Alþýðublaðið - 11.10.1980, Qupperneq 4

4
Laugardagur 11. október 1980
„Félagsmenn verða að sýna af sér manndóm og áhuga í öllum störfum
sínum, því að kraftlaus félagsskapur er ónýtur fyrir málefnið....”
Laugardaginn 4. október minntist AlþýOuflokksfélag Hafnar-
fjarðar hálfrar aldar afmælis slns með veglegum mannfagnaði.
Hátiðin var m jög f jölmenn og sérstaklega skemmtileg. Hinn aldni
leiðtogi hafnfirzkra jafnaðarmanna, Emil Jónsson var mættur til
samkomunnar ásamt konu sinni, Guðfinnu Sigurðardóttur. Emil
Jónsson flutti ávarp og voru þau hjónin hyllt af afmælisgestunum.
Asthildur ólafsdóttir flutti félaginu árnaðaróskir fyrir hönd
Kvenfélags Alþýðuflokksins. Hún afhenti einnig, fyrir hönd Kven-
félagsins Alþýðuflokksfélagi Hafnarfjarðar, gjöf frá þeim konum.
Þetta var fundarhamar — gerður af Sveini Ólafssyni, myndskera-,
og sagði Asthildur við það tækifæri: „Einn frægasti hamar sög-
unnar er hamar Þórs, sá er hann notaði til að berja á þursum og
öðrum óvættum. Eg á nú ekki von á að þessum hamri hlotnist slfk
frægð, — enda mætti fyrr vera. En þið getið haft hann til að minna
ykkur á, að berjast vcl og drengilega gegn pólitlskum andstæðing-
um okkar og öllum þeim sem mótsnúnir eru framgangi jafnaðar-
stefnunnar”.
Eins og sagði hér að ofan flutti Hörður Zophanlasson sögulegt er-
indi um Alþýðuflokksfélag Hafnarfjarðar og fara hér á eftir kaflar
úr þvf erindi.
Komiö á fastan
grundvöll
Félagið var nú komið á fastan
grundvöll og voru viðfangsefni
fundanna á þessum árum mörg
og fjölþætt og flest af pólitískum
eða félagslegum toga spunnin.
Fundir á þessu árabili voru
minnst tveir á ári og mest sex.
Bar þar margt forvitnilegt og
skemmtilegt á góma.
A fundi 14. apríl 1931 hafði Emil
Jónsson framsögu um stjórnar-
skrárbreytingar og urðu fjörugar
umræður um málið.
Meðal mála sem rædd voru
itarlega á þessum árum er
Bæjarútgerð Hafnarfjarðar og
starfsemi hennar. 1 fundar-
þvi miður gæti Jafnaðarmanna-
félagið engan fjárhagslegan styrk
fram lagt, þvi eins og nú stæðu
sakir væri Jafnaðarmannafélagið
óstarfhæft vegna féleysis.
Kjartan Ólafsson lagði til að
stjórninni yrði falið að taka þetta
til athugunar til næsta fundar.
Var það samþykkt i einu
hljóði....”
Það var víða komið við á
fundum félagsins
A þessum 9 fyrstu árum félags-
ins fluttu ýmsir kunnir menn
framsögu um þjóðmál og bæjar-
mál svo sem Ásgeir Ásgeirsson
fræðslumálastjóri, Bjarni M.
Jónsson, Böðvar Grimsson,
Davið Kristjánsson, Emil Jóns-
þeir höfðu minnst á og efst eru nú
á baugi.
Davið Kristjánsson lét i ljós
óánægju sina á ritmennsku og
innihaldi Alþýðublaðsins eins og
það er nú, i mjög skýrri og gagn-
orðri ræðu, og óskaði að breyting
gæti orðið á þvi til batnaðar. Kom
hann inn á ýmislegt fleira i ræðu
sinni.
Einnig tók til máls Gunnlaugur
Kristmundsson. Hneig ræða hans
m.a. að leikaraskap landsstjórn-
arinnar, rikislögreglunni, bú-
skapnum I sveitunum og jarða-
kaupum bændanna.
bingmennirnir svöruðu að
nokkru þeim spurningum sem.
fundarmenn óskuðu eftir, en virt-
ust ekki svo fróðir i sumum
Guðmundur Gissurarson. Hann
var formaður Alþýðuflokksfélags
Hafnarfjarðar I samtals ellefu ár.
Emil Jónsson. Enginn einn
maður hefur haft meiri áhrif á
stefnumótum Alþýðuflokksfélags
Ilafnarfjarðar.
Sigrlður Erlendsdóttir. Gjaldkeri
Kvenfélags Alþýðuflokksins I
Hafnarfirði I áratugi. Skeleggur
málssvari jafnaðarstefnunnar.
