Alþýðublaðið - 19.09.1979, Qupperneq 4

blaðið
vútgefandi Alþýðuflokkurinn
íRitstjórn og auglýsingadeild Álþýðublaðsins er að Síðu- Miðvikudagur 19. september 1979
’múla 11, sími 81866.
BUNDGATA STiORNKERFISINS
Hér birtist seinni hluti útvarpserindis Dr. Magna Guðmundssonar
(ÚLTIÍRKORN
Alþýðuleikhús við
upphaf leikárs
Starfsemi AlþýBuleikhúss-
ins er hafin aftur fyrir þetta
leikár, leikiö veröur í Linda-
bæ, sem hefur veriö tekinn á
leigu annaö áriö i röö. S.l.
fimmtudagskvöld var tekiö
til aö nýju viö sýningar á
leikriti Ólafs Hauks Simon-
arsonar „Blómarósir” sem
var frumsýnt siöastliöiö vor
og sýnt fyrir fullu húsi fram
á mitt sumar. Leikstjóri er
Þórhildur Þorleifsdóttir
leikmynd geröi Þorbjörg
Höskuldsdóttir og búninga
Valgeröur Bergsdóttir. Leik-
arar f sýningunni eru tólf
alls. Þrátt fyrir fjárhags-
öröugleika, brestur Alþýöu-
leikhúsiö ekki kjark, og legg-
ur áherslu á ný islensk leik-
rit.
Eins og fram hefur komiö
áöur, hefur Jón Júliusson
veriö ráöinn framkvæmda-
stjóri leikhússins I vetur.
Þaöveröur fitjaö upp á ýmsu
nýju, i vetur, t.a.m. stofaaö-
ur sérstakur Barnaleikhóp-
ur, sem mun vinna aö tveim
barnasýningum i samvinnu
viö höfunda. Ennfremur eru
fyrirhugaöar miönætursýn-
ingar i Austurbæjarbió á
leikriti Dario Fo „Viö borg-
um ekki-viö borgum ekki”,
sem var sýnt fyrir fullu húsi
s.l. vetur og geröi viöreist
um landiö i sumar. Æfingar
á nýju leikriti eftir Böövar
Guömundsson standa yfir,
og áætlaö aö þaö komi upp
um miöjannóvember.og þaö
veröur aö öllum likindum
fyrsta frumsýning vetrarins.
Leikstjóri er Þórhildur Þor-
leifsdóttir. Alþýöuleikhúsiö
hyggst taka þriöja islenska
leikritiö til æfinga fyrir ára-
mót og lofar ýmsu fleiru,
sem þau munuskýrafrá siö-
£ir.
Starf L.R.
hefst lika
Leikfélag Reykjavikur
sýnir f vetur sex stykki, þar
af tvö ný eftir islenska höf-
unda. Þau eru „Ofvitinn”
eftir Þórberg Þóröarson i
leikgerö Kjartans Ragnars-
sonar, sem er jafnframtleik-
stjóri. Leikmynd er eftir
Steinþór Sigurösson, en leik-
ritiö veröur frumsýnt 20.
október. Þaö seinna er eftir
Véstein LUÖviksson og heitir
„Hemmi”. 1 þessuleikriti er
fjallaö um vanda samtlöar
og fortiöar i gamansömum
tón, en öllu gamni fylgir
nokkur alvara. Leikstjóri er
Maria Kristjánsdóttir og
frumsýning veröur i mars.
Þá standa eftir fjögur er-
lend verk, en þau eru þessi.
„Blessaö kerfiö”, eftir Val-
entin Kataiev og Marc Gil-
bert Sauvajon, rússnesk
franskur skopleikur i þýö-
ingu Vigdlsar Finnbogadótt-
ur. „Kirsuberjagaröurinn’
eftir Anton Tsjékhov, eitt
öndvegisverk leikbókmennt-
anna. Eyvindur Erlendsson
leikstýrir og þýöir, en leik-
mynd er eftir Steinþór Sig-
urösson. Frumsýning veröur
um áramót. 23. september
veröur frumsýnt leikritiö
„Kvartett” eftir Pam Gems,
nýlegt leikrit sem fjallar um
ungar konur á timamótum.
