Alþýðublaðið - 30.11.1978, Blaðsíða 4

alþyöu-
Útgefandi Alþýöuflokkurinn
Ritstjórn og auglýsingadeild Alþýðublaðsins er að Síðu-
múla 11, sími 81866.
Fimmtudagur 30. nóvember 1978
Efnahagsaðgerðir ríkisstjórnarinnar
— ræða Vilmundar Gylfasonar
flutt á Alþingi 27. nóv. 78
Enn bráðabirgðaráð-
stafanir sem munu lög-
binda um 40% verðbólgu
á næsta ári
Herra forseti. Hv. þm. Bragi
Sigurjónsson sagöi i dag af sér
störfum sem forseta Ed. þessarar
stofnunar. Meö þeirri gerö var
hv. þm. Bragi Sigurjónsson aö
lýsa ekki einasta skoöun sinni
heldur vanþóknun á þeim efna-
hagsaögeröum, sem i dag litu
dagsins ljós. Ekki vegna þess
fyrst og fremst kannske, aö þess-
ar aögeröir séu slæmar I sjálfu
sér svo langt sem þær ná, heldur
af þeirri einfóldu ástæöu, aö hér
eru enn á ný geröar ráöstafanir,
sem einasta ná til þriggja mán-
aöa. Hér er enn á ný veriö aö gera
ráöstafanir, sem aöeins fresta
styrjöld, sams konar átök ogfóru
fram 1. sept., þegar niiv. hæstv.
rikisstj. var mynduö, fóru enn
fram 1. des. og fyrirsjáanlegt er
og ef aö likum lætur, aö enn munu
þau farafram 1. mars. A bak viö
allt þetta ástand mun geisa óö
veröbólga og sennilega er þvi
miöur fyrirsjáanlegt, aö meö
þessum ráöstöfunum er veriö aö
lögbinda rúmlega 40% veröbólgu
i landinu á næsta ári.
Þaö segir sig auövitaö sjálf t, aö
þetta eru ekki þau vinnubrgöö,
sem viö i Alþfl. vildum viöhafa.
Þeir sem þekkja okkar kosninga-
stefnu og þjóöin gerir þaö, vita
þaö mætavel, aö svona vildum viö
ekkiaö málum standa. Þetta frv.
er hins vegar stutt og veröur stutt
af mér a.m.k. og fleirum I okkar
flokki vegna þess aö þaö er veriö
aö foröa nýrri holskeflu, sem ann-
ars heföi duniö yfir samfélagiö og
þaö sem meira er, aö Olafur Jó-
hannesson, hæstv. forsrh. haföi
svo sagt og tilkynnt, aö ef þetta
frv. eins og þaö kom fram i
endanlegri mynd yröi ekki stutt,
þá myndu öll 14% fara út um
samfélagiö. Mönnum getur fund-
ist slikir leikir vera snjallir, en
þaö segir sig alveg sjálft aö þó aö
menn láti undan sllkum hótunum
einu sinni, þá gera þeir þaö ekki
tvisvar. Þaö kunna aö vera skipt-
ar skoöanir um vinnubrögö af
þessu tagi, en fyrir mina parta
, lika mér þau ekki, en þetta frv.
veröur samt aö ná fram tíl aö þó
foröa enn meiri áföllum á næsta
ári. En þaö segir sig samt sjálft,
aö þessar ráöstafanir eru ger-
samlega ónógar. Þær eru ónógar
m.a. vegna þess aö þær eru aö-
eins geröar til þriggja mánaöa i
sennog reynsla undanfarinna ára
segir okkur þaö einfaldlega, aö
þaö er ekki hægt fyrir stjórn aö
stjórna landinu og ætla aö vera 1
siriöi innbyröis og út um sam-
féiagiö ailt á þriggja mánaöa
fresti.
Guðfaðir rikisstjórnar-
innar
I þvi frv. til, sem hér var
kynnt i dag, er enn ekki gert ráö
fyrir neinum heilstæöum ráöstöf-
unum. Þaö er kunnugt og þaö er
kunnugt i gegnum fjölmiöla, aö
viö í Alþfl. vildum fara ööruvisi
aö. Kjartan Jóhannsson, hæstv.
