Alþýðublaðið - 18.03.1978, Qupperneq 6

Laugardagur 18. marz 1978
ssar
SSSr Laugardagur 18. marz 1978
Vpp frá annari hæö hússíns liggur brattur og þröngur stigi til vistar-
vera fjögurra karlmanna er búa þar sem leigjendur i sitthverju her-
berginu.
ff Þetta fólk er
varnarlaust"
Fyrst þá er haft var samband
við skrifstofu Neytendasamtak-
anna og starfsmaður samtakanna
inntur eftir afstöðu þeirra gagn-
vart leigjendum, starfsmaðurinn
kvaöst ekki geta svarað til um
það hvort telja bæri leigjendur
umbjóðendur Neytendasamtak-
anna eða ekki. Enda kannaðist
hann ekki viö að til kasta samtak-
anna heföi nokkurntima komið
varðandi mál leigjenda. Aftur á
móti visaði hann á formann sam-
takanna Reyni Armannsson.
Reynir sagði að i þau nær 25 ár
sem Neytendasamtökin hafa
starfað, en innan skamms mun
minnst 25 ára afmælis þeirra,
hefði aldrei komið til meðferöar
hjá samtökunum neitt slikt mál
er varðaði hagsmuni ieigjenda.
Hann kvað það þó eindreginn
viija samtakanna að veita leigj-
endum aöstoð eftir mætti og
ánægjulegt ef þau gætu veitt ein-
hverja hjálp. En þvi miður væru
Neytendasamtökin fjárlitil nú
sem oftast áður. „Þetta fólk er
varnarlaust og staða þess mjög
svo bágborin. Leigjendur á ís-
landi eru einhverjir þeir varnar-
og réttindalausustu i allri Norður-
Evrópu” sagði Reynir aö lokum.
Reyndu ekki einusinni aö
leita lögfræöiaöstoöar.
Nýlegt dæmi er skyrt greinir
frá þvi réttinda- og varnarleysi er
leigjendur búa við gagnvart
leigusala er þá er hópur mynd-
listarmanna sem haft hefur á
leigu húsnæöið að Aöalstræti 8
undir myndlistarsýningar o.fl.
varð aðyfirgefa það sakir skyndi-
legrar leiguhækkunar. En mynd-
listarmennirnir höfðu breytt hús-
næði þessu i vistlegt, úr hálfgerð-
um brunarústum.á eigin kostnaö.
Blaöamaður hafði samband við
Sigurð örligsson, en hann er einn
myndlistarmannanna og innti
hann nánari frétta. Sigurður
sagði.sig og féíaga sina hafa tekíö
húsnæðíð á leigu fyrir tveimur ár-
um og þá fengið hálfgildings lof-
orð fyrir þvi að fá að halda hús-
næðinutil frambúðar. Sfðan heföi
verið gerður leigusamningur tii
msrnmaÉmmmmimmtmmmmmssm
eins árs I senn. Leigjendurnir
unnu að endurbótum á húsnæðinu
sjálfir og munu þær hafa numið
2-3 milljónum króna sé reiknað
með að iönaðarmenn hefðu verið
þar að verki. A siðara ári leigunn-
ar heföi húsnæðið skipt um eig-
endur. Nyi eigandinn hefði krafist
rúml. 50% hækkunar á leigugjaldi
sem skilyrði framlengingar leigu
samningsins: og þá væntanlega
með tilliti til þess hverjar endur-
bætur hefðu verið geröar á hús-
næðinu. Við þetta hefðu mvnd-
listamennirnir ekki getað ráðið
og orðið að sætta sig við að yfir-
gefa húsnæðið. Leigjendur munu
ekki eiga neinar krpfur á hendur
leigusala fyrir þá vinnu er þeir
hafa lagt I endurbót á húsnæðinu.
