Alþýðublaðið - 26.04.1980, Blaðsíða 5

Laugardagur 26. apríl 1980
5
Anker Jörgensen, Niels Meyer, Helveg Petersen og Villy Sörensen
ræða efnibókarinnar Uppreisn frá mibju iaprfl 1978.
eða áriö 1974, hækkuðu oliufram-
leiðslurikin oliuverðið og leiddi
þetta nær samstundis til kreppu-
ástands i vestrænu iðnrikjunum.
Að visu var farið að bera á
kreppueinkennum strax uppúr
1970, en með oliuverðhækkunum
varð ljóst hversu sá grunnur, sem
vestrænu iðnrikin standa á, er
viðkvæmur.
Afleiðingar þessara oliuverð-
hækkana urðu atvinnuleysi og
skert kjör verkafólks um Evrópu
álla. Sem dæmi má taka, að at-
vinnuleysi hefur farið vaxandi i
Danmörku siðan og er nú rúm-
lega tvö hundruð þúsund, sem er
mjög mikið i ekki fjölmennara
landi.
Velmegun byggist
á snikjulífi.
A þessu má sjá það, að vest-
rænu iðnrikin eru háð ójöfnuði i
verzlun við hin svokölluðu þr'iðja
heims riki. Lif þeirra byggist á
þvi, að kaupa ódýr hráefni frá
þessum rikjum og selja þeim i
staðinn dýrar iðnaðarvörur og
tækniþekkingu. Það þyrfti ekki
nema smávægilegar hækkanir á
hráefni yfirleitt til þess að vest-
rænu iðnaðarsamfélögin yrðu sett
fullkomlega út af sporinu.
Höfundarnir gagnrýna harð-
lega þær hagfræðilegu kenningar
sem byggja á þróunartrú, eöa trú
á þeim öflum sem stjórna þróun-
inni. Með þvi að gefa sér, að hag-
vöxtur muni ekki aukast veru-
lega, eða standa i staö, og þá er
áuðvitað ekki hægt að tala um
hagvöxt, þá geta höfundar fært
rök að þvi, að þessum „visinda-
legu” hagfræðikenningum séu
einnig takmörk sett. Þeir sýna
fram á að marxisminn og frjáls-
hyggjan gangi út frá auknum
vexti, sem forsendu fyrir þróun til
sósialisma annars vegar, og fýrir
þróun lýðræðisþjóöfélagsins hins
vegar. Ef vextinum eru takmörk
sett þá er þeim hagfræöikenning-
um sem byggja á vexti, einnig
takmörk sett!
Þegar bókin er metin verður að
taka afstööu til þessa atriöis, er
vextinum takmörk sett? Svari
maður þessari spurningu játn-
andi þá verður maður að taka
mikið mark á bók þessari. Svari
maður spurningunni neitandi get-
ur maður látið sér ályktanir bók-
arinnar i léttu rúmi liggja og von-
ast til að, eða beðið eftir þvi, að
skilyrði fyrir blómlegra efna-
hagslifi skapist aftur.
Gagnrýni á
markaðskerfið
Höfundar gefa markaðskerfinu
ekki góða einkunn. Það er álit
þeirra, að hagkerfi, sem hefur
það fyrst og fremst að markmiði,
að framleiða hagkvæmt I harðri
samkeppni, hugsi ekki um það, að
viðhalda fullri atvinnu eöa
tryigja að þörfum þegnanna fyrir
skapandi starf sé fullnægt. Máli
sinu til stuðnings benda þeir á
uppbyggingu framleiðslunnar og
niðurdrepandi aðstæður verka-
fólks i þessu sambandi. Þá er á
það bent, að 60-70% af heildar-
fjárfestingu iðnrikjanna rennur
til hagkvæmniráðstafana og
tækniframkvæmda, sem auka
framleiðni, og leitast við að láta
bundið fjarmagn koma i stað
mennsks vinnuafls. Þetta þýðir
aukin útgjöld fyrir ríkið i formi
atvinnuleysisbóta og framlögum
til endurhæfingar o.s.frv.
