Alþýðublaðið - 24.11.1978, Blaðsíða 4

MM'MIM
blaöið
útgefandi Alþýðuflokkurinn
Ritstjórn og auglýsingadeild Alþýðublaðsins er að Síðu-
múla 11, sími 81866.
Föstudagur 24. nóvember 1978
I' viku-
lokin
FÉLAGS-
AÐSTAÐA!
Þótt sandkassinn sé nauösynlegur sem slikur, er hann aheins full
nægjandi sem félagsa&staöa fyrir börn á vissu aldurskeiöi. Þörf er á
frekari félagsaöstööu fyrir fólk þegar sandkassanum sieppir.

Einn mikilsverðasti
þátturinn i iifi hvers
manns eru þeir hlutir,
sem hver og einn sinnir
i fritimum sinum.
Þetta er i daglegu tali
nefndar tómstundir, og
það sem fólk iðkar i
þessum tómstundum
sinum er eins mismun-
andi og hugsast getur.
Þau tómstundastöf
sem eru mest áberandi
eru þær keppnisiþróttir
sem stundaðar eru.
Hér á landi tiðkast ekki
enn a.m.k. atvinnu-
mennska i iþróttum, og
eru skiptar skoðanir
meðal fólks um það
hvort slikt sé kostur
eða ókostur.
Þær skoðanir eru llka uppi
varöandi keppnisiþíottir, aö
þeir sem þær stundi geri þaö
fyrst og fremst verölaunanna
vegna, en hollustan og gamaniö
komi þar fyrir aftan, Eflaust á
þessiskoöuneinhvemréttá sér,
en örugglega er óhætt aö full-
yröa aö þetta á ekki viö meiri-
hluta þeirra sem íþróttir
stunda.
íþróttahreyfingar um land
allt fá frá hinu opinbera tölu-
veröa fjárhagsfyrirgreiöslu.
Annaöhvortí beinum greiöslum
eöa í formi uppbyggingu
iþróttamannvirkja. Um þetta er
ekkert nema gott eitt aö segja.
En þaö má ekki gleymast aö enn
eru iþróttir hér á landi fyrst og
fremst tómsutndagaman á-
hugamanna, og þaö eru til mörg
önnur tómstundastörf sem al-
menningur stundar sem vert er
aö vekja athygli á.
Viöast hvar lit i hinum stóra
heimi eru félagsnriöstöövar
svokallaöar viöa i borgum og
bæjum. Þar getur fólk komiö
saman og sinnt sinum áhuga-
málum. Þ.e.a.s. dútlaö viö
ýmsa hluti sem minna fer fvrir
en keppnisíþróttum, sem dag-
lega eru i sviösljósinu.
Visir aö svona miöstöövum
eru vissulega til hér á landi, en
þarsem slikterfyrir hendi virö-
ist fyrst og fremst miöaö viö
þarfir unglinga. Þvi ber auövit-
aö aö fagna aö hugsaö sé fyrir
þörfum unglinganna, en fullorö-
iöfólkhefurekkisiöur þörffyrir
samksiptum viöannaöfólk, sem
sinnir sömu áhugamálum og
þaö sjálft.
Peningaskortur háir viöast
hvar starfsemi ýmissa félaga-
samtaka. Þaö gengur oft á tiö-
um kraftaverki næst hvaö hin
ýmsu félagasamtök geta gert,
og má i þvi sambandi nefna þá
miklu starfsemi sem á sér staö f
áhugamannaleikfélögum úti á
landi.
Félagar þessara leikfélaga
leggja á sig langar og strangar
æfingar aö vinnudegi loknum,
en þrátt fyrir aö þeir spyrji
aldrei um laun er ekki hjá þvi
komist, aö kostnaöur viö upp-
færslu leikrits er yfirleitt meiri
en tekjur,af aögangseyri.
Hér er á feröinni ómetanlegt
sjálfboöastarf, og þvi ætti styrk-
veiting til slikra leikhópa aö
vera eftir þvi. Þaö má ekki
gleymast aö menningarstarf-
semi má ekki vera einkahlunn-
ingi okkar, sem á suövestur-
horninu búum.
Þótt dæmihafiveriö tekiö um
áhugaleikhús er vissulega fjöl-
mörg önnur félagastarfsemi,
sem ekki er siöur jafn vel og
fórnfúslega unnin. Má t.d. nefna
i þvi sambandi kóra starfsemi
ýmiskonar, lúörasveitir, skák
.og bridgeklúbba o.s.frv.