Sigurður kvað þá leigjendur
ekki hafa látið að sér hvarfla að
leita lögfræðíngs svo þau mættu
reyna á einhvern hátt að bera
hönd fyrir höfuð sér gagnvart
leigusala þar eð þau hefðu ekki
taliðþaðhafa neina þýðingu, rétt-
ur þeirra væri enginn I lögum.
Enda engin lög til er fjalla um
samskipti leigjenda og leigusala.
Sigurður sagði hópinn nú leita
annars leiguhúsi\æðis fyrir starf-
semi slna. t>á er hann var aö lok-
um spurður hvort þeim félögun-
um hefði dottið i hug að stofna til
einhverskonar samtaka leigj-
enda, þar eð þau reiknuðu með að
taka húsnæði á leigu i náinni
framtið, sagði hann að svo væri
reyndar ekki en vissulega væru
slik samtök mjög asskileg.
Oftast láglaunafólk og það
sem er að hefja búskap er
leitar eftir leiguhúsnæði.
Næst snéri blaöám. sér til
leigumiðlana hér f bæ og spuröist
fyrir um mál leigienda meðal
leigumiðlara. Þóroddur Stefáns-
son framkvæmdastjóri leigumiðl-
unarinnar Húsaskjóls hafði yfir
ýmsum fróðleik að búa varðandi
þessi mál. Hann sagði allskonar
fólk leita til sln sem væntanlega:
leigjendur, hæstaréttardómara ,
lækna og lögfræðinga , ungt fólk
og eldra. Þó væri vissulega mest
um að til hans leitaði fólk úr Iág-
launastéttum og svo ungt fólk
sem byrjg væri búskap, Hann
sagði það nú algengt að leigusalar
Fyrir ekki ýkja löngu síðan eða þann 23. febrúar
s.l. átti Húseigendafélag Reykjavikur 55 ára af-
mæli og var í þvi sambandi fjallað nokkuð í fjöl-
miðlum um það félag. Blaðamanni Alþýðublaðsins
þótti ekki úr vegi þá er húseigenda var sérstaklega
getið i fjölmiðlum að litillega væri minnst eins
helsta gagnaðila þeirra sem eru leigjendur. Jafnvel
þótt þessi beri að geta að félög húseigenda fást við
marga aðra hluti en einmitt þann að sinna umbjóð-
endum sínum i málum þeirra er varða leigjendur:
og að ekkí eru allir húseigendur leigusaiar né allir
leigusalar í húseigendafélögum. Því er þó ekki að
neita að viða eriendis t.d. i Sviþjóð eru samtök sem
og viðskipti samtaka leigjenda annars vegar og
húseigenda eða leigusala hinsvegar mikilvægur
þáttur í þjóðlífinu. Mætti helst líkja því við sam-
skipti launþegasamtaka og atvinnurekenda.
Er kanna skyidi fyrirbærið leigjendur kjör
þeirra, aðstæður yfirleitt og starfsemi þeirra sem
slikra/ kom skjótlega í Ijós að engin heiisteypt sam-
tök leigjenda fyrirfinnast hér á landi. Þótt ein-
hverntíma á árunum upp úr 1950 hafi slík fyrir-
fundist/ löngu útaf siokknuð. Ekki er heldur um að
ræða neinskonar óformleg samtök leigjenda né
ákveðna hópa einstakiinga meðal þeirra. Það varð
þvi úr að fyrst var leitað hófanna varðandi upplýs-
ingar um leigjendur og aðstöðu þeirra hjá samtök-
um sem líkleg þóttu að einhverjar upplýsingar gætu
gefið þ.e. Neytendasamtökunum.
Getur ekki staðið upp-
réttur fyrir 18 þúsund
væru fólk er flytja ætlaði af landi
brott og vildi leigja út húseignir
sinara.m.k. á meðan það væri er-
lendis.
Þóroddur sagði mesta eftirsókn
eftir 2-3 herbergja ibúðum og
væri oftast farið fram á 35-40 þús-
und króna greiöslu fyrir mánuþ-
inn. 1 flestum tilfellum mun óskað
fyrirframgreiðslu, allt að hálfs
árs fyrirframgreiðslu, sem væri
aigengt: sumir vildu fá meira
greitt fyrirfram jafnvel eitt ár.
