Alþýðublaðið - 28.01.1977, Blaðsíða 11

SESS" Föstudagur 28. janúar 1977
ÚTLÖND11
Þar sem fleiri og fleiri keppa um takmarkaðar birgðir jarðarbúa af lifs-
nauðsynjum og200 þúsundir manna bætast i hópinn daglega, munu verð-
hækkanir og verðbólga verða alvarlegustu vandamál, sem stjórnmála-
menn þurfa að standa frammi fyrir á næstu árum.
Aliönu ári er taliö aöheimsbirgöir af korni nemi um þaö bil 30 daga
neyzlu ef jafnt færi skipt á milii allra. Til er hagfræöikenning sem
segir aö ef heildarheimsbirgöirnar séu minni cn svari til 60 daga
neyzlu fylgi veröhækkanir I kjölfariö.
Óhætt er aö segja a ö á sjöunda
áratug þessarar aldar hafi
veröbólga einkennt i rikari mæli
en áöur heimsviöskiptin og
þjóölíf hvarvetna, til mikillar
hrellingar fyrir stjórnmála-
menn flestra landa.
Hagspekingarnir standa agn-
dofa frammi fyrir þvi, aö hefö-
bundnar aögerðir tjóa ekki
lengur. Þaö sem flestir hugleiöa
nógu rækilega er, aö fram er
komin ný og áhrifarik ástæða
fyrir þessari framvindu.
Þarfir heimsbyggðarinnar
hafa aukizt um 4% árlega frá
1950-1975 og þannig nær þvi
þrefaldast á þessum aldarfjórð-
ungi. Um aö bil helmingur um-
fram framleiöslu hvarf i aukinn
mannfjölda og hinn helmingur-
inn i aukna neyzlu hinna betur
megandi.
Á meðan þetta hefur veriö að
þróast hafa hernaöarþjóöirnar
barizt við að halda i horfinu um
vigbúnað sinn svo þær drægjust
ekki afturúr öðrum.
Þetta hvorttveggja hefur svo
kynt undir veröbólgunni.
Þrýstingurinn á birgöasöfnun
nauösynja og verölag á bæöi
matvælum og orkugjöfum er
svo oröin köld staöreynd sem
ekki veröur umflúin.
Verðlag á oliu, eldsneyti,
kornvörum, soyabaunum og
fiski hefur fokiö upp og snertir
nú heimsbyggðina i heild.
Astæðurnar fyrir veröhækkun
oliunnar voru fyrst og fremst
þær, aö menn sáu fram á aö
oliuauöurinn i iörum jaröar fór
siminnkandi og verögildi hans
hlaut þvi að aukast samkvæmt
lögmálinu um framboö og eftir-
spurn. 1 annan stað vill svo til,
aö oliu til útflutnings er aö finna
á tiltölulega takmörkuöum
svæðum jaröar og verzlun meö
hana þvi á fárra höndum.
Vitneskjan um þetta meö
þeim, ef svo mætti segja sál-
rænu áhrifum, sem hún hafði,
geröi oliurikjunum kleift aö nær
þvi fjórfalda veröiö i einni svip-
an.
Hækkanir á eldsneyti hafa á
engan hátt lotið svo hastarlegu
lögmáli sem olluhækkunin. En
eftir þvi sem mannfjöldinn hef-
ur aukizt, hafa skógarnir eyözt
og nú er svo komið, aö eld-
sneytisöflun heimilanna er
orðið daglegt umræöuefni fólks
allt frá Himalaya til Andes.
Verðiö á eldiviö hefur þrefald-
ast á nokkru árabili, frá þvi sem
algengast var, og þess eru dæmi
að verkamannafjölskyidur i
vestur Afriku veröa aö eyöa
fjórðungi af tekjum sinum I eld-
sneyti.
