Alþýðublaðið - 09.02.1977, Qupperneq 8

8 FRÉTTIR
Miðvikudagur 9. febrúar 1977.
Þingmenn Alþýðu-
flokksins hafa lagt fram
tillögu til þingsályktun-
ar um vinnuvernd og
starfsumhverfi. Hér er á
ferðinni mjög merkilegt
mál, sem væntanlega
fær góðar viðtökur á Al-
þingi. —
Á 33. þingi Alþýðu-
sambands tslands var
samþykkt ályktun, sem
mjög fellur að tillögu Al-
þýðuflokksmanna. Til-
laga Alþýðuflokksins fer
hér á eftir ásamt
greinargerð og ályktun
ASÍ.
Alþingi ályktar aö fela rikis-
stjóminni aö láta semja og leggja
fyrir þingið frumvarp til laga um
vinnuvernd og starfsumhverfi og
hafa um þaö samvinnu við Al-
þýöusamband Islands, Bandalag
Starfsmanna rikis og bæja,
Vinnuveitendasamband íslands
og Vinnumálasamband sam-
vinnufélaganna.
Tilgangur laganna verði að
tryggja öllum landsmönnum
starfsumhverfi, þar sem ekki er
hætta á likamlegu eða andlegu
heilsutjóni, en vinnuskilyröi eru i
samræmi viö lifskjör þjóöarinnar
og tæknilega getu, stuðla að virö-
ingu vinnunnar og starfsgleði.
Lögin geri ráð fyrir eðlilegum
Ihlutunarrétti vinnandi fólks
varðandi starfsumhverfi sitt, en
stefni að þvi, aö verkefni og
vandamál á þvi sviði veröi sem
mest leyst 1 samstarfi verkafólks
og atvinnuveitenda, svo og af
samtókum vinnumarkaðarins,
allt innan ramma laga og reglu-
gerða. Núverandi stofnanir, er
gæta öryggis á vinnustööum, fái
aðstööu til að annast óhjdkvæmi-
legt eftirlit með þvi, að opinber-
um kröfum sé fylgt á þessu sviði.
Þá skulu lögin hafa ákvæði um
starfsaöstöðu fyrir f ólk, sem hef-
ur skerta vinnugetu, og stuðla að
því aö þaö fái i sem rikustum
mæli vinnu með heilbrigöum á
venjulegum vinnustöðum.
Lögin komi i stað laga um
öryggi á vinnustöðum frá 1952.
Greinargerð:
Arið 1952 tóku gildi hér á landi
lög um öryggisráöstafanir á
vinnustöðum. Samkvæmt þeim
var komiö á fót öryggiseftirliti
rikisins, sem siðan hefur starfað
samkvæmt lögunum og reglu-
gerðum.er settar hafa verið sam-
kvæmt þeim. Lög þessi voru á
sinum tima sett af framsýni og
skilningi.
Meðal þess, sem fólk í þróuöum
löndum hefur hvað mestan áhuga
á,eru umhverfismál, það er meö-
ferð mannsins á náttúrulegu um-
hverfi sinu, að atvinnulýöræði,
sem veita á hverjum einstaklingi
ihlutunarrétt um atvinnu sina og
vinnustaö til að gera hann að
virkum þátttakanda i samfélag-
inu.
Þessi viðhorf hafa fætt af sér
meiri kröfur til starfsumhverfis
en áður hafa veriö gerðar. Það
hefur runnið upp fyrir verkafólki,
að þau lifskjör, sem móta um-
hverfi á heimili, i skóla og félags-
lifi, eru ólikt betri en það um-
hverfi, sem mikill f jöldi veröur að
sætta sigviðá vinnustað, þar sem
fólk dvelst þriðjung allrar starfs-
ævi sinnar. Hvi skyldu óhreinindi
og margs konar óhollusta rikja á
vinnustöðum fólks, sem aldrei
mundi sætta sig við annaö en
hrein, heilnæm og vistleg heimili,
skóla, sjúkraliús, samkomustaöi
eöa aðra dvalarstaði?
Jafnframt þessu hefur aukin
tækni leitttil þess, að fjölgað hef-
ur til muna störfum meö marg-
visleg efni og efnasambönd, sem
geta veriö hættuleg. Mikill og
vaxandi hávaöi fylgir nútimalifi.
Og margir vinnustaðir, sem ekki
eru beinlinis hættulegir, geta er
til lengdar lætur valdiö streitu og
ýmsum kvillum, er nú eru taldir
til atvinnusjúkdóma og slita fólki
fyrir aldur fram.