sjútvrh., kynnti i rikisstj. till.,
sem náöu til ársloka 1979. Þær
till. gengu út á þaö aö setja þak á
launahækkanir, 4% á þriggja
mánaöa fresti, sem heföi þýtt
leyfiiegar kauphækkanir á árinu
allt aö 20%. Viö höfum aldrei
sagt, aösamfélagiö þurfi ekki aö
leggja á sig fórnir til þess aö
vinna bug á þvi ástandi, sem hér
hefurgeisaö, en hins vegar er þaö
svo, aö þetta heföu ekki veriö
verulegar fórnir, ef rikisstj. heföi
staöiö viö þau ítrustu markmiö
sin aö koma veröbólgunni niöur
fyrir 30% á næsta ári. En staö-
reyndin viröist einfaldlega vera
sú, aö þrátt fyrir þessar almennu
yfirlýsingar i stjórnarmyndunar-
viöræöum, aö ég hygg I stjórnar-
sáttmála og nú I grg. fyrir frv.,
viröast a.m.k. margir af stjórn-
arsinnum og þar meö talinn sjálf-
ur guöfaöir núv. ríkisstj., hv. 1.
þm. Austurl. ekki trúa oröi af þvi
sem þeir eru aö segja sjálfir. Og
af hverjuer þetta? Éghef ásamt
fleiriaf þm. Alþfl. staöiö i deilum
hér I þessari hv. d. um vaxtamál,
m.a. viö guöfööur þessarar rlkis-
stjórnar og talsmann atvinnu-
rekstrar og neikvæöra vaxta,
sama hv. þm. Þar talar hann aö
jafnaöi um, i áróöursskyni aö ég
hygg, aö viö raunvaxtamenn þó
aö viöleggjum til, aö þetta gerist
i tveimur áföngum, séum aö tala
um 50—60% vexti. Og af hver ju er
þetta? Vegna þess aö sami hv.
þm. trúir ekki oröi af þvi, sem
hann er aö segja þjóöinni i
stjórnarsáttmála eöa annars
staöar. Hér á aö geisa áfram milli
50— 60% veröbólga á næstu árum.
Og þegar svona er, þá skilur auö-
vitaö samfélagiö allt, aö engin
furöa er, þó aö þverbrestur sé
kominn í stjórnarsamstarfiö, sem
vissulega og auövitaö er. Ég er
þeirrar skoöunar, aö fyrir utan
ráöh. Alþfl. sé þaö hæstv. fjár-
mrh., Tómas Arnason einn, sem
er alvarai veröbólgumálum. Þaö
er öUu samfélaginu ljóst, hvaöa
aimennt hjal, sem menn setja á
sviö um þessar ráöstafanir, aö
þaö heföi þurft aö gera erfiöar
ráöstafanir og þvi miöur sýnist
manni reynslan vera sú, aö fyrir
utan ráöh. Alþfl. sé þaö hæstv.
fjmrh. einn, sem þó meinar eitt-
hvaöaf þvl, sem hanner aö segja.
hygg, aö þaö hafi veriö sýnt
fram á þaö meö óyggjandi rök-
um, aö sjálflýstur guöfaöir
stjórnarinnar, hv. 1. þm. Austurl.
meinar minnst af þvl sem hann
hefur um þessi mál sagt.
Enn meiri árangur gegn
verðbólgunni hefði getað
náðst
En hvaöa tilgangi þjónar þaö aö
vinna meö þeim hætti, sem hér
hefur veriö lýst, gera ráöstafanir
ogleggja alla þá vinnu i þær, sem
hér hefur veriö gert, sem einasta
duga til þriggja mánaöa? Þaö er
alveg ljóst, aö launþegahreyfing-
in hefur veriö aö taka á sig fórnir
núna, hvaöa almennum oröum
sem menn lýsa þessum fórnum.
Ogþaöerllka alvegljóst, aö til aö
mynda hv. þm. Guömundur J.
Guömundsson og Eövarö
Sigurösson til aö tiltaka menn i
þessari d. geta svona meö hang-
andi hendi stutt þetta nú, en ég er
stórefins um aö þeir munu geta
stutt hliöstæöar aögeröir eöa enn
erfiöari, sem gera þyrftí 2. mars.
Rikisstj. heföi nú getaö stigiö
stærri skref einsog þær aögeröir,
sem Kjartan Jóhannsson haföi
lagt tíl. Þær heiöu veriö heilstæö-
ar, þær heföu náö út áriö 1979 og
þær heföu auövitaö veriö geröar
meö þvi félagslega Ivafi, sem
hæstv. viöskrh. lýsti hér áöan.
Timafresturinn heföi veriö lengri
og þaö heföi veriö möguleiki aö
stefna inn i heilbrigöara efna-
hagslif á árinu 1980. Núv. rikis-
stj., þvi miöur, bar ekki gæfu til
aöfara þessa leiö. Þar geröi núv.
rikisstj. þvi miöur aö minni-
hyggju ófyrirgefanleg pólitisk
mistök og af því eigum viö eftir aö
súpa seyöiö á næstunni. Viö sem
staöiö höfum I m.a. stjórnar-
myndunarviöræöunum I sumar
og þekkjum hvernig þær gengu
fyrir sig, þá og nú I viöræöunum i
kringum þetta, viö sjáum, aö þar
eru hálfu erfiöari spor, sem stig-
in hafa veriö.