Silja Aöalsteinsdóttir þýöir,
leikstjóri Guörún Asmunds-
dóttir. Aö lokum heldur
LJR. áfram sýningum á leik-
ritinu „Er þetta ekki mitt
llf?” eftir Brian Clark, sem
var frumsýnt 20. mai s.l. og
hlaut mikla aösókn. Leik-
stjóri Maria Kristjánsdóttir,
leikmynd Jón Þórisson.
Orövar
Æviráðning
embættismanna
Þar sem efnahagsráögjöf skal
skv. lagaákvæöum sótt til opin-
berra stofnana meö æviráönum
embættismönnum, eru jafnan
sömu aöilar til kvaddir, hver svo
sem rikisstjórnin er. A þetta var
minnzt hér áöan, enda ein aöal-
ástæöan fyrir hinum pólitiska
einstefnuakstri hérlendis. Þannig
hafa sömu menn ráöiö feröinni aö
mestu leyti um tveggja áratuga
skeiö. Þegar veröbólgunefnd var
skipuö, voru þeir fengnir til aö
finna leiöir út úr vandanum, sem
gátu ekki leyst hann i 20 ár. Og
svo má lengi telja. Alþingismenn
og nokkrir aörir, sem eru þaul-
kunnugir stjónrsýslunni, hafa
vakiöathygli mina á þvi, aö ráö-
herrar allra rikisstjórna siöustu
tvo áratugi eiga sammerkt i þvi
aö hafa oftrú á efnahagsráögjöf-
unum. Fyrir sumum þessara ráö-
herra viröistenginn sannleikur til
i atvinnu- og fjármálum, nema
hann komi úr Austurstræti 11 eöa
Rauöarárstig 31. Ég hef enga
löngun til aö draga úr ágæti þess-
ara ráögjafa, sem ýmsir erumér
aö góöu kunnir. En hin barnalega
persónudýrkun af hálfu stjórn-
valda getur skaöaö ráögjafana
sjálfa. Er ekki örgrannt um, aö
sumir i hópi þeirra telji sig
óskeikula og hafna yfir gagnrýni
— eöa jafnvel þess umkomna aö
refsa þeim, sem eru á annarri
skoöun. Vil ég sérstaklega taka
fram, aö i hagfræöi er ekkert til,
sem heitir „absólút” eöa algjör
sannindi. Lögmál hagfræöinnar
eru afstæö, og bókstaflega hvert
einasta atriöi, sem hún tekur til
meöferöar, er umdeilt. tJrlausn
margra fer eftir lifsgæöamati
fremur en rökhyggju. Þvi vii ég
leyfa méraösegja: Efþiö.áheyr-
endur góöir, mætiö hagfræöingi,
sem hefir „pottþétt” úrræöi,
skuliö þiö gjalda varhuga viö
honum. Hann hefir takmarkaöa
yfirsýn, svo aö ekki sé meira
sagt.
Þá er komiö aö stefnu siöustu
rikisstjórnanna, einstefnunni,
sem ég hefi nefnt svo. Fyrst er
þessaö geta, aö veröbólga hefir
Búktal Þjóðviljans
Hann er skrýtinn þjóöernis-
rembingurinn I Allaballanum. 1
gær froöufellir siögæöispostul-
inn Hjalti Kristgeirsson i for-
ystugrein Þjóöviljans: „ óljóst
er aö hve miklu leyti ráöuneyti
Gröndals er flækt i þessa heim-
sókn. Rikisstjórn stendur ekki
aö henni, enda hefur henni veriö
mótmælt af hálfu ráöherra Al-
þýöubandalagsins.” — Auövit-
aö er Þjóöviljinn ekki aö tala
um þá heimsókn þegar sparibú-
inn sálufélagifrá Tékkóslóvaklu
tróö upphér fyrir nokkrum dög-
um. Og ekki er nú ráöherra
Allaballans aö mótmæla þegar
lögreglurikin fyrir austan eru
aö senda hingaö varöhunda sina
i ráöherraformi. Þá er I lagi aö
„ráöuneyti Gröndals sé flækt i
heimsóknina”, en nú þegar
nokkrir NATO-dallar koma hér
viö, vantar ekki hjáróma móö-
ursýkisráddir I „málgagni þjóö-
frdsisins”.
