Alþýðublaðið - 29.12.1979, Blaðsíða 1

Iþýöu- laðið ii
Laugardagur 29. desember 1979 — I96 tbl.60. árg.
Alþýðublaðiðið óskar
iesendum sínum og
landsmönnum öllum
gleðilegs árs
Benedikt Gröndal forsætisráðherra:
Hugleiðing
Alþýöuflokkurinn tapaöi alþingis-
kosningunum 2. og 3. desember og
missti 4 þingsæti. Þó var sem æöi-
margir flokksmenn heföu vart trúaö
þvi enn, aö flokkurinn skyldi 18 mán-
uöum fyrrvinna 14þingsæti og 22% at-
kvæöa, og þótti þeim engan veginn illt
aö una viö 10 þingmenn og 17,4% at-
kvæöa, enda stutt siöan þingmenn
voru aöeins 5. ósigur var þaö samt, og
mun fosustu- og starfsliö flokksins
ekki una viö minna en stærö flokksins
1978 eöa meir i kosningum komandi
ára.
Fyrir kosningarnar 1978 lét ég oft i
ljósi þá skoöun viö flokksbræöur mina,
aö þaömundiveröaholltfyrir fbkkinn
aöveraenneittkjörtimabil i stjórnar-
andstööu á Alþingi enda þótt hann
stækkaöi verulega. Viö þurftum tima
til aö treysta innviöi flokksins, bæta
skipulag og starf, styrkja fjárhag og
þjálfa hina nýju forustusveit.
Sigurinn varö hins vegar svo mikill,
aöhanndæmdi Alþýöuflokkinn til þátt-
töku i rlkisstjórn — án þess þó aö 22%
gætu ráöiö stjórnarmyndun. Svo fór
þetta örlagasumar, aö Alþýöubanda-
lagiö eyöilagöi tilraun Alþýöuflokksins
til að mynda stjórn — og Alþýðu-
flokkurinn eyöilagöi tilraun Alþýöu-
bandalagsins. Hvorugur þessara
skyldu flokka gat unnað hinum þess aö
hafa forustu um nýja rikisstjórn, og
þvi féll þaö ihlut ólafs Jóhannessonar
sem myndaöi heföbundna þriggja
flokka samsteypu, en þaö þýöir hér á
landi, aö stjórnarflokkarnir þurfa aö
standa i samningum sin á milli alla
lifstiö ráöuneytisins.
Stjórn ólafs byrjaöi á nokkrum
hjöönunaraögeröum sem geröar voru
meö nýrri skattlagingu, niöurgreiösl-
um og ýmsu efnahagslegu möndli.
Þetta eru raunar sömu úrræöi og
Austur-Evrópurikinbeita til aö foröast
veröbólgu, sem hvergi nærri hefur
tekist, þrátt fyrir sterkt miöstjórnar-
vald þar eystra.
Eftír þessa fyrstu lotu hófust nær
stööug átök innan stjórnarinnar um
dýrtiöarmálin,og sótti Alþýöuflokkur-
inn æ fastar áum raunhæfar gagnaö-
geröir. Hlaut aö fara eins og fór, og
var brátt aöeins spurning, um, hvenær
kæmi aö endalokum rikisstjórnarinn-
ar.
Framsóknarflokkurinn var óum-
deildur sigurvegari desemberkosning-
anna. Var tvennt athyglisvert viö
kosningabaráttu hans, sem svo góöan
árangur bar
1) Framsókn lék eftir baráttuaöferöir
Alþýöuflokksins frá 1978 meö próf-
kjörum, ungum frambjóöendum,
sem teflt var óspart fram, vinnu-
staöafundum, slagoröinu „Ný
Framsókn” og ýmsu fleiru.
2) Framsókn lagöi megináhershi á aö
ófrægja voöalegu A-flokkana, sem
aldrei kæmu sér saman, og vegsam-
aöi sitt eigið sáttahlutverk. Hún
sagðist þurfaað veröasterkust tilaö
geta ráöiö öllu i nýrri vinstristjórn.