Þaö segir sig alveg sjálft hvaö
gerist þegar næsta skriöa skellur
yfir. Þó aö þetta frv. veröi stutt,
þá veröur ekki komist hjá þvi aö
lýsa þvl, hversu óendanlegri óá-
nægju þaö veldur aö svona hafi
veriö aö þessu staöiö. Þetta vek-
ur aörar spurningar og þaö eru
einfaldlega spurningar einsog
þær: Er Alþb. stjórnhæft, þegar
erfiöir timar eru? Ég veit vel, aö
Alþb. gatstjórnaölandinu á árun-
um 1971, frá miöju ári og áfram
og enda var þá tiltölulega blóm-
legtbú. Nú er ekki blömlegt bú i
landinu. Nú eru allt aörir timar,
allt annars konar ráöstafanir,
sem gera þarf. Þaö er I sjálfu sér
ekki veriö aö segja neina nýja
hlutí. Þaö er ekki veriö aö segja
annaö en þaö, sem viö jafnaöar-
menn sögöum sjálfir fyrir
kosningar i vor, aö Alþb. til aö
mynda boöaöi samningana I gildi
án þess aö hróflaö væri aö mér
skilst nokkurn tima viö visitölu-
kerfinu, aö deilur okkar og Alþb.
um þessi mál eru kunnar. Alþb.
geröi meira. Þaö átti einfalda
lausn I landbúnaöarmálum, sem
var aöeins aö auka neyslunainn-
anlands- Þetta eru landsþekktar
hugmyndir. Höfundar þeirra, hv.
þm. Lúövik Jósepsson, og Alþb.,
ætluöu einnig aö koma sér vel hjá
fyrirtækjaeigendum, þaö ætlaöi
aö lækka vexti án þess aö hreyfa
viö veröbólgunni aö þvi er séö
verður.
Loforðaglamur Alþýðu-
bandalagsins
Svona loforöalista er auövitaö
hægtaö gefa endalaust. Viö deild-
um hart viö Alþb. fyrir kosningar
s.l. vor. Auövitaö vonuðum viö,
þegar lag t var út I þessa s t jórnar-
samvinnu aö mennirnir myndu
vitkast. Viövissum, aömennirnir
gátu ekki hafa meint nema brot
af þessum loforöum. Tilraunir til
samninga nú undanfariö hafa
leittí ljós, aöþeirhafa afskaplega
litiö vitkast. Alþfl. og Alþb. eru
auövitaö ekki einn flokkur, þeir
eru tveir flokkar. Þeir eru um
margt afar ólfkir og m.a. I allri
afstööu til efnahagsmála. Sá listi
af bforöaglamri, sem hér hefur
veriölesinneftir Albþb. s.l. vorog
fyrir kosningar er auövitaö allt,
allt annars eölis heldur en það
plagg og þau fyrirheit, sem viö
gáfum um gerbreytta efnahags-
stefnu. Ég geri ráö fyir aö hv.
dþm. sé kunnugt um þetta. Og
auövitaö er þaö svo, aö þessar
ráöstafanir, sem hér hefur verið
lýst og eru lagöar fram á grund-
velli frv., eru aö stórum hluta til
þess eins aö bjarga andliti Alþb.,
til aö bjarga þvl út úr loforða-
giamrinu, sem þeir gáfu fyrir slö-
ustu kosningar. Vitaskuld er þaö
svo, aö þaö áttu 14% rúmlega aö
fara út I verölagiö. Þaö fara engin
14% út, þaö fara rúmlega 6% út. •
Vitaskulder þaö llka svo, aö þaö
getur veriö erfitt aö meta félags-
legar ráöstafanir beinllnis til f jár
og vitaskuld er þaö gert meira og
minna á ágiskunarformi. Þaö veit
hvert ednasta barn I landinu. Þaö
er búiö aö ieiöa aö þvi mörg og
enn frekari rök og vitaskuld er
þaö svo, aö mikið af þessum ráö-
stöfunum, sem hér hefur veriö
lýst, eru sjónhverfingar eins og
andstæöingar stjórnarinnar hafa
sagt. Og ég heföi haldiö, aö þaöaö
vera aöili aö rikisstj. væri til ann-
ars heldur en aö spila upp i
hendurnar á Sjálfstfl. En sjón-
hverfingar einsog þær, sem hér
eru hafðar i frammi, eru til þess
eins failnar aö spila upp i
hendurnar á Sjálfstfl. og menn
skyldu vera minnugir þesshvern-
ig kosningar fóru aö aflokinni siö-
ustu vinstri stjórn. Og svo mikill
vinur Sjálfstfl. er ég ekki, aö ég
óski eftir öörum sivpuöum
kosningaúrslitum.