Sigurrós Sveinsdóttir. Formaður
Kvenfélags Alþýðuflokksins i
Hafnarfirði tvö fyrstu árin. Var
ásamt Sigriði virkur fulltrúi
kvenna i stjórnmálabaráttunni,
en það var ekki mjög algengt þá.
Valdimar Long. Formaður undir-
búningsnefndar fyrir stofnun
Jafnaðarm annafélagsins og
stjórnandi stofnfundar þess árið
1930.
Góðir samherjar.
Við erum hér komin saman til
að minnast og fagna 50 ára af-
mæli Alþýðuflokksfélags Hafnar-
fjarðar, enda þótt það vanti nú á
þessari stundu 23 klukkustundir
til þess að fylla nákvæmlega
hálfrar aldar sögu sina.
Ég vil byrja mál mitt hér með
þvi að óska félaginu ailra heilia i
tilefni afmælisins, þakka öllum
þeim hugsjónamönnum jafnaðar-
stefnunnar sem lagt hafa hönd á
plóginn i starfi og striði félagsins
á liðnum 50 árum, — og óska
félagsmönnum þessa félags i
framtiðinni sóknar og sigursæld-
ar i baráttunni fyrir jafnaðar-
stefnunni, baráttunni fyrir sam-
félagi jafnaðarmanna, baráttunni
fyrir rétti hverseinasta manns til
mannsæmandi lifnaðarhátta og
lifskjara.
Það yrði alltof langt mál að
fara að rekja hér 50 ára sögu
félagsins, en i tilefni af þessum
timamótafagnaði sem hér
stendur, þá ætla ég aðeins að rifja
upp, þegar félagið var stofnað og
drepa á nokkur atriði úr sögu þess
9 fyrstu árin, þau árin sem það
hét Jafnaðarmannafélagið I
Hafnarfiröi.
Jafnaðarmannafélagið
í Hafnarfirði
Hinn 5. október 1930 klukkan
9.00 siðdegis hófst stofnfundur
Jafnaðarmannafélagsins i
Hafnarfirði i bæjarþingsalnum.
Félag þetta hefur starfað óslitið
siðan, en breytti heiti sinu árið
1939 I Alþýöuflokksfélag Hafnar-
fjaröar. Það nafn hefur félagið
borið siðan.
Stof nfundurinn
Stofnfundinn setti Valdimar
Long, en hann var formaður
undirbúningsnefndar sem hafði
unnið að undirbúningi að stofnun
félagsins. Hann gat þess i upphafi
fundarins, að nokkrir menn hefðu
undirbúið stofnun jafnaðar-
mannafélags, enda eðlileg
nauðsyn á slikum félagsskap hér i
Hafnarfiröi sem annars staðar.
Fundarmenn voru 18 talsins og
ræddu af áhuga um stofnun
félagsins og nauðsynina á þvi að
hafa hér starfandi félagsskap
jafnaðarmanna. Stóð fundurinn
til miðnættis.
1 umræðunum kom m.a. fram,
að nokkrum árum fyrr hefði
staðið til að stofna jafnaöar-
mannafélag hér i Firðinum og
hefði verið búið að safna i það 23
félögum. Hins vegar hefði aldrei
verið haldinn fundur í þvi félagi.
Það kom einnig fram, að farið
hefði verið tii 60 manna, sem
flestir væru liklegir til þess að
gerast félagar, enda þótt ekki
væru nema 18 mættir á þessum
fyrsta fundi félagsins.
Einn fundarmanna, Kjartan
ólafsson, (faðir Magnúsar Kjart-
anssonar, fyrrv. ráðherra — aths.
blm.) sagði m.a. ,,að hann gerði
sér glæsilegar vonir um þennan
félagsskap, þegar hann væri
stofnaður, ef dæma ætti eftir
Félagi ungra jafnaðarmanna,
sem hefði á skömmum tima oröið
að stóru, blómlegu, starfandi
félagi og úr þvi að æskan hefði
þannig á staö farið yrðu hin eldri
liklega ekki eftirbátar.”
Þessir tóku til máls á stofn-
fundinum: Valdimar Long,
Kjartan Olafsson, Magnús Kjart-
ansson, Böðvar Grimsson, Emil
Jónsson, Gunnlaugur Krist-
mundsson, Gisli Kristjánsson,
Pétur Magnússon og borsteinn
Björnsson. betta var nákvæm-
lega helmingur fundarmanna.
A fundinum voru samþykkt lög
fyrir félagið, þar sem m.a. var
gert ráð fyrir þvi að Jafnaðar-
mannafélagið i Hafnarfirði yrði i
Alþýðusambandi íslands. Var
GIsli Kristjánsson kjörinn fulltrúi
félagsins á væntanlegt Alþýðu-
sambandsþing.