1 tveim islenzkum atvinnu-
greinum hefur orðið þróun, sem
sýnir hvað getur gerzt og þarf að
gerast á þessu sviði. Það eru fisk-
frystihús og sláturhús sem til
skamms tima hafa veriö (og eru
mörg enn) óhreinir og óhollir
vinnustaðir. Ötti viö kröfur heil-
brigðiseftirlits i markaöslöndum
leiddi til þess, aö gert hefur verið
stórátak með fjárfestingu fyrir
milljarða króna til aö gera þessi
fyrirtæki svo úr garði, aö þau
standist itrustu nútimakröfur,
sem geröar erutil matvælafram-
leiöslu. Jafnhliða hefur aðstaöa
starfsfólks batnaö til muna, bæði
við sjálft starfiö, I fataherbergj-
um og matstofum, salernum, i
hreinlætisaðstöðu allri og á fleiri
vegu. Þar, sem þessar breytingar
hafa tekist best, má sjá hvaö hægt
er aö gera og verður að gera á
flestum eða ölium vinnustööum,
ekki aðeins af ótta við kröfur er-
lendra kaupenda, heldur fyrir
verkafólk okkar til þess að bæta
hlutskipti þess.
Löggjöf eins og sú, er hér er
farið fram á, hefur undanfarin ár
verið i undirbúningi eða nýlega
veriö afgreidd á þjóðþingum
hinna Norðurlandanna og fleiri
rikja. Danska þingiö hefur þegar
sett ný lög um starfáumhverfi
(Lov om arbejdsmiljö) og koma
þau I stað þriggja lagabálka, er
allir náöu mun skemmra á þessu
sviði. Norömenn og Sviar hafa
lagt mikið starf i undirbúning
málsins. Hefur það verið og er til
meðferðar á þingum þeirra.
1 fyrstu málsgr. þáltill, er i'ætt
um „vinnuvernd og starfsum-
hverfi”, og er það mikil útvikkun
á hugtakinu „öryggi á vinnustöö-
um”, en öryggismálin eru þar öll
innifalin. Sjálfsagt er að undir-
búa slika löggjöf i náinni sam-
vinnu við samtök launþega og
vinnuveitenda.
1 annarri málsgr. er skilgreind-
urtilgangur væntanlegra laga, en
slik skilgreining ætti einnig að
vera I lögunum sjálfum. Þar er
ekki aöeins talað um aö fyrir-
byggja likamlegt eða andlegt
heilsutjón, heldur það markmið,
að vinnustaðir verði I samræmi
við lifskjör , þjóðarinnar, . eins
hreinir, heilnæmir og vistlegir og
unnter aö gera þá. Alltumhverfi
á vinnustööum verður i framtiö-
inni að stuöla að virðingu vinn-
unnar og starfsgleði hvers ein-
staklings. Þetta eru veigamikil
mannréttindi.
Þá gerir þriðja málsgr. ráð fyr-
ir eðlilegum Ihlutunarrétti fólks
um starfsumhverfi sitt. Er þaö
grundvöllur lifandi lýðræðis, að
hver einstaklingur hafi áhrif á
næsta umhverfi sitt innan þjóð-
félagsins og taki þátt I mótun
ákvarðana, er varða daglega til-
veru hans. Getur þetta gerat á
margvislegan hátt, til dæmis með
kerfi samstarfsnefnda, starfi
trúnaðarmanna eöa fundum.
Stefna skal aö þvi, aö verkefni og
vandamálá þessu sviði veröi sem
mest leyst i samstarfi verkafólks
og atvinnurekenda á hverjum
vinnustað eöa i hverju fyrirtæki
eða stofnun.
Samtök vinnumarkað-
arins þurfa að sjálfsögðu að setja
öllu þessu ákveöinn ramma meö
samkomulagi, enda er hugmynd-
in, aö lögin verði fyrst og fremst
rammalöggjöf, en nánari atvik
verði skilgreind ýmist I reglu-
geröum eða samkomulagi.
Samkvæmt gildandi lögum er
til öryggiseftirlit með stjórn og
starfsliöi, svo og öryggisráð, er
um málefni laganna fjallar. Ekki
er ætlunin að setja upp nýjar
stofnanir meö hinum fyrirhuguðu
lögum, heldur breyta verkefnum
þessara aðila eftir nýjum ákvæð-
um, enda mun án efa reyna mest
á opinbert aöhald á sviði öryggis-
málanna, eins og verið hefur en
önnur veigamikil atriöi hvila
meira á samkomulagi starfsfólks
og vinnuveitenda.
Fjórða málsgr. f jallar um fólk,
sem hefur skerta starfsgetu af
einhverjum ósjálfráöum ástæö-
um. Hópur „afbrigðilegra ein-
staklinga” i nútima þjóðfélagi fer
sifellt vaxandi vegna framfara i
læknavisindum og heilbrigðis-
málum, sem mjög hafa dregið úr
barnadauða.