Þóroddur kvað húsnæöi dýrara
eftir þvl sem það væri minna og
vissi hann til að farið hefði verið
fram á 47.000 króna mánaðar-
greiðslu fyrir eitt herbergi meö
snyrtiaðstöðu. Helst vildu þeir er
óskuðu eftir leiguhúsnæði leigja i
Hlíöum eða Vesturbæ og væri
hann vinsælastur. Ekki vildi Þór-
oddur meina að fólk sæktist eftir
húsaskjóli i Breiðholtinu.
Stofnuð verði samtök leigj-
anda.
t Vinnunni, tlmariti ASt og
MFA, fyrsta tölublaði þessa árs
byrtist viðtal við Jón frá Pálm-
holti. 1 viðtalinu er fjallaö um
brýna nauðsyn þess að stofnuö
verði samtök leigjenda. Það virt'-
ist þvi ekki úr vegi aö hafa sam-
band við Jón og spyrja hann út i
þetta.
Jón sagði ástand það er leigj-
endur byggju við ekki þolandi.
Þvi hefði honum dottið þaö í hug
hvort ekki væru möguleikar á að
þeir stofnuðu með sér samtök eða
einhverskonar félag. En þvi mið-
ur væri, að hans áliti, þvi svo far-
ið að oftast væri um aö ræða ófé-
lagsvant fólk þar sem leigjendur
væru annarsvegar og þvi erfiö-
leikum bundið fyrir þá að setja á
stofn félag. Þá vildi Jón og meina
að hætta væri á ofsóknum leigu-
sala gegn þeim einstaklingum
meðal leigjenda er stæöu að
stofnun leigjendasamtaka.
Þvihefði hann leitað til forystu-
manna verkalýðs þar sem það
væri augljós staðreynd að helst
væri það láglaunaö verkafólk er
skipaði raðir leigjenda. Hefðu
þeir tekið vel málaleitari þans og
færi það llklega svo að tilnefndir
yröu menn frá hinum ýmsu
verkalýösfélögum I einhverskon-
ar undirbúningsnefnd er ynni að
stofnun samtaka leigjenda. En
fyrst myndu fara fram kannanir
á vegum félaganna á þessuin
mólum meðal félagsmanna t.d.
þvi hve margir þeirra byggju I
leiguhúsnæði o.s.frv. Jón kvaðst
ekki vita til þess að nokkuö mark-
vert heföi gerst i málunum til
þessa en halda að viss verkalýðs-
félög hefðu nú kannanir i gangi.
Er Jón var spurður eftir hvert
hann áliti helsta verkefni leigj-
endasamtaka, yrðí af stofnun
þeirra, sagði hann það sitt álit að
íyrst o.g fremst skyldi unnið aö
tveimur markmiðum. Annárs-
vegar astti að knýja á um baft aft
lög yröu sett um málefni leigj-
enda leigusala og húsnæftisleigu
yfirleitt. Þau lög skyldu sniðin
eftir samskonar lögum er giltu
um þessi mál i nágrannalöndum
okkar. Hinsvegar skyldi stefnt aft
þvi aft leigjandinn borgaði fram-
vegis ekki skatt af leigunni eins
og nú tiökast. Með þessu á Jón vift
aft fyrst fengi leigjandi aft greifta
uppsetta leigu af tekjum sinum og
siftan yrftu þær tekjur sem af
gengju skattlagöar þ.e. sá hluti
tekna sem gengi til leigu yrfti sem
sagt skattfrjáls.
Hvaft varftarfti svör vift spurn-
ingum um frekari framgang
stofnunar samtaka leigjenda vis-
afti Jón á forystumenn verkalýfts-
samtaka.
Skattsvik leigusala tíð?
