Alþýðublaðið - 19.05.1978, Blaðsíða 3

2^búA|.a
MiiÍM Föstudagur 19. maí 1978 '
3
Enn eru menn pyntaðir
til dauða í Uruguay
— áframhaldandi og aukinnar baráttu er þörf
Fyrrihluta ársins 1976
efndi Amnesty Internati-
onal til víðtækrar herferð?
ar til að vekja athygli á og
mótmæla pyntingum og
meiri háttar brotum á
mannréttindum í Uruguay.
Stærsti þáttur þessarar
herferðar var söfnun
undirskrifta undir áskorun
til stjórnar Uruguay um að
láta fara fram óháða rann-
sókn á því ofbeldi, sem
fjöldi manna hafði verið
beittur. Um var að ræða
m.a. fjöldahandtökur án
dóms og laga, óhugnanleg-
ar pyntingar, dauða
manna í gæzluvarðhaldi
hjá her landsins og lög-
reglu og ennfremur höfðu
menn horfið sporlaust.
Tæplega tvö þúsund
Islendingar undirrituðu
áskorunina.
„Þjóöþing Uruguay haföi ver-
ið leyst upp árið 1973 og siðan
hafa landsmenn búið við hreina
ógnarstjórn hersins. Allir stjórn-
málaflokkar voru bannaðir,
nema kristilegir demókratar, og
eru menn dæmdir i 2-8 ára fang-
elsi fyrir það eitt að hafa verið
félagar 1 þeim. Á sama tlma voru
öll verkalýðsfélög bönnuð og
forystumenn þeirra ofsóttir,
fangelsaðir án dóms og laga og
pyntaðir. Fleiri andófsmenn gegn
stjórn Uruguay hafa sætt pynt-
ingum og er ýmiss konar aðferð-
um beitt. Þannig eru menn settir
klofvega á egghvassar stengur ,
sem ruggað er, látnir standa kyrr
ir timum saman matar— og
vatnslausir með poka yfir höfð-
inu, brenndir með vindlingum,
gefinn rafstraumur og þá sér-
staklega I tilfinninganæma
likamshluta, nær drekkt I saur-
biönduðu vatni, kæfðir I plast-
pokum, látnir liða hungur og
þorsta, meinað um svefn, gefin
deyfi— og ofskynjunarlyf og
beittir ýmsum sálrænum pynt-
ingum.
Þegar þessi herferð hófst var
A.I. kunnugt um 24 menn, sem
pyntaðir höfðu verið til dauða og
var gefinn út sérstakur bæklingur
um örlög þeirra.
Nú eru liðin tvö ár frá þvi að
efnt var til þessarar herferðar.
Merkja má ýmiss jákvæð áhrif
hennar. Hún tókst vel að þvi leyti,
aö vakin var athygli á þeim al-
varlegu brotum, sem framin eru
gegn mannréttindum I Uruguay,
og lögbundin eru i stjórnarskrá
landsins og þeim alþjóðlegu
mannréttindasáttmálum, sem
Uruguay er aðili að. Þess hefur
orðið vart, að rikisstjórnir og
ýmiss konar samtök hafa beitt
áhrifum sinum I þvi skyni að fá
stjórnvöld landsins til að aflétta
ógnaröldinni og gera mönnum lif-
ið bærilegra. Þá má nefna, að I
byrjun þessa árs hafnaöi OAS —
Samband Amerikurikja — boði
stjórnarinnar I Uruguay um að
halda aðalfund sinn I höfuðborg
landsins Montevideo, vegna hins
bágborna ástands i mannrétt-
indamálum þar i landi. Ennfrem-
ur má nefna að mörg alþjóða-
sambönd verkalýðsfélaga hafa
hvað eftir annað mótmælt afnámi
vinnuréttinda og brotum á mann-
réttindum i Uruguay.