Þessar bardagaaöferöir báru
árangur aö þessu sinni og drógu
mikiö af óháöu fylgi aö flokknum.
En Framsókn mun komast aö raun
um, aö þaö veröur ekkihægt aö leika
þennan leik aftur fyrst um sinn.
Alþingi hófst að þessu sinni á sér-
kennilegu og höröu valdatafli sem
ýmsir kjósendur áttu erfitt meö aö
fylgjast meö. Hjá þessu heföi aö visu
mátt komast, ef hinir fbkkarnir
hefðu fengist til aö samþykkja tillög-
ur, er Alþýöuflokkurinn lagöi fram
fyrir þingiö. Samkvæmt þeim áttu all-
ir flokkar aö koma sér saman um friö-
samlega bráöabirgöastjórn fyrir þing-
deildir og nefndir, en breyta þeim
siöan eftir aö mynduö heföi veriö rikis-
stjórn. Þessu var illu heilli hafnaö.
Alþýöubandalagiö og Framsókn
höföu i þess staö i frammi ráöabrugg
um aö negla Alþýöuflokkinn fastan i
bandalag, áöuren nokkuö málefnalegt
samkomulag haföi veriö um þaö gert.
Þar aö auki ætluöu kommúnistar sér
stóran hlut, rétt eins og þeir hefðu
unniö kosningarnar, bæöi forseta
Sameinaös þings og formann f járveit-
inganefndar.
Alþýöuflokkurmn gekk ekki I þessa
gildru heldur styrkti hann samninga-
stööu sina meö þvl aö tefla sjálfstætt
og kjósa menn hinna fbkkanna til
skiptis I forsetastööur, en tryggja sér
formennsku fjárveitinganefndar.
Þetta tókst, en alþýöubandalagsmenn
sátu eftir meö sárt enni, þegar sam-
særi þeirra fór út um þúfur og þeir
fengu hvoruga vegsemdina sem þeir
ætluöu sér.
Þessir atburöir vöktu allmikla at-
hygli, en þeir réöu ekki úrslitum um
stjórnarmyndunartilraun Steingrims
Hermannssonar, hafa i mesta lagi
flýtt þar fyrir óhjákvæmilegum endi.
Heföi upphaflegri tillögu Alþýöu-
flokksins veriö f ylgt, mundi
„andrúmsloft” viöræönanna þó hafa
veriö betra.
Stjórnarmyndun viröist, þegar þetta
er skrifað, ætla aö veröa erfiö. Er þaö
varhugaverö þróun, aö ekki sé meira
sagt, ef myndun stjórna þarf eftir
hverjar kosningar aö taka um tvo
mánuöi, ef ekki lengur. Ef til vill má
þakka fyrir, aö þriggja mánaöa frest-
ur á útreikningivisitalnaskuli þó ýta á
eftir stjórnmálamönnunum, eins og
geröist 1 september 1978.
í fjóra áratugi hefur þjóöin lotiö
stjórn sömu fjögurra flokka, enda þótt
einn þeirra hafi nokkrum sinnum skipt
við áramót
um nafn. Fram hafa komið
smáflokkar en aldrei reynst langllfir.
Á timabili hefur Alþýöuflokknum
hrakaö, og hefur þá ekki staöiö á yfir-
lýsingum frá foringjum Alþýöubanda-
lagsins þess efnis, aö þeir ætluöu aö
fylla „rúm” jafnaöarmanna i islensk-
um stjórnmálum. Þetta hefur þeim þó
ekki tekist og Alþýöuflokkurinn hefur
rétt sig við og er nú aöeins sjónarmun
minni en Alþýöubandlagiö
Eftír siöustu kosningar eru
flokkarnir fjórir jafnari aö stærö en
oftast áöur. Mikil kynslo'öaskipti á
tiltölulega stuttu árabili hafa aö visu
skapaö allmikla óvissu um forustuliö
þeirraoginnri átök eru mikil, sérstak-
lega i Sjálfstæöisfbkknum.