Leigjandi sá er greindi blafta-
manni frá aðstöftu sinni sagði þaö
álit sitt og reynslu aft skattsvik
væru alltlft meöal leigusala. Vildu
þeir helst ekki gefa skattayfir-
völdum upplýsingar um tekjur
sinar af leigu efta a.m.k. ekki
réttar. Þeir færu þess oft og ein-
att á leit vift leigjendur aft þeir
sem slikir sættu sig viö viðtöku
kvittana fyrir leigu þar sem aö-
eins helmings upphæftar leigu-
gjalds væri getið. Oftast færi þaft
þó svo að þeir þýrftu raunar ekk-
ert aö óttast þvi leigjendur fram-
visuftu kvittunum ekki til skatt-
heimtu enda teldu þeir sér engan
hag i þvi þar eð leigugjalds-
greiftslur þeirra væru ekki frá-
dráttarbærar til skatts.
„ Standard"-leigusamning-
ur Húseigendafél. kemur i
veg fyrir óþarfa misskiln-
ing.
Ekki fannst blaftam. þaft út i
hött eftir aft hafa haft samband
vift leigjendur aö leita álits full-
trúa, ef svo mætti aft orfti komast,
Þetta er svo eitt herbergjauna undlr siiftinni inn t Vogum. Þaft er aft-
eins 9 ferm. aðstærft og leigist ásamt umgetinni eldhúss- og snyrti-
aftstöðu á kr. 18000 á mánufti. Leigjandi fékk ekki herbergift nema
meft þvi aft greifta fjóra mánubi fyrirfram þ.e. 720000 kr. Þess má og
geta aft ekki er mögulegt aft standa nppréttur i nema svo son> 1/3
hluta herbergisins.
leigusala þ.e. Húseigendafélags
Reykjavikur. Þar varft fyrir svör-
um Sigurður H. Guftjónsson en
hann er framkvæmdastjóri fé-
lagsins.
Þá er Siguröur var spurftur
hvort til væri i dæminu aft Húseig-
endafélagift heföihaft samráftvift
leigjendur er það lét gera „stand-
ars”- samning þann er flestir
leigusalar notast við þá er þeir
semja um leigu vift leigjendur
kvaft hann svo ekki hafa veriö.
Leigjendur væru óstabill hópur
fólks, sá er væri leigjandi i dag
væri kannski orðinn húseigandi á
morgunn. Þeir hefftu aft visu ein-
hvern tima haft meft sér félags-
skap, liklega i kringum 1950, en sá
heffti lognast útaf.Hann áleit aft
samningar þeir er gerftir væri
milli leigutaka og leigusaia og þá
notast viö ,,standard”-húsaleigu-
samning Húseigendafélagsins
væru alla vega ekki undir 100 á
mánufti. Sigurftur sagfti „stand-
ard”-samning þennan fyrst og
fremst geröan meft þaö I huga aft
hindra misskilning milli leigj-
enda og leigusala þegar i upphafi
leigutimabils. í samningnum
væri tekift fram hvaft væri verift
aö leigja og i hvaöa tilgangi, fyrir
hvafta upphæft og til hvaft langs
tima. Viö gerð standard”-samn-
ingsins hefði verið höfðhliösjón af
því hver líklegust úrslit yrðu færu
deilur semjenda um nokkurt
atriði samningsins fyrir dóm-
stóla. Samningurinn fjallaði sem
sagt um almennar grundvallar
reglur, skyldur og réttindi leigu-
taka og leigusala.
Siguröur kvað oft hafa komiö til
kasta dómstóla varöandi leigu-
mál og hefði þá jafnvel komið til
aö óréttlát ákvæði leigusamninga
væru felld úr gildi. Slikt vildi Hús-
eigendáfélagið náttúrulega forð-
ast, og þvi ætti samningur þess
fremur að auðvelda lausn slíkra
mála. Hann kvað að visu rétt að
samningur félagsins veitti hús-
eigendum i vissum tilfellum
meiri rétt en leigjendum en það
færi i fullu samræmi við þá fjár-
hagslegu áhættu er leigusalar
tækju með ieigunni. Með tilliti til
ánættu þessarar væri ieigan oft
tiltölulega lág.