Ahrifin innan Uruguay voru
einkum þau, að ýmsir hópar og
einstaklingar, sem starfað höfðu
með stjórnvöldum gerðu sér
grein fyrir þvi i hvert óefni var
komiö og hættu samstarfinu. Má
sem dæmi nefna að Rodriguez
Lareta, sem var i mannréttinda-
nefnd rikisráðsins, sem skipað er
óbreyttum borgurum, sagði af sér
á þeim forsendum, að ókleift væri
fyrir nefndina að gera neitt raun-
hæft gegn brotum hersins á al-
mennum mannréttindum.
Þá hafði herferðin ennfremur
þau áhrif, að óánægju með her-
stjórnina tók að gæta meðal ráða-
manna I hernum og rúmlega 30
þeirra kröfðust þess skriflega að
komið yrði á lýöræði I landinu.
Sú rannsókn, sem skorað var á
stjórnvöld Uruguay að láta fara
fram, hefur ekki verið fram-
kvæmd og litlar vonir standa tii
að svo verði I bráð. Þess má þó
geta að i marz sl. tilkynntu
stjórnvöld I Uruguay, að þau ætl-
uðu að koma á fót skrifstofu til að
svara fyrirspurnum erlendis frá
um þá, sem stjórnvöld terja að
hafi á einn eða annan hátt ógnað
öryggi rikisins. Siðan þessi skrif-
stofa var opnuð hefur reynzt auð-
veldara að fá svör við þeim fyrir-
spurnum ,sem stjórninni hafa
verið sendar um hugsjónafanga,
sem AI hefur barizt fyrir að fá
leysta úr haldi.
Þótt benda megi á nokkurn
jákvæðan árangur herferðar-
innar 1976 eins og drepið er á hér
að framan, er þó ekki hægt aö
segja, að hún hafi orðið til þess aö
ástandiö i mannréttindamálum i
Uruguay hafi batnað svo nokkru
nemi, þegar til skamms tima er
litið. En stjórnvöld vita, að reynt
er að fylgjast sem bezt með þvi
sem I þessum málum gerist og
gripið er til þeirra ráðstafana,
sem tiltækar eru.
Nú hefur Amnesty
International enn fengið vit-
neskju um 12 manns, sem látist
hafa af pyntingum og 5 manns,
sem horfið hafa sporlaust. Um er
að ræða verkamenn, kennara,
bankastarfsmenn, verkalýösleið-
toga, stúdenta, ljósmyndara,
leigubilstjóra o.fl. Hefur verið
gefinn út bæklingur með upplýs-
ingum um þetta fólk og örlög
þess, og liggur hann frammi i
skrifstofu Islandsdeildar A.I. i
Hafnarstræti 15. Áframhaldandi
og aukinnar baráttu er þörf.
íslandsdeildin hvetur alla, sem
ljá vilja lið sitt i baráttunni gegn
pyntingum og ómannúðlegri
meðferð á föngum i Uruguay, t.d.
með fjárframlögum, bréfaskrift-
um o.fl. til þess að hafa samband
við stjórnarmenn I Islandsdeild-
inni, Margréti s. 43135, Inga Karl
s. 28582.Gerði s. 15903» Jónu LIsu s.
27916,Friðgeir s. 16481.
Stjórnarmennirnir munu veita
allar tiltækar upplýsingar og að-
stoða þá sem kynnu að vilja
skrifa bréf til stjórnvalda i
Uruguay t.d. vegna stéttarbræðra
sinna, eða til að mótmæla mann-
réttindabrotunum á annan
hátt.
Tófu-vinir enn á ferð
— grein, sem Tfminn neitaði að birta
Vinir islenzku tóf-
unnar hafa talsvert lát-
ið að sér kveða að und-
anförnu og vilja þeir,
að íslendingar þyrmi
lifi hennar. Félag
þeirra sendi Timanum
fyrir nokkru grein til
birtingar, en Timinn
taldi ekki ástæðu til að
birta hana. Alþýðu-
blaðið birtir þessa
grein, þótt ekki túlki
hún skoðanir blaðsins á
tófugreyinu.
Stofnun Hins Islenzka Tófu-
vinafélags hefur orðið mönnum
allnokkurt umræðuefni undan-
farnar vikur svo sem bezt sést á
þeim blaðaskrifum sem umþað
hafa orðið.