Um kornmatarbirgöirnar er
það að segja, að auövitaö þurru
þær fyrstog fremst vegna fjölg-
unar neytenda, og svo er komið,
að þær eru i lágmarki. A liönu
ári er taliö að heimsbirgöirnar
nemi sem svarar 30 daga
neyzlu, ef jafnt væri skipt milli
allra. etta hefur ýtt undir þá
hagfræðilegu kenningu aö
hvenær sem birgðir séu minni
en svarar 60 daga neyzlu, komi
veröhækkanir i kjölfarið. Þaö
geröist nefnilega á árunum 1974
og 1975, aö kornverö um þaö bil
tvöfaldaðist. A sama tima tvö-
faldaöist einnig verö soya-
bauna, og þar mun litil von um
veröhækkun aftur. Ekki er
ástandið betra hjá fiskimönn-
um. Afli úr heimshöfunum hfur
fariö þverrandi siöan 1971, eftir
aö rányrkt haföi veriö undan-
farin 20 ár og margir óttast aö
rányrkjan eigi eftir aö hefna sin
greypilegar en þó er orðiö og
þaö þýöir stórhækkaö verölag.
Oliuforöi heimsins hraö-
minnkar og enn er ekki fundinn
orkugjafi, sem getur komiö i
staö oliunnar, sizt á „gamla
góöa” verðinu. Allt þetta hefur
stórkostleg áhrif á verðlagið al-
mennt, ekki sizt olian, þegar
þess er gætt, aö á henni byggist
ekki hvað sizt framleiösla tilbú-
ins áburðar i ýmsum myndum.
Auövitað liða hinir fátæku
fyrst og fremst viö veröbólgu og
verðhækkanir, hvort sem þeir
eru búsettir i fátækrahverfum
Napóli eða i Lima.
Þaö getur ekki þýtt neitt ann-
að fyrir fjölskyldu, sem hefur
þurft aö verja 60% af tekjum
sinum til lifsframfæris, meöan
verðið var enn skaplegt, aö
neyðast til aö þrengja aö neyzlu
sinni, þegar verölag tvöfaldast
eða meira.
Með þeim 4000 milijónum,
sem byggja heiminn i dag og að
viðbættum þeim 200 þúsund,
sem daglega kom i hópinn, er
nokkuð öruggt, aö veröbólga og
verðhækkanir veröa viövar-
andi, nema þaö takist aö hafa
hemil á alltof örri fólksfjölgun,
sem haldbær ráö hafa enn ekki
fundizt við.
Hvers vegna þessar
sífelldu verðhækkanir?
Fiskafli úr heimshöfunum hefur fariö þverrandi siöan 1971 eftir undanfarandi 20 ára rányrkju.
FRETTAPUNKTAR
FRÁ SAMEINUÐU
ÞJÓÐUNUM
Tveir SÞ sáttmálar
1 janúar og mars á þessu ári
tóku tveir nýir sáttmálar um
mannréttindi gildi. Báðir tveir
eru þeir tilkomnir vegna þess, að
þörf var talin á þvi að gera
ákveðin atriði lagalega bindandi.
Um fjörutiu lönd. hafa fullgilt
þessa sáttmála. (Þeirra á meðal
Noregur, Danmörk, Finnland og
Sviþjóð, en hinsvegar ekki Is-
land.). Þessirsáttmálarf jalla um
félagsleg, efnahagsleg og
menningarleg réttindi og
borgaraleg og pólitisk réttindi, og
hefur þeirra beggja áður veriö
allitarlega getið i þessum
bréfum.
1 siðarnefnda sáttmálanum er
gert ráð fyrir að komið verði á fót
nýrri mannréttindanefnd. Skal
hún fjalla um skýrslur frá öllum
þeim löndum er fuligilt hafa sátt-
málann um það hverjar reglur
þau hafisetttil þess að tryggja að
ákvæði sáttmálans verði virt
innan landamæra þeirra. Þá
getur þessi nefnd einnig fjallaö
um kærumál, er kunna að risa
vegna brota á sáttmálanum, en til
þess að svo geti orðið verða bæði
eða öll rikin sem i hlut eiga að
viðurkenna lögsögu nefndarinnar
um þrætuefnið. Skipað var i þessa
nefnd i september siöastliðnum
og eru nefndarmenn 18 talsins.
Þeirra á meðal eru tveir norður-
landabúar, danski prófessorinn
ogþingmaðurinnOle Espersen og
Norðmaðurinn Thorkel Opsahl,
en hann er yfirmaður stofnunar
við Oslóháskóla sem fæst við
rannsóknir á þjóðarrétti.