Hagstjórn í
ógöngum
Þá taka höfundar fyrir hæfni
velferðarþjóðfélagsins til að
leysa þau vandamál sem upp
koma. Sem dæmi má taka hvern-
ig dönsk stjórnvöld og visinda-
lega hagfræðikenningin brást við
óþolandi miklu atvinnuleysi.
Þegar atvinnuleysið i Dan-
mörku var komið á ákveðið stig,
sem gat oröið pólitiskt hættu-
legt, var gripið til þess ráðs að
auka neyzluna. Þetta var gert til
þess að innlend framleiðsla mætti
aukast og þar með gætu atvinnu-
fyrirtækin tekið upp eitthvað af
þeim skara sem gekk atvinnu-
laus. Með samkomulagi allra
flokka eða meirihluta danska
þjóðþingsins var ákveðið að auka
neyzluna. Visindalegum hag-
fræðikenningum láðist hins vegar
að reikna með þvi, að neytendur
lita fyrst og fremst á verð vör-
unnar, en ekki vörumerki. Þessar
ráðstafanir, sem áttu að auka
neyzluna leiddu þvi til aukins inn-
flutnings á ódýrum iðnaðarvör-
um. Þetta hafði svo i för með sér
versnandi greiðslustöðu.
Greiðsluhallinn fór ört vaxandi.
Þegar þetta varð ljóst, ári
seinna, þurfti aftur að gripa i
taumana. Nú þurfti að takmarka
neyzluna til að jafna viðskipta-
kjörin við útlönd! Þá var gripiö til
þess ráðs að leggja skatta á
ákveðnar vörutegundir og auka
skattheimtu rikis almennt. Þetta
hafði aftur þau áhrif að neyzlan
minnkaði eitthvað og fyrirtæki
sögu upp enn fleira fólki. At-
vinnuleysið jókst.
Þetta litla dæmi sýnir, að þau
hagstjórnartæki sem rikisvaldið
hefur yfir að ráða duga ekki. Höf-
undar telja að kjarni vandamáls-
ins sé sá, að á timum þegar hag-
vöxturinn hefur stöðvast, gangi
fræöimenn og stjónmálamenn
ennþá útfrá þvi i ákvörðunum
sinum, að hagvöxturinn sé fyrir
hendi. Þá er lögð á það áherzla,
að verkfallsvopn sterkra hags-
munasamtaka sé notað i dag á
þann hátt, að það geri oft á tiðum
fyrirætlanir stjórnvalda i efna-
hagsmálum að engu. Þrátt fyrir
þá staðreynd að meðlimir hags-
munasamtakanna búi ekki við
sýnilegan skort. Höfundár telja
að slik hópeigingirni sé alvarleg
hindrun i vegi fyrir stjórnun og
lausn efnahagslegra vandamála.
Höfundarnir vara eindregiö við
þeirri þróun sem danska samfé-
lagið ereinnii. Þeir benda á, að si
vaxandi mótsetningar geti leitt til
hruns samfélagsins, sem siðan
muni leiða til einræöislegra
stjórnaraðgerða og telja það
vafasamt, hvort lýðræöið muni
lifa slikar sviptingar af.
Bókin Uppreisn frá miðju tekur
á viðkvæmum vandamálum i vel-
ferðarþjóöfélaginu Danmörku:
Athyglisvert er hversu miklar
umræðurhafa orðiöum bókina og
má út frá þvi geta sér þess til, aö
almennur áhugi sé fyrir breyting-
um til mannúðlegra samfélags.
Sem dæmi um, hve þessi mál
viröast vera viðkvæm, má geta
þess, að samtök stjórnmálaflokka
og aðilar vinnumarkaöarins hafa
ekki sýnt áhuga á að fá höfundana
á fundi hjá sér. Flest önnur sam-
tök hafa hins vegar gert allt til að
koma á fundum um bók þessa.