Þaö skal viöurkennt aö þó fé
lagsaöstaöa sé fullorönum ekki
siöur mikilvæg en unglingum er
skiljanlegt, aö reynt sé aö sinna
þeirra þörfum fyrst. Aö baki þvi
liggur eflaust sú staöreynd, aö
uppeldisleg þýöing félagsstarfs
er ómetanleg. Unglingar hafa
gott af þvi að læra aö vinna
saman aö málum, læra skipu-
lagningu og sameiginlega á-
kvaröanatöku og svo aö sjálf-
sögöu þaö, aö öölast skilning á
nauösyn félagslegra samskipta
manna.
Ein sú hugmynd sem uppi er
varðandi bætta aöstööu til
félagsstarfsemi er, aö skólar
veröi nýttir undir slika starf-
semi á þeim tima, sem almennt
skólastarf á sér ekki staö. Þetta
er hugmynd sem vert er að gefa
gaum, enda er þaö óneitanlega
áleitin spurning, hvort skóla-
byggingar séu ekki of dýr hús-
næöi til þess aö vera ekki nýtt til
hins ýtrasta.
Ein mikilveröasta röksemdin
fyrir þvi aö nýta skóla til félags-
starfsemi jafnt fyrir börn sem
fullorðna er, aö þaö gæti fært
fulloröiö fólk nær lifsviöhorfum
barna og unglinga. Skólarnir
yröu sameiginlegt athvarf for-
eldra og barna, þótt svo aö sótt
yröi þangaö af mismunandi á-
hugamálum.
En hvortþessi leiö veröur far-
in er kannski ekki aöalatriöið
heldur hitt, aö félagslegri aö-
stööu fólks um land allt veröi
komiö i eins gott lag og kostur
er. Þótt arösemi slikra fram-
kvæmda veröi ef til vill ekki
metín i peningum er vist, aö
þeirpeningar sem I slikar fram-
kvæmdir yröu lagöir skiluöu sér
ibetra og heilbrigðara mannlifi.
—L
DANMÖRK
Aukin tíðni sjálfsmorða
meðal barna og unglinga
Fyrir ekki ýkja löngu siöan
framdi stúlka nokkur, 14 ára aö
aldri, sjálsmorö þá farþegi meö
ferjunni Harwick-Esbjerg þ.e.
milli Englands og Danmerkur. 1
sjálfu sér væri sjálfsmorð þetta
vart 1 frásögur færandi sem slikt.
Heföi þaö og aö öllum llkindum
dulist sem raötala i hópi ört vax-
andi fjölda sjálfsmoröa i Dan-
mörku ef ekki heföi komiö til
lögregiuaögeröa. Hvarfs stúlk-
unnar varö vart er fer jan var enn
á siglingu frá Harwick til Es-
bjerg. Var þegar hafin leit og
henni áfram haldiö þá er skipið
kom i höfn. Rúmlega 900 far-
þegum var haldiö kyrrum um
borö I ferjunni meöan á rannsókn
málsins stóö. Leitaö var gaum-
gæfilega um skipiö allt, ekki hvaö
sist i bifreiöum farþega. Þrátt
fyrirleitina fannst stúlkan eigi.Af
vitnaleiöslum þóttist lögreglan og
mega draga þá ályktun aö
stúikan hafi fyrirfariö sér og þá
meö þvi aö kasta sér útbyröis.
Þaö sönnunargagn er einkum
þóttí styöja ágiskun lögreglunnar
var dagbók stúlkunnar, vitnis-
buröur foreldra, kennara og
félaga stúlkunnar þótti og staö-
festa þaöerhún haföi ritaö i dag-
bókina. Af lestri dagbókarinnar
mátti greinilega skilja aö stúlkan
hugöist fýrirfara sér. Erfiöleikar
steöjuöu aö, var stúlkan á kyn-
þroskaskeiði, sem aldurinn
bendir reyndar til, en f jöldi lifsins
vandamála birtast þá unglingum,
ekki hvaö sist stúlkum. Aö auki
var stúlkan oröblind og námsleiö
var hún mjög svo. En náms-
leiöinn kann i og meö aö hafa
stafaö af oröblindu hennar, enda
oft á tiöum dulin sem ódulin orsök
fjölda sálrænna vandamála.
Þunglyndi höfuðorsökin.
Við vitnaleiöslur, yfirheyrslur
foreldra, kennara og kunningja
stúlkunnar kom i ljós aö hún hafði
löngum þjáöst af þunglyndi.
Haföi stúlkan einmitt fengiö leyfi
til Englandsfarar meö vinkonu
sinni einni og bekkjardeild
hennar i þeirri von aö slik ferð
myndi létta henni aö einhverju
leiti tilveruna.
Aö áliti Mogens nokkurs Jacob-
sens, en hann er yfirlæknir Sct.