//Húsnæðismálin í
algiörum ólestri"
Að áliti Þórodds eru húsnæðis-
mál i Reykjavik og nágrenni i al-
gjörum ólestri. Eftirspurn yfir-
gnæfir framboð gjörsamlega og
þvi engin von til þess að uppfylla
megi óskir þeirra er leita leigu-
húsnæöis. Hann sagöist myndu
geta trúaö þvi að um 30% alls
húsnæöis væri leiguhúsnæði. Að
áliti Reynis Aririanussonar for-
manns Neytendasamta kanna eru
10-15% heimila I Heimahvcrfi i
-leiguhusnæði Þótt upplýsingum
þeirra Þórodds ög Reynis beri
ekki saman enda spanna þær ekki
sömu ýidd, er »ugljóst áð tals-
1
t eldhúsinu” sem ætlað er fjórum, afteins 6,5 fer. að stærft, er vinnu-
aðstafta sem margri húsmófturinni rayndi liklega ekki litast sem
best á. Vift eidhúsvaskinn er ekki mögulegt aft standa uppréttur
a.m.k. ekki fyrir meftalmenn aft bæft og hærri.
verður fjöldi heimila er staösett-
ur i leiguhúsnæðí.
Það var eindregin skoðun Þór-
odds að auka beri eftirlit með
leiguhúsnæði, en það væri ekkert
nú sem stæði. Þá vildi hann og
meina að setja bæri reglugerð um
þessi mál og stuðla þar með nokk-
uð aö lausn þess ólesturs er hús-
næöismálin væru i. Að lokum
sagði hann, er innt var eftir, að
alltaf væri eitthvað um kvart-
anir meðal leigitaka vegna hús-
næðis.
Annars höfðu leigumiðlarar I
bænum, yfirleitt, ýmislegt fleira
um þessi mál að segja eins og t.d.
það að oft þegar um væri aö
ræða leiguhúsnæði væri það
heilsuspillandi og aöbúð ekki i
samræmi við gildandi lög og
reglugerðir. Þess var getið að til
væri leiguhúsnæöi algjörlega
óhæft til fbúðar börnum. Heil-
brigðiseftirlit með húsnæði þessu
væri mjög slælegt og jafnvel ekk-
ert. Krefjast bæri eftirlits af hálfu
opinberra aðila sem og einhvers-
konar lagasetningar um mál
leigutaka og leigusala. Leigu-
samningar væru t.d. ekki gerðir
með hagsmuni leigutaka i huga.
Leigusalinn heföi alit i hendi sér
bæði upphæð leigu og annað.
Leigutakar væru helst láglauna-
fólk en jafnframt oft einnig
óreglufólk; Þinglýsa þyrfti leigu-
samningum eins og sölusamning-'
um og tryggja þar með eftirlit
með þvi að lögum um t.d. al-
raennt heilbrigöi væri franrifylgt.
Herbergið var 9 ferm.
undir súð/ leigan 1800 fyrir
mánuðinn.
Þótt það sé augijóst mál aö oft
só leiguhúsnæði hiö besta hús-
næði, leigt á sanngjörnu verði eru
iiklega orð eins leigumiðlarans
orð að sönnu er hann sagði að lik-
lega mætti skipta leigusölum I tvo
hópa þ.e, annarsvegar þeim er
vildu fá „góða” leigjendur er
væru hiröusamir og sýndu góða
umgengnj um hib leigða, settu
þeir upp nokkurnveginn sann-
gjant verft. Hinsvegar væri sá
hópur leigusála er léti sig litlu
sfeipta hver leigjandinn væri,
bara eí nægílega há k-iga fengist,
oft væri hér um aö ræöa fremur
lélegt húsnæði.
Leigjandi hafði samband við
blaðamann AB og bauö honum
ásamt ijósmyndara að skoða hús-
næði það er hann og fjórir aörir
karlmenn búa við inni i Vogum.