HMA
—lausar verðhækkanir, svo ein-
hver dæmi séu tekin. — Og allt
er þetta framkvæmt án sam-
ráðs við verkalýðshreyfinguna.
En i brandarabókinni heitir það
vist — ,,að leita eftir samkomu-
lagi við aðila vinnumarkaðarins
um niðurstöðu kjarasamninga,
sem geti samrýmst baráttunni
gegn verðbólgu.”
Eða hvar er samráðiö, sem
gortað er af — að hafa skuli viö
samtök launafólks til að auð-
velda kjarasamninga og jafna
lifskjörin? Getur rikisstjórnin
ætlast til þess, aö á sama tima
og kaupmáttur lækkar sifellt
vegna sifelldra verölagshækk-
ana, og skattar eru látnir dynja
yfir, án samráðs viö samtök
launafólks, — þá muni launafólk
haida að sér höndum? — Nei
Þingpóstur:
Þingvikan
21. til 26. apríl
Jóhanna
Sigurðardóttir
alþm. skrifar:
þvert á móti hafa þessar aögerir
rikisstjórnarinnar skapað svo
mikla ólgu i röðum launafólks,
að daglega má lesa mótmæli
margra verkalýðsfélaga og
annarra aðila við þessum að-
gerðum.
Og siöustu yfirlýsingar
B.S.R.B. og Sambandsstjórnar
Verkamannasambandsins gefa
augljóslega til kynna — að nú er
mælirinn fullur og þolinmæði
launafólks á þrotum.
Mælirinn er fullur vegna þess
aö launafólk hefur fengið nóg af
skipunum úr stjórnarbúðunum
um aö launafólk sýni þolinmæði
og aðhald á öllum sviðum — en
hvergi bólar á fordæmi aöhalds
hjá rikisstjórninni, hvorki i pen-
inga- fjárfestinga- né rikisfjár-
málum.
Tillögur Alþ.fl.
og Verkam.
samhandsins
Athyglisvert er að i yfirlýs-
ingu Sambandsstjórnar verka-
mannasambandsins er lögð til
sama leið i kjaramálum og
Alþ-.'fl. kynnti i stjórnarmynd-
unarviðræðunum á s.l. ári og
itrekuð var á verkalýðsmála-
ráðstefnu Alþýöuflokksins um
siðustu helgi. Að kjör láglauna-
fólks skuli vernduð með félags-
legum úrbótum og skatta-
lækkunum og áhersla lögð á að-
hald i rikisbúskapnum, — þann-
ig að raunverulega verði bætt
lifskjörin i landinu. — Þessi
stefna kom einnig augljóslega
fram i fjárlagafrv. þvi sem
minnihlutastjórn Alþ.fl. lagði
fram.
Skattastefna rikisstjórnarinn-
ar og verðbólgin fjárlög sem
gefa lítið svigrúm til félagslegra
úrbóta ganga þvert á þessa
stefnu og ekki sizt óskir Sam-
bandsstjórnar verkamanna-
sambandsins og gefa enda litlar
vonir um að hægt sé að leysa
málefni láglaunafólks á þann
hátt i komandi kjarasamning-
um.
Enda hefur það verið staðfest
af forsætisráðherra að ekki sé
möguleiki á skattalækkunum, —
og hefur rikisstjórnin þvi gengið
i berhögg viö sanngjarnar óskir
Verkamannasambandsins til að
leysa þann hnút sem kjaramálin
eru komin i, að ekki sé talað um,
Framhald á bls. 6
Helga Möller forstöðumaður
stjórnmálaskóla Sambands
Alþýðuflokkskvenna:
STARFSEMI OKKAR
MIÐAST EKKI BARA
VIÐ KOSNINGAR
Eins og áður hefur verið getið
á siðum Alþýðublaðsins, heldur
Samband Alþýðuflokkskvenna
nú Stjórnmáiaskóla, og starfar
hann nú á Stór-Reykjavikur-
svæðinu. Hefur starf hans staðið
i eina viku og hafði Alþýðublað-
ið samband við Helgu Möller,
forstöðumann skólans, og
spurði hana hvernig hefði geng-
ið.