„Brýnustu
matvörurnar”
Framsóknarmenn hafa löng-
um taliö þaö I verkahring sinum
aö segja fávisum neytendum
hvaö þeim beri aö éta og hvaö
ekki. Nú er Tómas f jármálaráö-
herra aö afsaka fjármálaóreiöu
rikissjóös meö niöurgreiöslu-
sukkinu, sem vitaskuld er
heilsufræöilegt þjóöþrifa mál i
hans augum: „1 samanburöi
þessara ára veröur einnig aö
taka tiliit til stóraukinna niöur-
veriö nálega jafn mikil I tvo ára-
tugi, ef miö er tekiö af öörum
vestrænum lýöræöisrikjum.
Þetta var mér bent á af kanad-
ískum hagfræöingum, en ég haföi
ekki veitt þvi eftirtekt. Kanada er
gott meöaltal vestrænna rikja
meö veröbólguögn meirien IUSA
og ögn minni en I Evrópu. Siöast
liöinn áratug var veröbólga I
Kanada 3-4% á ári. en á Islandi
10-12%.
Þennan áratug er veröbólga I
Kanda 8-10%, en á Islandi 30-40%
lengst af. Veröbólgan hérlendis -
hefirþannig veriö á bilinu þrisvar
til fjórum sinnum hraöari en
meöaltaliö i helztu viöskipta-
löndum okkar allan timann. Þaö
er þvi skakkt aö segja, aö
SEINNI HLUTI
viöreisnarstjórninhafii raun gert
betur aö þessu leyti en aörar
rikisstjórnir nefnd 20 ár.
Tvær leiðir
Ég hef vegna starfa mlns sl. ár
átt kost þess aö ræöa viö nokkra
þekktustu hagfræöinga og fjár-
málasérfræöinga vestan hafs.
Virtist mér skoöun þeirra einatt
sú, aö þjóö i veröbóigulandi eigi.
raunverulega um tvo kosti aö
velja. Annar er sá aö lifa viö
veröbólguna, sem svo er kallaö.
Þá eru allir þættir aö fullu verö-
tryggöir, þar meö öll lengri lán,
bankainnstæöur og vinnulaun, en
gengiö lagfært meö reglulegu
millibili, svo aö útflutnings-
atvinnuvegirnir geti boriö sig.
Enginn græöir þá á veröbólgunni,
og enginn tapar á henni. Hinn
kosturinn er aö iifa ekkiviö verö-
bólgu, heidur berjast gegn verö-
hækkunum á öllum vigstöövum.
Ekkert er þá verötryggt, og ein-
ungis grunnkaupshækkanir
leyföar. Viö höfum valiö ófæra
miilileiö: bundiö kaupgjaldiö, en
gefiö vextina lausa. Nálega 85%
þjóöarinnar býr I eigin húsnæði,
og aukinn vaxtakostnaöur. bitnar
þunglega á fjölda manns, sem
hefir byggt af litlum efnum en
greiöslna. Þar er um tilfærslu
aö ræöa, þar sem lagöir eru á
skattar til aö greiöa niöur verö á
brýnustu matvörum heimil-
anna.” Já, maöurinn lifir ekki
á brauöinu einu, heldur sér-
hverju kflógrammi sem fram
gengur af sméri og rollukéti.
Þaö er kifnstug heilsufræöi sem
heldur úti heilum stjórnmála-
flokki til aö gæta þess aö neyt-
endurkaupi ekki „munaöarvör-
ur” á borö viö ávaxtasafa,
grænmeti og hænsnakjöt.
Stuttbuxnadrengirnir
barma sér
Þing Sambands ungra sjálf-
stæöismanna er aristókratfsk
samkunda sem haldin er á
tveggja ára fresti. Þar hittast
prúöbúnir pabbadrengir, éta
góöar steikur og skála fram á
nótt fyrir einstaklingshyggj-
unni. Aömorgni siöari dags risa
þeir úr rekkju sem heilsu hafa
og hnoöa saman ályktunum um
patentlausnir á vandamálum
þjóöarinnar. Nýjasta ályktunin
er einhvernveginn svona: „ungir
sjálfstæöismenn skora á rlkis-
stjórnina aö segja þegar i staö
af sér. Viö hvetjum fólkiö f land-
inu aö efla einn flokk til ábyrgö-
ar.” — Þetta kom nú ekki á ó-
vart. En til gamans má minnast
þess aö nú er ár liðiö siöan for-
maöur SUS, Jón Magnússon,
byrjaöi aö senda rikisstjórninni
vantraustshugmyndir sinar.
miklum dugnaöi. Þegar vextir af
meöal-ibúö eru orönir hærri en
nemur meöal-árslaunum fyrir-
vinnunnar, er kerfiö i rauninni
sprungiö, þó aö sumum gangi illa
aö viöurkenna þaö. Kostnaöar-
auki af völdum vaxtahækkunar
leitar skjótt út i vöruverö innan-
lands. A erlendum mörkuöum
ráöum viö ekki verölaginu á
afuröum okkar, og er þá gripiö til
gengissigs eöa beinnar gengis-
lækkunar til hjálpar útflutningi.