Ýmislegt bendir til þess, aö auövelt
ætti aö vera fyrir einhverja tvo eöa
þrjá flokkana aö koma sér saman um
rikisstjórn á skömmum tima. En svo
er þvi miöur ekki, heldur viröist rikja
óvenjuleg tortryggni, sem torveldar
stjórnarsamstarf. Stundum á þetta
rætur sinar I innri átökum i flokkun-
um, stundum i samkeppni þeirra um
yfirráö I samtökum launþega, sem eru
vegna verkfallsréttarins valdamestu
þrýstihópar þjóöfélagsins, og jafn-
framt þeir fjölmennustu og veiga-
mestu.
Oft hafa langar stjórnarkreppur
veröiö leystar, þegarallir voru orönir
hæfilega þreyttir og hræddir meö þvi
aö hugrakkir forustumenn hjuggu á
Gordionshnútinn. Er þá eins gott aö
menn hafi ekki lokaö sjálfa sig inni
meö ótimabærum og afdráttarlausum
yfirlýsingum um eitt eöa annað.
Undanfarnar vikur hefur veriö
óvenju mikiö rætt um minnihluta-
stjórnir hér á landi, og er þar átt viö
varanleg ráöuneyti en ekki til bráöa-
birgöa. Slkar stjórnir eru algengar i
ýmsum grannlöndum okkar og gefa
furöu góöa raun. Þess ber þó aö gæta,
aö þar er pólitiskur þroski liklega
meiri en hér og likur þvi betri á aö
minnihluta- eöa málamiölunarstjórnir
fái frumvörp samþykkt á þingum. An
: þess veröur þingræðisrikjum ekki
stjórnaö. Hvaö sem þessu liöur má
telja vist, aö minnihlutakosturinn
veröur athugaöur vel hér á landi, ef
annaö bregst.
Alþingiskosningarnar voru mikil
þrekraun fyrir Alþýöuflokbnn enda
þótt hann hafisjálfur tilþeirrastofnaö.
Þvi miöur haföi skipulegri starfsemi
innan hans hrakaö eftir sigurinn 1978,
og fjárhagurinn var nálega enginn,
nema skuldir.
Stjórnarrofiö byggöist á einu ákaf-
legaskýru máli: Agreining um leiöir i
baráttunni viö veröbólguna. Frekari
skýringar þarf ekki fyrir stjórnarslit-
um i öörum löndum. En hér þykir
nauösynlegt aö sýna eitthvert
áþreifanlegt mál sem rofiö er á.
Iþessu •' mikilvæga atriöi tókst ekki
eins vel til og þurfti meðal annars af
þvi, aö hver siöastur var aö kjósa i
desember, ef ekki átti aö biöa til vors.
Alþýöuflokkurinn rak sig á þá staö-
reynd, aö erfitt er aö hafa veikt mál-
gagn og litt útbreitt, en aö þessu sinni
voru hin voldugu siödegisblöð honum
jafn andsnúin og þau voru honum hag-
stæö 1 kosningunum 1978.
Kosningabaráttan reyndist af þess-
um sökum og mörgum öörum erfiö, en
þaö kom þó i' ljós, aö meö miklu átaki
fjöldamargs áhugafólks tókst aö bæta
stööuna viku eftir viku. Skoöana-
kannanir eru glöggt vitni um þaö.
Alþýðuflokkurinn veröur aö læra af
þessum atburöum og læra vel.
Flokkurinn veröur að bæta til muna
alls stópulegt starf, kynningu og
fræðslu, styrkja fárhag sinnog umfranr
allt treysta lýöræöið mnan raöa sinna.
Hann hefur á siöustu árum haft mikil
áhrif á islenska pólitik til hins betra,
en opin og frjáls veröur hann aö vera
og félagslega sterkur, til aö gera þaö,
sem gera þarf. Mistökin i kosninga-
baráttunni kostuöu aö minnsta kosti
1-2 þingsæti og þaö er dýrt verö.