Er það eitt af mestu félagsl.
vandamálum nútima þjóðfélags,
hvemig hlúa skuli aö þessum
borgurum, tryggja þeim uppeldi
og kennslu eftir getu hvers og eins
og siöan starf og sem eölilegasta
sambúð við annað fólk, en þess er
kostur. Setja þarf ákvæði, er
stuðlaö gætu að þvi, aö þetta fólk
tæki meiri þátt i almennum störf-
um með heilbrigðum, frekar en
að loka það allt inni á stofnunum
eða við sérstaka vinnu.
Alþýöuflokkurinn flytur þessa
tillögu i þeirri trú, að með henni
sé hreyft stórmáli, er varöar
stöðu einstaklingsins I þjóðfélag-
inu.Stefnir málið aö aukinni þátt-
töku hvers og eins i mótun um-
hverfis og þar með daglegs lifs,
aukinnar viröingar vinnunnar og
aukinnar starfsgleöi.
Það er mikiö og vandasamt
verk að móta drög að löggjöf um
þetta efni, en sem betur fer er
unnt að kanna hugmyndir og
reynslufrændþjóða okkar á þessu
sviði og bera hana saman við is-
lenzkar aðstæöur.
Framkvæmd slíkra laga mundi
ekki heldur verða hrist fram úr
erminni. Hún mundi taka langan
tima, en leiða til stöðugra
breytinga, uns þeim markmiöum
er náð, sem sett eru. Hvert skref
á þessari leið verður til góðs fyrir
fleiri eöa færri einstaklinga, svo
og þjóðina alla.
Ályktun 33. þings Al-
þýðusambands tslands.
Siðan tillaga þessi var fyrst flutt
hefur 33. þing Alþýðusambands
Islands fjallað um þessi mál og
gertum þau itarlega ályktun. Fer
hún hér á eftir:
„Einkennandi fyrir islenzkt at-
vinnulif er hinn langi vinnutimi
verkafólks, sem dvelur a.m.k.
þriðjung hvers sólarhrings á
vinnustað, en flest mun lengri
tima starfsævinnar. Við gerðum
þvi þær kröfur, að á vinnustööun-
um sé fullnægjandi öryggi og
heilsuvernd og að allt sé gert til
þess að koma i veg fyrir slys og
sjúkdóma.
Vinnustaöir eru um margt ólik-
ir. Vinnuumhverfi mótast af
starfseminni, þ.e. húsnæði, tækj-
um og búnaði atvinnurekenda og
svo af fólkinu sem þar vinnur.
Vinnustaöirnir eru fyrst og
fremst geröir til þess að mæta
kröfum framleiðslunnar, en
öryggi, aðbúnaður og heilbrigði
verkafólks, aukaatriði.
Það er staðreynd, að afar mis-
munandi er búið að fólki á vinnu-
markaðinum. Þegar gerður er
samanburöur á aöbúnaöi þeirra,
sem vinna annars vegar hjá opin-
berum stofnunum og stærri fyrir-
tækjum, við skrifstofu- og stjórn-
unarstörf, og hins vegar þeirra,
sem vinna hvers konar fram-
leiðslustörf, er miklu verr búið aö
þeim sem vinna framleiðslustörf-
in. Þessum mismun verður að
breyta meö stórbættu vinnuum-
hverfi verkafólks.
Þrátt fyrir samninga, lög og
reglugerðir, sem tryggja eiga
öryggi og heilbrigði verkafólks,
er fjöldi vinnuslysa og atvinnnu-
sjúkdóma uggvænlegur, það sýna
áþreifanleg dæmi i þessum efn-
um.
öryggiseftirlit rikisins hefur
eftirlit með framkvæmd laga og
reglugerða um öryggisráöstafan-
irá vinnustöðum. Reynslan hefur
sýnt, að sú stofnun veldur ekki
verkefninu sem henni er ætlaö
samkvæmt lögunum. Sama á við
um Heilbrigöiseftirlit rikisins og
heilbrigðisnefndir sveitarfélaga.
Stofnanirnar beita ekki laga-
ákvæðum til þess að fá fram lag-
færingar á lélegum aöbúnaði og
hættulegum slysagildrum vinnu-
staðanna.
Forysta verkalýðsfélaga og
verkafólk á vinnustöðum ber
einnigsök á þviástandi, sem rikir
i þessum efnum. Það skortir
skilning á gildi þess, hve vinnu-
staðurinn og vinnuumhverfið eru
áhrifamiklir þættir i mótun lifs
einstaklingsins. í þvi efni er
vinnustaðurinn jafnmikilvægur
og heimili manna. Verkalýös-
hreifingin veröur að breyta hinu
almenna, rótgróna viðhorfi, aö
vinnuumhverfi sé óumbreytan-
legt frá þvi ástandi sem rikir og
rikt hefur. Verkalýðshreyfingin
sjálf verður aö hafa þaö eitt af
sinum meginverkefnum aö stór-
auka fræðslu um gildi vinnuum-
hverfisins og áhrif þess á andlega
og likamlega heilsu fólks.