Þvi er þaö, aö I landi, sem mjög
er háö utanrikisviöskiptum,
megnar vaxtaskrúfa ekki aö bæta
hlut sparifjáreigenda. Útþynning
gjaldmiöils og rýrnun kaup-
máttar fylgir nær jafnharöan I
kjölfarið. Þetta skilur hver
maöur meö heilbrigöa skynsemi,
nema e.t.v. sumir hagfræöingar,
sem losna ekki frá kennslu-
bókunum, en sitja fastir i ein-
hverju „prinsippinu,” sem þeir
geta ekki tengt viö lifiö sjálft.
Vaxtaskrúfa
Er þá engin leiö til aö verö-
tryggja sparifé landsmanna án
vaxtaskrúfu? Jú, ég hefi I
skrifum minum m.a.bent á fjórar
aöferöir, en sé ekki ástæöu til aö
endurtaka þær hér. Svo glóru-
laust er ofstækib hjá sumum
fylgisveinum hávaxtastefnunnar,
aö þeir vilja ekki spyrna viö fæti,
þegar i óefni er komiö, heldur
halda skilyröislaust áfram út i
feniö.
Ég vil láta þess getið, aö
vaxta-pólitikin brýtur i bága viö
tvö yfirlýst meginmarkmiö efna-
hagsmálalaganna I vor: Þaö
markmiö aö halda veröhækkun-
um I skefjum og hitt aö tryggja
næga og stööuga atvinnu. Hið
fyrra er þegar rætt, en við skulum
lita sem snöggvast á þetta slðar-
nefnda.
Áöur hefi ég bent á þaö, aö
vaxtahækkun getur engin áhrif
haft i þá átt aö draga úr peninga-
magni I umferð og veröbólgu,
meðan rikissjóöur heldur áfram
að auka skuldir sinar viö Seöla-
bankann og taka erlend lán. Sú
forsenda vaxtahækkananna er
blekking ein. En segjum nú, aö
vaxtahækkanir hafitilætluö áhrif
Siöan þá hefur rikisstjórninni
tekist, þrátt fyrir önnur axar-
sköft, aö haida fuUri atvinnu á
sama tima og vaxandi atvinnu-
leysi er meginvandamál ná-
grannaþjóðanna. Framleiösla
islenskra atvinnuvega hefur
verið mjög mikil og verölag af-
uröa hefur veriö gott. Afleiðing
þessahefur veriö aö vöruskipta-
jöfnuöur viö útlönd hefur veriö
góöur, þrátt fyrir hinar glfur-
legu oliuveröhækkanir sem
einnig hafa magnað veröþensl-
una. En nú vill ungmennahreyf-
ing Ihaldsins fá Geir og Co til aö
koma öllu endanlega i vaskinn
meö stuöningi „fólksins i land-
inu” viö „einn ábyrgan flokk”:
Eitt rflú, ein þjóö. o.s. frv. —
Þetta hefur nú veriö notaö áöur!
Kókið og kommarnir
Jæja, þá er félagi Svavar
Gestsson, bisnessmálaráö-
herra, búinn að leyfa kapitalist-
unum aö hækka kóka-kóla um
litil 30%. Þegar fabrikka eins og
Kóka-kóla þarfaukiö rekstrarfé
þá hlýtur Svavar, meö hjálpar-
kokkinn Inga R. Helgason, aö
skilja problemiö. Héldu menn
kannski aö bisnessnálaráðherr-
ann okkar væri forseti
EFTA-ráösins fyrir ekki neitt?
Þá var nú öldin önnur þegar
marxistinn Svavar Gestsson sat
i ritstjórastóli Þjóöviljans og
sletti blekinu i allar áttir. Þaö
gekk nú ekki svo Utib á þegar
Kók-auövaldiö var til umræöu,
enda ekkierfittaö nota pennan i
baráttunni.