Hinn nýi Alþýöuflokkur er raun-
verulega nýr. Svo miklar breytingar
hafa oröiö á viöhorfum hans, forustu-
liöi og starfsaöferöum. En hann hvilir
enn á gömlum merg samanber þaö aö
rikisstjórnin kom frumvarpi um elli-
laun aldraöra I gegnum Alþingi á einni
viku nú I desember og geröi mikiö rétt-
lætis- og umbótamál þarmeö aö lög-
um.
Meö þessari stuttu hugvekju sendi
ég öllu flokksfólki öörum kjósendum
og vinum, svo og öllum landslýö óskir
um farsælt nýtt ár.
Benedikt Gröndal
Geir reynir að mynda þjóðstjórn:
Sjálfstæðismenn
svartsýnir um árangur
Svo sem skýrt hefur verið frá kvaddi forseti islands f fyrradag Geir Hallgrims-
son, formann Sjálfstæðisf lokksins, á fund sinn. Fól forseti Geir að kanna mögu-
leikana á myndun ríkisstjórnar er styddist við meirihluta á Alþingi. Geir Hallgr-
imsson óskaði eftir stuttum fresti áður en hann svaraði, og féllst forseti á þá ósk.
Máliö var slðan tekiö fyrir á
sameiginlegum fundi þingflokks
og miöstjórnar Sjálfstæöis-
flokksins. Varö ofan á aö Geir
skyldi veitt fullt umboö til
stjórnarmyndunarviöræöna.
Hann hélt þvi á fund forseta i
gær og tilkynnti honum aö hann
myndi taka aö sér aö reyna
stjórnarmyndun.
Af fundi sjálfstæöismanna er
þaö aö segja, aö hvorki var
samþykkt ályktun né heldur
kosin viöræöunefnd af hálfu
flokksins. Formanni er þvi i
sjálfsvald sett hverja hann vel-
ur til liös viö sig.
Þrátt fyrir nokkra orrahriö
töldu fundarmenn almennt aö
ekki bæri aö útiloka neinn
möguleika. Harðskeyttur
minnihluti, meö frú Ragnhildi
Helgadóttur i fremstu viglinu,
lýstí fullkominni andstööu viö
stjórnarsamstarf meö Alþýöu-
bandalaginu. Hinsvegar voru
sumir, þ.á.m Matthias Bjarna-
son þeirra skoðunar aö vænlegt
yröi aö stiga i væng viö banda-
lagiö.
Almenn svartsýni rikti á
fundinum varðandi hugsan-
legan árangur Geirs Hallgrims-
sonar. En ef draga má ályktun
af ummælum formannsins mun
hannfyrst reyna þjóðstjórnar
Forseti staðfestir lög um eftir
laun aldraðra:
Rösklega 3000
manns fá lífeyrisrétt
Forseti Islands hefur i dag
staöfest lög um eftirlaun
aldraöra, sem samþykkt voru á
Alþingi 21. þ.m. öölast lög þessi
gildi 1. janúar nJt.
Með lögum þessujn er öllum
öldruöum félögum i þeim stéttar-
félögum er teljast til verkalýös-
félaga samkvæmt 4. gr. laga nr.
57/1973, um atvinnuleysistrygg-
ingar og hafa komiö á hjá sér
skylduaöild aö lifeyrissjóöum
skapaöur sami rétur til eftir-
launa, enda uppfylli þeir eftirtal-
in skilyröi:
a) Aö vera fullgildir félagar i
áöurgreindum verkalýösfélög-
um.
b) Aö vera fæddir áriö 1914 eöa
fyrr
c) Aö hafa náö 70 ára aldri og lát-
iö af störfum. Maöur, sem náö
hefur 75 ára aldri á þó rétt á
eftirlaunum án tillits til, hvort
hann hefur látiö af störfum eba
ekki.
d) Að eiga að baki a.m.k. 10 ára
réttindatlma og hafa hvert
þessara ára áunniö sér a.m.k.
1/25 úrstigi en eftirlaunaréttur
miöast viö áunnin stig.
Hér er ekkium efnisbreytingar
aö ræöafrá núgildandi lögum um
eftirlaun til aldraðra félaga i
stéttarfélögum.
Framhald á 2. siöu