En ef á aö standa áfram aö
efnahagsmálum eins og hér hefur
veriö gert, þá er þaö auövitaö
Sjálfstfl. einn, sem á sliku hagn-
ast. Viö vildum fara ööruvlsi aö.
Viövildum gera heilstæöar áætl-
anir f efnahagsmálum, sem stæöu
út áriö 1979. Auövitaö er þaö iöu-
lega svo, aö löggjafinn, sem þarf
aö setja lög á ekki nema einn kost
og þaö er aö eiga samvinnu viö
sjálft almenningsálitiö I landinu,
ekki viö foringja þrýstihópa,
hversu ágætir sem þeir annars
eru.heldur viö sjálft almainings-
álitiö. Og listin aö stjórna er og
getur iöulega veriö I þvl fólgin aö
þurfa aö leita beint til almenn-
ings í landinu og flétta sig fram-
hjá hagsmunahópunum, sem
vitaskuld eru til i samfélaginu.
Nú heföi þurft aö koma til slikra
aögeröa. Þaö er þegar búiö aö
svlkja oröin um samningana i
gildi i' bókstaflegri merkingu
þeirra oröa. Þaö heföi þurft aö
koma til frekari ráöstafana, sem
miöuöu aö þvi aö setja launaþak,
sem miöuöu aö þvi aö stjórna
efnahagsmálum, peningamál-
um, skattamálum, ríkisfjármál-
um skynsamlega aö ööru leyti,
nota þau tæki til aö halda verö-
bólgunni niöri, halda friöi á
vinnumarkaöi, m.a. meö ráöstöf-
unum i félagsmálum, sem
Magnús Magnússon er þegar aö
vinna aö og Svavar Gestsson lýsti
hér áðan og sem vissulega munu
margar koma tíl framkvæmda á
næsta ári. Þetta heföi veriö hægt,
þetta neföi veriö vit. En þaö er
ekkert vit I þvi sem verið er aö
gera nú.
Samkomulag hjá
Alþýðuflokk og Fram-
sókn en....
Þingheimi er efalitiö um þaö
kunnugt, aö þaö haföi náöst, ma. I
herbúöum Alþfl. og Framsfl.,
samkomulag um þaö aö einungis
3.6% færu út i verölagiö. Af ein-
hverjum yfirskilvitlegum ástæð-
um, sem mér er aö ööru leyti ekki
kunnugt um, skipti hæstv. forsrh.
um skoöun á þessu máli og 6%
uröu þaö sem út fóru, sem gætu
þýtt og jafngilt lögbindingu á 40%
verðbólgu hér á næsta ári. Okkur
jafnaðarmönnum er og hefur
veriö alvara I veröbólgumálum
Við rööum þeim markmiöum nr.
eitt i forgangsröö og viö segjum
núeinsogviöhöfum sagt áöur.aö
viöerum tilbúnir til aö fórna öör-
um markmiöum, af ástæöum,
sem auövitaö öllum er um
kunnugt. Veröbólga elur á stjórn-
lausri eignatilfærslu, hún elur á
spillingu, hún elur á braski og hún
kemur verst viö láglaunafólkiö i
landinu. Af hverju? Af þvi aö þaö
er láglaunafólkiö i landinu, sem
ekki hefur möguleika á þvi aö
komast f bankana og verja sig
meölánum einsog þeir sem betur
mega sín gera. Þessi sannindi er
Alþb. allt frá því aö stjórnin var
mynduö, en þeir viröast ómögu-
lega geta skilið þaö, hvernig
veröbólgan leikur láglaunafólkiö
i þessu landi verst. Þaö er búiö aö
reynaoggera til þess margar til-
raunir, en þvl miöurmeö ótrúlega
litlum árangri. Þetta vekur enn
fleiri spurningar, spurningarnar
um þær viöræöur, sem farið hafa
fram um visitölukerfiö, kerfiö,
sem hér var sett á lagginrar áriö
1939 viö allt aörar aöstæöur. Viö
erum talsmenn nýrri og nútima-
legrisjónarmiöa, sem taka miö af
þessu ári og þessum áratug, sem
viö lifum á. Viö höfum satt aö
segja mætt frumstæöum hug-
myndum um þessiefni.Þær umr.
hafa fariö fram fyrir opnum
tjöldum og mönnum er auövitaö
um þaö kunnugt.