Af hálfu bændastéttarinnar
hefur virzt gæta nokkurrar tor-
tryggni i garð félagsins. Ekki
skal þeim láð tortryggnin i
þeirri rógsherferð sem misvitr-
irpólitikusar hafa haldið uppi á
hendur islenzkum landbúnaði
undanfarin misseri. Hinu mega
bændur treysta að tortryggni i
garð H.Í.T. er gersamlega á-
stæðulaus. Þótt H.IT. beini
kröftum sinum fyrst og fremst
að verndun tófunnar eru hin eig-
inlegu markmið félagsins miklu
djúpstæðari. Þau felast I þvi að
sætta mannkynið við það nátt-
úrufar sem jörðin býr þvi.
Þannig fyllir H.l.T. þann flokk
félagaog samtaka sem gjarnan
kenna sig við náttúruvernd og
landnýtingu. Skynsamleg nýt-
ing náttúrugæðanna er mannin-
um lifsnauðsyn. I sveltandi
heimi má ekki lófastór ræktan-
legur blettur liggja óbrúkaður.
blenzkur landbúnaöur getur
brauðfætt hundruð þúsunda.
Þeir sem berjast gegn honum
vegna þess að ekki sé hægt að
græða nóg á honum, vilja flytja
landabúnaðarafurðir inn i stað-
inneruvisvitandi aðkalla hung-
urdauða yfir milljón manns ein-
hversstaðar á hnettinum. Þenn-
an mannfjandsamlega hugsun-
arhátt og samansaumaða nán-
asarskap fordæmir H.l.T.
Verndun islenzka tófustofns-
ins er eitt brýnasta náttúru^
verndarmálið i dag. Á henni
veltur framtið sauðfjárræktar i
landinu og raunar landbúnaðar-
ins I heild.
Hinn fornhelgi réttur
Tófan á sér fornhelgan rétt til
landsins. Hún sat hér á fletum
fyrir er landnámsmennirnir
komu handan um höf. Þá rikti
eðlilegt og rótfast jafnvægi i Is-
lenzkri náttúru. Landið var viði
vaxið milli fjalls og fjöru, selur
dormaði grandalaus við strönd-
ina og fúgl var svo spakur að
ganga mátti að honum. Ótti og
tortryggni þekktust ekki. Tófan
viðhélt hreysti og heilbrigði i
fuglastofnunum með þvi að út-
rýma veikum einstaklingum og
ósjálfbjarga.
Tilkoma mannsins og búfén-
aðar hans raskaði iililega hinu
upphaflega náttúrujafnvægi. En
náttúran er sveigjanleg og hún
er oftast fljót að skapa nýtt jafn-
vægiþegar fyrra ástand raskast
á einhvern hátt. Mannskepnan
hefur þó löngum verið seig við
að brjóta þau lög sem náttúran
setur, þrátt fyrir vitneskjuna
um að með lögum skyldi land
byggja og ólögum eyða.
Faðmlög tófufjenda
og sauðf járfjenda
Hugsum okkur að svo hefði
farið að fyrstu landnámsmenn
tslands hefðu einn daginn fyllzt
af sjúklegri heimþrá, gengið á
skip og siglt til Noregs allir sem
einn. Siðan hefði landið týnzt á
ný um aldir. Haldið þið þá að
tófan hefði sprottið fram úr
grenjum sinum og étið upp á
augabragði það ólánssama
fiækingsfé sem iandnemar
skildu eftir? Nei, á þvi eru eng-
ar likur. Sagan frá Færeyjum
hefði endurtekið sig. Harðgerð-
asti hluti f járstofnins heföi kom-
izt af og gengiö sjálfala i is-
lenzku skógunum. Tófan hefði
að visu hir t sinn toll, en einungis
fellt það fé sem ófært var um að
bjarga sér og hefði hvort eð
er orðiö óbliðum náttúruöflum
að bráð.
