Alþýðublaðið - 29.10.1976, Síða 5

ÚTLÖND 5
Föstudagur 29. október 1976
Viðtal við Olof Palme um úrslit þingkosninganna í Svíþjóð
„Við sigrum í næstu
kosningum", segir
Palme. Og það er
vissulega margt, sem
bendir til, að þessi
fullvissa Palmes hafi við
rök að styðjast. Margt
gekk úrskeiðis fyrir
jafnaðarmönnum í
síðustu kosningum. Hann
nefnir tvö atriði.
,,Annað er afstaðan til
kjarnorkuvera.
Jaf naðarmenn stóðu allt í
einu sem einu frosvars-
mennirnir fyrir ákvörðun
þingsins, sem þó hafði
hlotið þar mikinn
meirihluta, hitt voru
umræður um
sósíalismann, sem lentu á
miklu lægra ,,plani" en
okkur gat órað fyrir".
„Hefðir þú verið
forsætisráðherra nú, ef
borgarastjórnin hefði lagt fram
stjórnarstefnu sina fyrir
kosningar?”
„Það tel ég efalaust. Nægilegt
er að benda á afdrif kjarnorku-
málsins, en við skulum ekki
horfa alveg framhjá öðrum
loforðum, sem þeir brutu. Ef til
vill geta borgarablöðin reynt að
þagga niður umræður um svik
Fálldins i kjarnorkumálunum.
En það mun ekki liða á löngu, að
fólkið taki að spyrja: Getum við
treyst loforðum Fá'lldins i
öðrum efnum?
Við höfum orðið þess varir,
eftir að svik hans urðu lýðum
ljós, hefur flokkur okkar
þjappast betur saman en
nokkru sinni fyrr og siðar i 44
ára stjórnarsögu hans.”
„En var það ekki svo i
kosningabaráttunni, að
kjósendur l'.tu á jafnaðarmenn,
og þig sérstaklega, sem
áhangendur kjarnorkuvera, en
Falldin, já og einnig Bohman og
Ahlmark sem andstæða þeim?”
„Þetta hefur orðið mér
rækilegt umhugsunarefni
Flokkur okkar ræddi þetta mál
vandlega og var einhuga. Blöðin
voru yfirleitt sammála okkur og
forystumenn iðnaðarins einnig.
Svo kom kosningabaráttan.
Miðflokknum tókst að færa
málið mn á siðferðilegt svið!
Hinir flokkarnir hlupu undan
merkjum, borgarablöðin og
forsvarsmenn iðnaðarins. Við
vorum einir á báti.
En það er ennþá bjargföst
sannfæring min, að okkar stefna
i orkumálunum sé rétt.
Borgaraflokkarnir leiddust
inn á hugmyndina um stjórnar-
skipti með hjálp afstöðunnar til
kjarnorkumála. Nú hafa þeir,
að visu knúið fram stjórnar-
skipti og fengið kjarnorkuna i
kaupbæti! ”
„Þú litur þá ekki svo á, að
jafnaðarmönnum hafi snúizt
hugur?”
„í sannleika sagt sé ég enga
leið til að Aviar geti verið ár,
kjarnorkuveranna fram að 1985,
nema þeir vilji þá nota þvi
meira af oliuorku, sem er
hættulegri mengunarvaldur en
kjarnorkan. Hvort
kjarnorkuver eru 10 eða 13
skiptir ekki máli. Upphaflega
áætlunin var 24 slik orkuver.”
„Telur þú að rétt væri að bera
þessi mál undir þjóðar-
atkvæði?”
„Ég býst ekki við, að
borgaralega stjórnin sé fikin i
það. Af gamalli reynslu virðist
mér, að þjóðaratkvæði sé
vafasöm leið til að útkljá mál i
lýðræðislandi.”
„Umræðurnar snúast nú að
þvi, hvað eiginlega gerðist i
kosningabaráttunni. Er Palme
svartsýnn vegna þess að bilið
milli jafnaðarmanna og
borgaraflokkanna er nú 7%
miðaö við heildarkjósenda-
tölu?”
Hjalmar Branting,
fyrsti formaður sænska
jafnaðarmannaflokks-
ins.
Per Albin Hansson
varð annar formaður
flokksins, en alls hafa
þeir verið fjórir.
„Nei,i þvi efni er ég bjart-
sýnismaður.”
„En hvernig lita jafnaðar-
menn á þá einstaklingshyggju,
sem ljóslega kom fram hjá
ibúum nýju einbýlishúsa-
hverfanna?”
„Hversvegna ættu ibúar
einbýlishúsa ekki að hafa einnig
sin vandamál, sem verður að
leysa á félagslegum grunni?
Þeir þurfa lika atvinnu. Konur
þeirra vilja einnig komast á
vinnumarkaðinn og börn þessa
fólks þarfnast dagheimila. Hitt
er rétt, aö fylgi okkar er
sterkast, þar sem reynslan af
skipulagningu okkar er rót-
grónust. Tökum til dæmis
Norðurbotn og Gautaborg.”