— Þetta hefur gengið stórvel,
— sagði Helga. — Við höfum
haft stutt námskeið i hópefli,
undir stjórn Gunnars Arnasonar
sálfræðings, og þar á eftir nám-
skeið i ræðumennsku, sem
Gunnlaugur Stefánsson hélt.
Þar kenndi hann okkur alla
þætti ræðumennsku, undirbún-
ing ræðunnar framkomu i ræðu-
stól o.þ.h.
Ahuginn á þessu hefur veriö
gifurlegur hjá þátttakendum og
mikið verið unnið.
Nú ætluð við að halda áfram
með þennan sama hóp i haust,
með framhaldsnámskeið um
leið og við byrjum með nýjan
hóp á svipuðu námskeiði og
þessu. Ég geri ráð fyrir aö við
tökum sumarið i að endurskoða
námsefnið þvi við erum að
prufukeyra þes'sar hugmyndir á
okkur, áður eri við förum með
skólahaldið út á land.
Konurnar hafa verið mjög
virkar á námskeiðinu og það
hefur verið gaman að fylgjast
með þessu. Sumar konurnar á
námskeiðinu eru auðvitað þaul-
vanar félagsstörfum, en aðrar
hafa litla sem enga reynslu af
þeim, og það er gaman að sjá
Siðan kom til okkar Dr. Gylfi
Þ. Gislason, og hélt fyrirlestur
um hinar ýmsu stjórnmála-
stefnur. Þegar hann hafðí lokið
þvi, lagði hann fyrir okkr ýms
verkefni, sem við leystum i hóp-
vinnu. Siðan komum viö saman
og ræddum niöurstöðurnar og
var Gylfi viðstaddur.
Nú erum við að læra allt um
fundarsköp. T.d. i kvöld
verður rætt um tillögugerð, bók-
anir og ályktanir, og siðan æfum
við það. Þetta námskeið er mik-
ið til unnið verklega, og við leit-
umst við að sameina teoriu og
praxis.
hvað mikið þær hafa lært á
þessum stutta tima.
Annars byrjum við strax eftir
að skólinn er búinn aö undirbúa
ráðstefnu á vegum Alýðuflokks-
kvenna, sem verður haldin
norður i Hrafnagilsskóla i sum-
ar. Starfsemi Sambands
Alþýðuflokkskvenna miðast
nefnilega ekki bara við kosning-
ar.
En skólahaldið hefur gengið
sérlega vel, og það er ekki hvað
sist að þakka leiðbeinendunum,
sem hafa allir sýnt mikinn
áhuga óg komið virkilega vel
undirbúnir.
RÍKISSPÍTALARNIR
Lausar stöður
LANDSPt TALINN
HJtJKRUNARFRÆÐINGAR óskast á
gjörgæsludeild. Upplýsingar veitir
hjúkrunarforstjóri i sim 29000.
KLEPPSSPíTALINN
HJUKRUNARFRÆÐINGAR óskast á
deild I og X. Einnig vantar hjúkrunar-
fræðing á næturvaktir. Upplýsingar veit-
ir hjúkrunarforstjóri i sima 38160.
RANNSÓKNARSTOFA HÁSKÓLANS
MEINATÆKNIR óskast til litninga-
rannsókna i afleysingar i sumar og
hugsanlega eitthvað fram eftir hausti.
Upplýsingar veittir i litningarannsóknum
i sima 29000.
Reykjavik, 27. april 1980.
SKRIFSTOFA
RÍKISSPÍTALANNA
EIRÍKSGÖTU 5, Simi 29000.