Það má vera að óvinir tófunn-
ar neiti að trúa þessum staö-
reyndum þvi sannleikanum
verður hver sárreiðastur. Þeir
geta lika huggað sig við það að
vera ekki einir á báti um þá
vantrú. Þeir eiga sér nefnilega
hóp manna að skoðanabræðr-
um, sem sé þá menn sem kenna
vilja sauökindinni um allt sem
miður hefur farið i islenzkri
náttúru i ellefu hundruð ár.
Sauðf járfjendur halda þvi fram
fullum fetum að kindurnarhafi
étið skógana á einu bretti og séu
nú að éta upp það sem eftir er af
gróðurþekju lándsins og muni
að lokum skilja það eftir örfoka
og óbyggilegt.
A falsrökum eins og þessum
má spyrða ofstækishópana tvo,
tófufjendur og sauðfjárfjendur
saman i eitt. Sannleikurinn er
nefnilega sá, að þar sem eðlilegt
náttúrujafnvægi rikir og heil-
brigðir búskaparhættir, éta lif-
verurnar sig ekki út á gaddinn
eða hverjar aðrar upp til agna.
Ef ránshönd mannsins hefði
ekki komið til með ofbeit á af-
mörkuðum svæðum, skógar-
brunum og tófudrápi, lifði hér i
landinu friskt og tápmikið sauö-
fé I grænum skógum kliðandi af
fuglasöng þar sem yrðlingar
lékju sér á sumrum og hinn
hyggni f jallarefur vekti yfir vel,-
ferð dýrastofnanna.
Óttinn við þekkinguna
Eitt er það vandamál sem
náttúruverndarmenn um heim
allan hafa við að glima. Það er
ótti yfirvalda og gróðaafla við
rannsóknir. Almenningsálitið
hefur að visu knúið stjórnvöld
flestra landa til að leggja fé til
náttúrurannsókna og náttúru-
verndar. Alls staðar eru þó
þessar fjárveitingar skornar við
nögl. Astæðurnar eru auðsæjar.
Slikar rannsóknir myndu fletta
ofan af ódæðis- og ofbeldisverk-
um ráðandi stétta, jafnt gagn-
vart llfheiminum sem og hinni
dauðu náttúru. Slikar rannsókn-
ir myndu lika vekja upp öflugt
almenningsáiit gegn þeim
skammsýnu gróðasjónarmiðum
og böðulshætti sem er drifkraft-
ur þessara glæpaverka.
Lýsandi dæmi um þetta eru
rannsóknirnar á islenzka tófu-
stofninum. Þær hafa nánast
engar verið gerðar. Til þeirra
hefur aldrei verið veitt neinu fé.
Hins vegar er ekki sparaöur
peningurinn i blinda og ofstæk-
isfulla útrýmingarherferðina
gegn refnum. Nóg eru þó rann-
sóknarverkefnin.
I stefnuskrá H.l-T. eru mörg
slik atriöi nefnd. Hér verður
einungis rúmsins vegna eitt
þessara verkefna tekið til um-
ræðu, en það er bitferlið.
Dýrbiturinn afkvæmi
ofstækisins
Fátt er það sem skapar tóf-
unni eins miklar óvinssddir og
dýrbiturinn. Dýrbíturinn er ref-
ur sem hefur þann ljóta siö að
ráðast á sauðfé.særa það, oftast
með þvi að glefsa það i snopp-
una og jafnvel brjóta hana og
tæta allt upp undir augu, en
skilja svo kindina eftir á iifi en
ósjálfbjarga. Þetta er ógeðslegt
athæfi, þvi getur jafnvel hinn
mesti tófuvinur ekki neitað. En
hvað veldur þessu ónáttúrlega
og óeðlilega framferði, fram-
ferði sem brýtur i bága við ó-
skrifuö lög náttúrunnar. Það
veit enginn með vissu, þarna
vantar rannsóknir. Hérna verð-
ur þó sett fram sennileg skýr-
ingartilgáta. Minnir þetta at-
hæfi dýrbitsins ekki ögn á sumt
atferli mannsins? Öneitanlega.
Refurinn er vitur skepna og
næm. Það skyldi þó aldrei vera
að djúpstæð og sálræn viðbrögö
séu þessum tveimur rándýrum
Framhald á 6. siðu
tmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmMtJ