
starfa, svo sem þátttöku i
iþróttafélögum og starfi
Æskulýðsráðs, sem og annarrar
nýtingar fristunda. 1 framhaldi
af þvi eru spurningar um not
unglinganna af fjölmiðlum,
lestur dagblaða og bóka, notkun
útvarps og sjónvarps o.s.frv. Þá
er spurt um viðhorf til óknytta
og afbrota og hugsanlega þátt-
töku i sliku, um tóbaks-, áfengis-
og fikniefnaneyslu og viðhorf
unglinganna til þessara efna.
Einnig eru spurningar um kyn-
þroska og kynferðismál, svo
sem um gelgjuskeiðseinkenni,
viðhorf til kynferðisfræðslu og
hugsaniega reynslu á kynferðis-
sviðinu.
Af þessu má sjá, að könnun
þessi tekur til margra þátta i lifi
unglinga og mun þetta vera i
fyrsta skipti, sem svo viðtæk
könnun af þessu tagi er gerð á
heilum árgangi höfuðborgar,
enda óhægt um vik annars stað-
ar en á fslandi.
Það er óhjákvæmilegt i könn-
un sem þessari, eigi að rann-
saka að nokkru gagni þá efnis-
þætti er könnunin tekur til, að
spyrja ýmissa persónulegra
spurninga. t þvf sambandi er
þess að geta, að ekki er spurt
um nafn, heimilisfang né
fæðingardag þeirra er
spurningunum svara og með þvi
er tryggt, að engin leið er að
komast að þvi hvcr hefur svar-
að einstökum spurningalistum.
Þessi tilhögun hefur að visu
þann ókost i för með sér, að ekki
er hægt að fylgja eftir með
rannsóknum siöar meir þeim,
sem könnunin tekur til, en
ákvörðunin um nafnleynd var
m.a. tekin með hliðsjón af smæð
hins islenzka þjóðfélags og eðli
spurninganna, sem áður er get-
ið. bess má geta, að i hinum
danska hluta rannsóknarinnar
vah spurt að nafni og heimilis-
fangi, með frekari rannsóknir i
huga.
Sem vænta má, hafa margir
aðilar komið við sögu við undir-
búning og framkvæmd
könnunarinnar, en auk þeirra
sem áður eru nefndir, má þar
sérstaklega nefna prófessorana
Sigurjón Björnsson og Andra
ísaksson, sem aðstoðuðu við
staðfærslu spurningalistans að
islenzkum aðstæðum. Þorbjörn
Broddason, lektor, veitti einnig
aðstoð við gerð listans. Mennta-
málaráðuneytið og fræðslu-
stjórinn i Reykjavik voru þvi
fylgjandi, að könnunin yrði gerð
og veittu heimild til þess, að
spurningalistarnir væru lagðir
fyrir i skólum borgarinnar.
Æskulýðsráð mælti einnig með
þvi, að könnunin yrði gerð og
skólastjórum viðkomandi gagn-
fræðaskóla var kynnt efni
hennar og veittu þeir góðfúslega
alla nauðsynlega fyrirgreiðslu.
Til að standa straum af kostn-
aði hefur Norræni menningar-
málasjóðurinn veitt 40.000 D.kr.
(u.þ.b. 1.1 milljón Isl. kr.).
Sáttmálasjóður veitti 150 þús.
kr. ferðastyrk og Reykjavikur-
borg fyrirgreiðslu varðandi
prentun. Vinna sálfræðinem-
anna sjö, svo og þeirra nema við
Háskóla tslands og Kennara-
háskólann, sem aðstoðuðu við
framkvæmd könnunarinnar, er
hins vegar látin endurgjalds-
laust i té.
Úrvinnsla þeirra upplýsinga
sem svör unglinganna i Reykja-
vik veita, fer fram i Árósum.
Hefst það starf nú i febrúar og
verður til þess notuð tölva
Árósaháskóla. Er fyrstu niður-
staðna að vænta seint á þessu
ári, og verða allar niðurstöður
að sjálfsögðu sendar hingað
heim, enda má ætla, að þær hafi
verulegt hagnýtt gildi fyrir
fræðsluyfirvöld, Æskulýðsráð,
heilbrigðisyfirvöld og aðra þá
aðila er vinna að æskulýðs-,
mennta; og skipulagsmálum.
Prófessor Sigurjón Björnsson,
sagði á blaðamannafundi sem
boðað var til i gær, að það væri
mikilsvert og ánægjuefni að til
þessarar könnunar væri stofnað
hér á íslandi..Við sem höfum
verið að kenna sálarfræði og
uppeldisfræði i Háskólanum
höfum rekið okkur á það að i
raun og veru vitum við næsta
litið um islenzka þjóðfélags-
þegna,. lifsviðhorf þeirra, liðan
ogeinkenni. Hér á landi hafa fá-
ar athuganir verið gerðar, og
þær, sem gerðar hafa verið,
bundnar við takmörkuð svið og
náð til litils fjölda einstaklinga.
Við framkvæmd könnunar
sem þessarar koma upp marg-
visleg vandamál. T.d. að þarna
er um að ræða i sumum tilfell
um, spurningar sem eru mjög
persónulegs eðlis, þvi verður að
gæta þagnarskyldu og að könn-
Alþýðublaðið
Föstudagur 6. febrúar 1976.