Þrettán riki, þeirra á meðal
fyrrnefnd í jögur Norðurlönd hafa
einnig staðfest viðauka við þenn-
an sáttmála, og fá þessari nefnd
þar með vald i hendur til þess að
ijalla um kærumál einstaklinga á
þessu sviði, en til þess að einstak-
lingargeti skotið málumsinum til
nefndarinnar verða þau að vera
búin að fara fyrir öll dömsstig' i
viðkomandi landi.
Eftirlit með
eiturefnum
Tiunda júli i sumar varð gifur-
leg sprenging i efnaverksmiðju i
Seveso á norður Italiu. Afleiðing-
arnar þekkja vist allir, sem
fylgjast með fréttum.Afleiðing-
arnar voru vægast sagt hörmu-
legar. I sprengingunni losnaði úr
viðjum og slapp út i andrúms-
loftið ský af eitraðri lofttegund,
sem nefnd er dioxin. Flytja varð
burtu 2500 manns. Húsdýr
drápust og gróðtir eyðilagðist.
Slátra varð búfénaði i stórum stil,
hreinsa varð ibúðir og vinnustaði
og akra eítir þvi sem unnt var.
Margar konur, sem voru ófriskar
óskuðu eftir fóstureyðingu og eitt
þúsund manns misstu vinnuna.
Þetta er þó ekki öll sagan, þvi
enginn veit i raun réttri, hvaða
áhrif eiturskýið kann að hafa
þegar til lengdar lætur.
Einhver segir ef til vill, að
þessu verði verðum við að kaupa
íramfarirnar. Sé það rétt að við
verðum að búa við þessa hættu,
þá hijóta að vera til leiðir til þess
að draga úr henni verulega frá
þvi sem verið hefur.
Þetta er siður en svo nýtt
vandamál. Lengi hafa menn
býsnast yfir öllu þvi góða sem
iðnvæðing og aukin framleiðsla
hefði iförmeösér. Það erfyrst nú
siðustu árin, sem fólk i vaxandi
mæli er farið að taka eftir þvi að i
þessum málum fylgir hérumbil
ævinlega talsverður böggull
skammrifi. Eiturefnin eru nefni-
lega nokkuð mörg i kringum
okkur, sem valdið geta marg-
visleeu tjóni.
ILO, alþjóða vinnumála-
stofnunin hefur látið framkvæma
margvislegar rannsóknir á þess-
um sviðum, einkum að þvi er
varðar áhrifin af notkun eiturefna
iýmisskonar iðnaði. Þessar rann-
sóknir hafa meðal annars leitt i
ljós, að það er ekki aðeins fólkið i
verksmiðjunum, þar sem þessi
efni eru notuð sem er i hættu,
heldur einnig fólkið sem býr i
grennd við þessar verksmiðjur.
Og einmitt um þessar mundir er
viða unnið að þvi að rannsaka til
hlitar áhrif ýmissa eiturefna og
afurða og hvernig koma megi i
veg fyrir þau eða að minnsta kosti
draga það mikið úr þeim að þau
ekki valdi likams- og heilsutjóni.
1 þessu sambandi veldur það
töluverðum erfiðleikum að mjög
hefur reynst erfitt að ná
alþjóðiegu samkomulagi um það
hvar setja skuli mörkin varðandi
hvert einstakt efni, og siðan að
finna aðferðir til þess að halda
mengun af völdum þessara eitur-
efna innan þeirra marka, sem
menn geta sættsig við, og fullvist
er talið að ekki valdi neinum
skaða.
KOSTABOÐ
á kjarapöllum
KJÖT & FISKUR
B reiðholti
Simi 7 1200 — 7 1201
kG'«?

TROLOFUN
'n a „
Dúnn Síðumúla 23 /ími 64200 Heimiliseldavélar, 6 litir - 5 gerðir Yfir 40 ára reynsla Rafha við Oöinstorg Simai 25322 og 10322

Birgir Thorberg
málarameistari
simi 11463
onnumst alia
málningarvinnu
— úti og inni —
gerum upp gömul husgögn