„Hvernig litur þú sem fyrrum
menntamálaráðherra á
augljósa hægri sveiflu unga
fólksins?”
„Það er vissulega ekki
ánægjuleg framvinda. Þess ber
þó að gæta, að um 2/3 hlutar
nýrra kjósenda-vinnandi fólkið-
er i okkar liði. En langskóla-
fólkið snerist gegn okkur og með
borgaraflokkunum. Þar kann
ýmislegt til að koma, ef til vill
ekki sizt einskonar uppreisn
gegn rikjandi stjórn, sem ekki
er óalgengt fyrirbæri.”
„Hefur þér stundum fundizt
erfitt, að koma fram fyrir hönd
rikjandi stjórnvalda?”
„Það getur stundum verið
nokkrum erfiðleikum bundið i
einstökum atriðum. Sjálfur hefi
ég glimt við minar efasemdir,
án þess að vera talinn sérstakur
uppreisnarmaður. En þetta er
stór flokkur og vissulega getum
við búizt við þvi, að innan hans
séu ýmsir gagnrýniverðir. En
við erum ekki rikið. Við verðum
að vera við þvi búnir að sinna
hvort heldur er stjórnar- eða
stjórnarandstöðustörfum.
Auðvitað verðum við að
samhæfa okkur framvindu
timans. En hugsjónin og
framkvæmd hennar er og á að
vera okkar vigi.”
„Washington Post hefur birt
þá skoðun, að sænska þjóöin
hafi fellt jafnaðarmenn vegna
tilhneiginga flokks, sem lengi
hefur setið að völdum, til að
hlynna að sinum flokks-
mönnum. Hér sé ekki um neitt
pólitisktfráhvarf að ræða. Hvað
viltu segja um þetta?”
„Nokkuð er hæft i þessu.”
„En hvað um umræðurnar
varðandi sósialismann i
kosningabaráttunni? ”
„Það var sorgarsaga,
frumstæðar umræður á lágu
stigi, að þýzkum sið. Ég hefi
hugleitt mjög framvindu
lýðræðislegs sósialisma, ekki
sizt i sambandi við stefnuskrá
flokksins, hina nýju. Mér virðist
það ætið hafa komið i ljós, að
þegar verkalýðshreyfingin
hefur snúizt að hugmynda-
fræðinni, hafi allskyns
kreddufesta skotið upp
kollinum. Þetta minnir mest á
, Kósakkakosningarnar 1928, en
eftir að Wigfors hafði áttað sig
1932, varð hann rikjandi
hugmyndafræðingur næstu 17
árin og kredduraddirnar
þögnuðu. En nú er mál að vikja
að hinum lýðræðislega
sósialisma.”
„Hvernig þá?”
„Þar ræðir nú um framhalds-
stig, þar sem skipulagning
heimilishalds og lýðræði á
vinnustöðvum eru þýðingar-
mest.”
„En hvað um Meidner
sjóðina?”
„Það er ætið nokkrum erfiö-
leikum bundið þegar nýjar hug-
myndir koma fram. Ég minnist
ólátanna 1956 vegna ákvæðanna
um sjóðamyndanir og andróður
gegn okkur. En þegar fólkið
hafði áttað sig á þýðingu þeirra,
féll allt i ljúfa löð. Spá min er, að
svo muni enn fara nú.”
„En hvernig fellur þér að
vera allt i einu orðinn foringi
stjórnarandstöðu?”
„Það er tviþætt hlutverk.
Fyrst og fremst þarf að vinna
að langtima sjónarmiðum
flokkslega, og svo að gaumgæta
hin daglegu störf stjórnarinnar,
ef svo mætti segja.”
„En ef núverandi rikisstjórn
slæst verulega upp að hlið
ykkar, getur það ekki orðið
óþægilegt?”
„Meö Gosta Bohman, sem
fjármálaráðherra? Það held ég
alls ekki meðan hann heldur um
taumana. Athugum hvernig
borgaralegri stjórn tókst i
Noregi, enda þótt jafnaðarmenn
væru ekki harðir i mótstöðunni.
Sýnt er, að hér eru orðnir svo
alvarlegir árekstrar milli
loforða, fyrirætlana og fram-
kvæmda nú þegar, að þeir ráða
ekki við vandamál hins
iðnvædda þjóðfélags á kapital-
iskum grunni.”
„Og hvað svo um afturkomu
sósialdemokrata að stjórnar-
forystu?”
„Vinnuáætlun min er hreinn
meirihluti. Við skulum sjá
hvernig til tekst”, eru lokaorð
Palmes.
Enginn sósialismi án lýðræöis, er kjörorð
sænskra jafnaðarmanna. Olof Palme var lengi
hægri hönd Erlandes, og hann er einn af helztu
hugmyndasmiðum sænskra krata. Hvergi hefur
lýðræðissósialisma veriðbeitt á jafn virkan hátt
og á Norðurlöndunum, þar sem stjórnir jafnað-
armanna hafa setið við völd.
Tage Erlander var for-
veri Olofs Palme.