Til þess að breyta núverandi
ástandi vinnuumhverfis verka-
fólks veröur verkalýðshreyfingin
. að bera fram kröfunaum endur-
bætt vinnuumhverfi með sama
þunga og kröfuna um styttan
vinnutima, orlof og greiöslur i
veikindatilfellum. Verkalýös-
hreyfingin verður að vinna aö eft-
irfarandi:
1. Að við gerö kjarasamninga
verði vinnuverndarsjónarmiöið
meginatriði og eigi látið vikja
fyrir sérstökum greiðslum fyr-
ir hættuleg og heilsuspillandi
störf.
2. Að verkafólk öðlist rétt til fulls
á við atvinnurekendur til
ákvöröunar um tilhögun á
vinnuumhverfinu.
3. Aö trúnaðarmaður verkafólks
á vinnustööum hafi vald til aö
stöðva vinnu, sem að hans mati
felur i sér slysahættu og/eða
heilsuspillandi áhrif, þar til
sameiginlegur úrskurður Heil-
brigðiseftirlits eða öryggis-
eftirlits og trúnaðarmanns
liggur fyrir varðandi tilefni
stöðvunarinnar.
4. Að verkafólki sé heimilt aö
leggja niöur vinnu án þess aö
launagreiðslur falli niður til
þess, ef atvinnurekandi fram-
kvæmir ekki samningsákvæði
um aðbúnað og hollustuhætti
eða framkvæmir ekki fyrir-
mæli laga og reglugerða Heil-
brigðis- og öryggiseftlits rikis-
ins.
5. Að heilbrigðisyfirvöld geri sér
ljósa þýðingu vinnustaðanna
með tilliti tii þess að á þeim má
finna ástæður margra alvar-
legra sjúkdóma.
6. Að heilbrigðisyfirvöld sjái til
þess að greinargóðar upplýs-
ingar liggi fyrir um fjölda
vinnuslysa og orsakir heilsu-
tjóns á vinnustaö.
7. Að Heilbrigðiseftirlit rikisins
geri starfsskrá varðandi eftirlit
með heilbrigöi og velferð
verkafólks á vinnustöðum , sbr.
100. gr. heilbrigðisreglugeröar
frá 8. febr. 1972.
8. Að verkalýðshreyfingin tryggi
meö samningum enn frekar en
nú er, að á vinnustöðum sé all-
ur tiltækur hlifðar- og öryggis-
búnaður fyrir verkafólk og
verkafólk noti þennan búnað
undanbragðalaust.
9. Að þar sem óhjákvæmilegt er
að vinna meö skaðlegum efn-
um, eða undir óeðlilegu vinnu-
álagi skuli vinnutimi styttur án
launaskerðingar.
10. Aö á vinnustööum, þar sem
myndast skaðleg úrgangsefni
við framleiðsluna, skuli vera
fullnægjandi búnaður sem
kemur I veg fyrir spillingu um-
hverfisins.
Þritugasta og þriðja þing ASl
telur að frumvarp til laga um
vinnuvernd, sem samið var aö til-
hlutan félagsmálaráðherra 1873,
hafi stefnt til bóta i vinnu-
verndarmálum, einkum vegna
þess, að þar er gert ráð fyrir að
öll lög varðandi vinnuvernd séu
felld i einn iagabálk og sett undir
eitt ráðuneyti. Frumvarpiö er að
nokkru leyti sniðið eftir norskri
vinnuverndarlöggjöf. En svo var
einnig um frumvarp um vinnu-
vernd er samiö var af svonefndri
„vinnutímanefnd”, erskipuðvar
samkv. þingsályktun Alþingis á
árinu 1965, en hlaut ekki verö-
skuldaða athugun og var aldrei
lagt fyrir Alþingi.
Sfðan frumvarpið var samiö
hefur margt breyzt i þessum efn-
um, ný vandamál hafa skapast og
þekking aukist varðandi vinnu-
verndarmál, og ráðagerðir um
samræmda vinnuverndarlöggjöf
fyrir Norðurlöndin öll hafa lengi •
verið á döfinni, en eigi er vitaö
hvenær þau áform ná fram aö
ganga.
Vegna þessa telur 33. þing ASl
að vinnuverndarfrumvarpið frá
1973 þurfi að endursemja sem
fyrst.
Viö samningu nýs frumvarps á
grundvelli hins gamla verður aö
tryggja aö meginmarkmið verka-
lýöshreyfingarinnar um gjör-
breytt vinnuumhverfi nái fram.”