Hans geösjúkrahússins I Kaup-
mannahöfn,mun hlutfall barna og
unglinga meöal danskra sjálfs-
moröingja ekki ýkja hátt en þó
má rekja mikinn hiuta þeirrar
200% (tvöhundruð {H-ósent) aukn-
ingar meöal sjálfsmorðingja i
Danmörku tíl aukinna sjálfs-
moröa þessa aldurshóps.
Jacobsen hefur i þessu sam-
bandi tekiösaman efni nokkurt tii
kennslu og undirbúnings fyrir
starfsfólk sjúkrahússins. Undir-
búningur starfsmannanna skal
miöa aö þvi aö þeir séu færir um
aö gripa inn I þá þegar þeir
standa frammi fyrir vanda-
málum barna og umgmenna er
liklegeru til þess aö fyrirfara sér.
Aö sögn Jacobsens er á vitoröi
sálfræöinga og geölækninga sú
staöreynd aö rúmlega þriöji hluti
kvenna þeirra og fimmti hluti
þeirra karlmanna er fremja
sjálfsmorö hafa gert eina eða
fleiri tilraunir tilþess áöur. Þvi er
um aö gera aö byrgja brunninn
áður en barniö dettur ofani þ.e.
taka þau börn til meöferöar er
gerthafa tilraun tilþessaö fyrir-
fara sér. En full ástæöa er til þess
að óttast aö takist þeim þaö ekki i
fyrsta skipti muni þaö heppnast
næst. Jacobsen nefnir dæmi þess
aö börn allt niöur i átta ára aldur
hafi tekist aö framkvæma sjálfs-
morö.
Hetnd, heft athafnaþrá,
umhyggjuleysi.
Jacobsen hefur gegnum viötöl
viö tugi barna og unglinga, er
gert hafa sjálfsmorðstilraunir,
komist aö þeirri niöurstöðu aö um
sé aö ræöa 22 orsakir sjálfsmoröa
meöal þeirra. Þó munu 3 þeirra
er ótta vekja vera höfuöorsakir
tilrauna hins unga fólks til þess aö
losna undan fargi þessa heims.
Sjálfsmorö byggö á einskonar
hefnd gagnvart þrúgandi jafnt sem
ógnvekjandi umhverfi um-
hverfisvandamála, offjölgunar
sem kjarnorku, oft á tiöum tor-
skiljanlegan eöa hin öfugsnúnu
morö sem Freud, hinn kunni
austurriski sálfræöingur, nefnir
þaö, gerast nú æ tiöari.Er hér um
aö ræöa ofsareiöi viökomandi ein-
staklings grundvallaöri á þjóð-
félagslegu umhverfi. I staö þess
aö ofsareiöi þessi bitni á um-
hverfinu, birtist samfara henni
hin algjöra uppgjöf einstak-
lingsins, i staö þess aö hann beini
spjótí sinu aö hötuöu umhverfi
gripur hann til þess ráðs aö fyrir-
fara sjálfum sér. Má túlka þetta
sem hefnd hans gagnvart mis-
kunnarlausum kringumstæðum.
í ööru lagi er þaö oft um orsök
sjálfsmoröa meöal barna og
umgmenna, hversu miklum
þroska og y firsýn yfir samfélagiö
þauhafa náö.þegar á ungaaldri, i
nútimaþjóðfélagi sifellt aukinnar
menntunar og upplýsingar,
þroski ungnennanna stangast
siöan á við mjög svo takmörkuö
völd þeirra og áhrif, hvaö varöar
eigin tilveru i þjóöfélagi hinna
fullorðnu. Kalt striö geisar þvi oft
milli barna og foreldra þeirra er
lýkur meö sjálfsmoröi barnsins.
Þriöja höfuöorsök aukinnar
tiöni sjálfsmoröa barna- og ung-
menna álitur Jacobsen vera hið
aukna kynslóöabil, er afskipta- og
umhyggjuleysi. Foreldrarnir
viröast oft gleyma þvi I
„önnum” dp^»ins aö börnin
þarfnast auk fæöis, klæöa og hús-
næðis umþýgg’jií. og ástúöar i
rikum uNli. jgfnvel þótt um
stálpaöa ungiinga sé aö ræöa.
Vöntun á þvilikri umönnun viröist
oft ásamt meö kaldranalegu
umhverfi enda meö lifsflótta viö-
komandi einstaklings. Ekki mun
hættan minni þá er ótimabær,
óhamingjusöm ást spilar inni.
Þaö má þvi ljóst vera aö or-
sakir aukinnar tíöni sjálfsmoröa
jafnt meöal fulloröinna, barna
sem umgmenna á sér þjóöfélags-
legar orsakir sem einungis
verður hrundiö meö sameiginlegu
átaki almennings sem stjórn-
valda. AKTUELT október 1978.