Hver eru þau áhrif þá? Þetta er
samdráttarleiö, sem lýsir sér
þannig, aö framkvæmdir stööv-
ast, hagur fyrirtækja þröigist,
uppsagnir starfsfólks byrja og
siðan lokanir fyrirtækja.
Atvinnuleysi eykst, en veröfall
veröur þá fyrst, er tala atvinnu-
lausra er orbin há og greiösluþrot
almenn. Er þá unnt aö snúa
straumfallinu við meö þvi aö
lækka vexti og auka peninga-
framboðið? Nei, reynslan hefir
sannaö æ ofan I æ, aö svo er ekki.
Þegar erfiöleikar hafa ágerzt og
svartsýni gripiö um sig meöal at-
hafna- og kaupsýslumanna, vill
haglægö dýpka og færast út.
Niðurstöður
Aö þvi er kaupgjaldsmálin
varöar er ég persónulega þeirrar
skoöunar, aö of mikiö sé gert úr
þeim. Launahækkanir eru afleiö-
ing veröbólgu, en ekki orsök
hennar. Viö eigum ekki aö setja
verkamenn I spennitreyju, heldur
gera þeim fært aö lifa I landinu:
lagfæra skattalöggjöf lágtekju-
fólkii vil, hjáipa ungu kynslóöinni
til aö koma sér upp húsnæöi — og
taka fyrir rætur verðbólgu meö
þvi aö hætta hallarekstri rfkis og-
bæjarfélaga, binda peningafram-
bob viö raunaukningu þjóöar-
framleiðslu og heildarfjárfest-
ingu viö sparnaö. Aö þessu
loknu — og þá fyrst — er sann-
gjarnt og eölilegt aö biðja
launastéttir aö stilla kaupkröfum
sinum i hóf. Rekstrarlán á
vægum vöxtum til atvinnufyrir-
tækja og endurskoöun stjórn-
kerfis — minnkun yfirbygging-
arinnar, sem svo er nefnd — mun
auka svigrúm til kauphækkana.
Sumir stjórnmálamenn viröast
binda vonirviö norska stefnu. En
Noregur er land einnar mestu
dýrtiöar I Evrópu. Verðlag sýnist
aö visu hreyfast minna en hér,
enda eru Norbmenn okkur fimari
viö aö misfæra visitöluna. Viö
höfum ekkert til þeirra aö sækja,
nema rétt okkar viö Jan Mayen.
Mér koma I hug orö fyrrum
menntaskólakennara i sagnfræöi
á Akureyri, sem hann sagöi
gjarnan I lok kennslustundar.
Þau eru svona: „Slæmir voru
Oliuleit Morgunblaðs-
ritstjóra
Þá er Mogginn kominn i oliu-
skapiö sitt aftur. En eins og
menn rekur efalaust I minni
voru oliuleiöarar Morgunblaös-
ins i sumar aöhlátursefni
Islendinga um nokkurra vikna
skeiö.Þaö var ekki fyrr en þing-
menn Sjálfstæðisflokksins kom-
ust i spilið aö ritstjórarnir hættu
gasprinu.
En brennt barn kann ekki aö
foröast eldinn. 1 forystugrein I
gær segir: „Valdhafarnir hafa
enn ekki þoraö aö ámálga þaö
viö Rússa, aö þeir hætti að arö-
ræna okkur”. — „Sjálfstæöis-
flokkurinn haföi forystu um
rækilega könnun á oliuviöskipt-
um tslendinga og kverka'akinu
sem Rússar hafa á okkúr”.
Þaö er vel viö hæfi aö Sjálf-
stæöisflokkurinn „hafi forystu
um rækilega könnun á þessu
kverkataki”, enda var það I
stjórnartiö Geirs Hallgrimsson-
ar sem flokkurinn gaf Rússum
færi á þessu kverkataki.
Ekki viröist Morgunblaösrit-
stjórunum auðiö aö skilja þá
einföldu staðreynd aö á meöan
bruölaöer meö vöru og framboð
er minna en eftirspurn, hlýtur
veröiö aö hækka. Þetta er
vist svokallaö markaðslögmál.
Þótt olianfrá Sovét sé slður en
svo dýrari en olia annarsstaöar
frá, þá skulum viö bara segja
viö Moggann: Leitiö og þér
muniö finna. Ef ekki oliu þá
staðreyndir.
-G.Sv.
Framhald á 3. siöu
STIKLUR