Kjarasáttmáli
Einn hluti vil ég gera hér aö
umræöuefni enn. Þegar viö
kynntum okkar till. um heilstæöa
áætlun I efnahagsmálum fyrir ár-
iö 1979, þá vorum viö aö þvi
spurðir hvort hér væri ekki um
brot á kjarasáttmála aö ræöa,
vegna þessaö lögö var til lögbind-
ing. Auövitaö þýöir kjarasáttmáli
ekki þaö, aö þaö fari fram valda-
afsal frá Alþ. og til þrýstihópa.
Kjarasáttmáli getur aldrei þýtt
þaö. A alvörustundum getur auö-
vitaö og kemur iöulega upp á-
stand, þegar löggjafinn veröur aö
taka af skariö. Kjarasáttmáli
þýöir þaö iðulega, aö löggjafinn
setur rammalöggjöf t.d. I kjara-
málum, í skattamálum eöa i
hverjum öörum efnum, sem til
löggjafar heyra og siöan innan
þessa ramma, um hann er reynt
að ná friöi á vinnumarkaöi og inn-
an þessa ramma fara fram umr.,
samningar, samráö um félags-
mál eða hvaö eina, sem til slíks
getur heyrt. Sú lesning, sem
Svavar Gestsson las hér áöan yfir
þingheimi og hefur aö stórum
hluta fengiö lánaöa upp I félmrn.
aö ég hygg, auðvitaö er þaö svo,
aö slik félagsmál tilheyra kjara-
sáttmála og eiga aö gera þaö.
En þegar um alvörutima er aö
ræöa, þegar þarf aö taka ákvarö-
anir m.a. i verðbólgumálum, þar
sem Alþ. hlýtur aö vera til þess
bærara heldur en einstakir hags-
munahópar, þaö segir sig sjálft,
þá getur svo fariö, aö Alþ. eigi
ekki aöeins heldur sé beinlinis
skylt aö gripa fram fyrir
hendurnar á öörum og setja lög-
gjöf af þessu tagi. Og enn fremur
vil ég lýsa þeirri skoöun minni, aö
ég er sannfæröur um, aö allur
þorri fólks úti i hinu stóra sam-
félagi beinlinis ætlast til þess aö
Alþ. hagisér ekki einsog ríkisstj.
hefur veriö aö haga sér: aö hrekj-
ast fyrir veröbólguvindunum,
heldur taki Alþ. af skariö og geri
þaö sem gera þarf. Þaö heföi
veriö rétt ákvöröun aö binda
kaupgjald meö þeim hætti,
sem við höfum lagt til og leggja
aörar ákvaröanir samkv. frekari
lýsingu f hendurnar á rikisstj.,
rikisstj., sem hefur þaö markmiö
aö halda veröbólgunnifyrir neöan
30% mörkin. Auðvitað er þarna
dæmi, sem vel gengur upp og þaö
sem meira er, árangur heföi
náöst I baráttunni viö veröbólg-
unaog viö, sem meinum eitthvaö
meö þeim oröum, heiöum kunnaö
aö meta slikt.
Alþýðubandalagið ófært
um að stjórna
Ég óttast þaö, aö þaö sé aö
koma I ljós, aö Alþb. vegna þess
hvemig þaðer uppbyggt og aöal-
lega vegna þess, sem þaö hefur
sagt, þá sé þaö ófært um
aö stjórna á erfiöum timum.
Þaö getur stjórnaö þegar
þaö tekur viö barmafullum
skjóöum, en á erfiöum timum
sé erfitt aö eiga samleiö meö
Alþb. Ég efast ekki um góöan
vilja margra þeirra, sem þar
eru og til viröingar er til aö
mynda sú upptalning, sem hæstv.
viöskrh. las hér áöan. En þetta er
ekki kjarni málsins. Kjarni máls-
ins er þaö aö viö forgangsrööun
verkefna er þaö veröbólgan, sem
skiptir máli, m.a. vegna þess
hvernig hún leikur láglaunafókiö i
þessu landi. Og þeir sem skilja
þettaekki,envilja sveipa sigljúf-
um oröum fyrst og fremst, ég er
hræddur um, aö þeir séu lakir
talsmenn sinna umbjóöenda.
Þetta veröur þó aö koma 1 ljós á
næstunni, aö mikiö af þessu hefur
veriö sagtviö þessa menn áöur og
út á þetta hafa fundir okkar geng-
Kramhald á bls. 2