Af skiljanlegum ástæðum vill
leigjandi ekki láta nafns sins get-
iðné þess hvar hann nákvæmlega
býr. A meðfylgjandi Ijósmyndum
má sjá nokkurdæmi þess hverjar
aöstæður leigjandi og sambýlis-
menn hans búa við. Þarna er um
að ræða 4 herbergi upp undir súð
tveggja hæða húss. Herbergin eru
að meðaltali 10 ferm, að stærð og
leigjastákr. 19000 þ.e. meðaltal á
mánuði. Ab sjálfsögðu er krafist
fyrirframgreiðslu. Aðgangur er
að eldhúsi, stærð 6,5 ferm., og
snyrtiaöstöðu (taka ber fram að
baðkerið sjálft er allþokkalegt,
liklega það besta innifaliö i hinu
leigöa), stærð baðherbergisins, ef
herbergi skyldi kalla er 2,5, ferm.
A milli herbergjanna er gangur 6
ferm. að stærð. Meðalhæð undir
súöinni er ekki gott að dæma um
þar sem alstaðar hallar undir
flatt, en viða er þar, sem fullvax-
inn maður getur ekki staðið upp-
réttur. Þá eru gluggar einungis
þakgluggar.
Leigjandi kvaðst að vissu leyti
geta sætt sig við það húsnæði er
hann byggi i, en þó væri eitt sem
honum gengi erfiðlega að aðlaga
sigáð, en það væri að hann gétur
ekki staðið uppréttur þegar hann
rakar sig (geta má þess aö leigj-
andi er meðalmaður á hæö og
tæplega það þ.e. lm 78 cm.),
Helst væri þá að halla sér upp aö
öðrum dyrakarmi baðherbergis-
ins, hafa hurðina opna og spyrna
vinstri fæti i hinn dyrakarminn og
þeim hægra i salernisskálina.
Þannig næði hann hvað þægileg-
astri stöðu viö raksturinn.
Vissulega er ekki hægt að álasa
leigusala einum fyrir þær aðstæft-
ur er fólki viröist boftift uppá.
Reyndar má segja aö höfuft-
ábyrgftin hvili á herðum þeirra
manna hverjum á iiggur sú kvöft
aö ieysa húsnæðisvandamál
borgarbúa. En harla iUift virftist
hafa verift gert I þeim efnum ai
ofangreindri frásögn aft dæma.
Er Sigurftur var spuröur aft því

...í
Ekki tekur betra vift ætli ibúarnir á hanabjálkanum aft skella sér i
baft. Að visu er ekkert út á baðkerift aft setja svona út af fyrir sig, en
vilji viftkomandi standa uppréttur i þvi er þaft ekki hægt nema þá
meft þvi afteins, aft standa hálfur út um þakgluggann. Ekki virftist
þaft álitlegt, a.m.k. ekki á þorranum.
hvort hann vissi til aft einhvers-
konar lög væru i gildi efta hefftu
verift varöandi húsaleigu sagfti
hann aö svo heffti verift en væri
ekki lengur 1917 voru sett lög um
leigumál og endurnýjuft 1943. en
siftan felld úr gildi um miftjan sift-
asta áratug. Þetta hefftu verift
einskonar kreppulög erkomið
hefftu húseigendum mjög illa.
Lögin hefftu verift samin meft til-
liti til yfirgnæfandi húsnæftis-
skorts fyrri tima.
Frh. á 10. siftu
Þetta vœri kanski mögulegt byggju eingöngu kvenmenn undír sáft-
inni. En yfirieitt Mlja karimenn fá að kasta af sér vatni standandi
vift saiernisskáltna, þvf miftur er þáft ekki mögulcgt Víð þessar aö-
stöftur. Karimaftur verftur uft gjöra svo vel og kasta aí srr hálfbog-
inn vilji hann ekki gera sér þoftómak aft setjast.

_________■______J
....... ■