Þá var kosin stjórn fyrir félag-
ið. Fyrsta stjórn Jafnaðarmanna-
félagsins i Hafnarfirði var þannig
skipuð:
Gunnlaugur Kristmundsson
formaður, Valdimar Long ritari
og Böðvar Grimsson gjaldkeri.
Varastjórn skipuðu:
Ásgeir Stefánsson varafor-
maður, Jóhann Tómasson vara-
ritari og Guömundur Jónasson
varagjaldkeri.
Stofnfundinum lauk með þvi að
nýkjörinn formaður ræddi um að
félagsmenn yrðu nú að standa
saman og starfa úr þvi að þeir
væru búnir að stofna þetta félag.
Sagöist hann vonast eftir þeim
manndómi af félagsmönnum, þvi
að kraftlaus félagsskapur væri
ónýtur fyrir málefnið.
Með þetta veganesti var lagt af
stað með félagið, sem nú á hálfa
öld að baki.
gerðum kemur fram, að það er
Kjartan ólafsson sem fyrstur
manna hefur hreyft hugmyndinni
um bæjarútgerð i Hafnarfirði, en
undanfari hennar og kveikjan að
þeirri hugmynd var vafalaust
Clementinuútgerðin, þegar
bærinn leigöi togarann Clem-
entinu að hálfu á móti útgerðarfé-
laginu Akurgerði. Sú ákvörðun
var tekin i ársbyrjun 1927.
Fimm formenn
á 9 árum
Formannsstörfum I Jafnaðar-
mannafélaginu i Hafnarfirði
gegndu þessir menn:
Gunnlaugur Kristmundsson,
Guðjón Gunnarsson, Guðmundur
Gissurarson, Bjarni M. Jónsson
og Emil Jónsson.
Til gamans og fróðleiks skulum
við nú gripa niður I eina af
fundargeröum félagsins frá árinu
1931:
,,Árið 1931, 18. desember hélt
Jafnaðarmannafélag Hafnar-
fjarðar fund i þinghúsi bæjarins.
Fundinn sóttu um 20 félagar og
auk þeirra nokkrir gestir úr
alþýðufélögunum i Hafnarfirði. A
fundinum gjörðist eftirfarandi:
1. Fundinn seggi formaður
félagsins Guðjón Gunnarsson og
skipaði ritara Guðmund Illuga-
son.
2. Formaður las upp bréf frá
tþróttafélagi verkamanna i
Hafnarfiröi dagsett 18. desember
1931, þar sem það fer þess á leit,
að Jafnaðarmannafélagið styrki
Iþróttastarfsemi félagsins með
nokkru fjárframlagi.
Kjartan ólafsson óskaði eftir
upplýsingum um iþróttastarf-
semi þessa félags.
Helgi Sigurðsson, einn úr stjórn
íþróttafélags verkamanna,
skýrði frá starfseminni. Ætlaði
félagið að æfa sem flestar
iþróttir. Félagið teldi 59 félaga,
en félagsgjald væri ennþá ekkert.
Talaði hann ennfremur um nauð-
syn þess, að alþýðufélögin hefðu
iþróttaflokka, sem væru þeirra
félagar, enda væri tilætlunin með
stofnun slikra félaga, bæði hér og
I Reykjavik, að verða ekki með
iþróttafélögum hinna borgara-
legu flokka og myndi ekki taka
þátt I Iþróttum þeim samhliöa á
mótum eða kappleikjum.
Guðjón Gunnarsson lýsti þvi
yfir, að hann væri fylgjandi starfi
og stefnu sliks Iþróttafélags, en
son, Guðjón B. Baldvinsson,
Guðjón Guðjónsson, Guðmundur
Gissurarson, Guðmundur G.
Hagalin, Héöinn Valdimarsson,
Jón Baldvinsson, Ólafur Þ. Krist-
jánsson, óskar Jónsson, Sigfús
Sigurhjartarson og Sigurður
skáld Einarsson.
A þessum árum voru m.a. flutt
framsöguerindi um jafnaðar-
menn á Norðurlöndum og fram-
gang þeirra, um bókasöfn, um
landbúnaðarmál, um iðnaðar-
mál, um verslunarmál, um
bæjarmál ýmiss konar, um kosn
ingar og undirbúning þeirra, um
verkalýðsmál, um tryggingamál,
um fræðslumál, um Alþýðublaðið
i Reykjavík, um byggingu
Alþýðuhúss, um Krýsuvlk, um
frelsi og lýðræði, um stjórnmála-
viðhorfið og um leshringjastarf-
semi. Má af þessu sjá, að það
voru mörg málefnin sem félagið
lét sig skipta.
Þá gerði félagið margar álytk-
anir um ýmislegt það, sem var að
gerast á stjórnmálasviðinu á
hverjum tíma.
í fundargerð Jafnaðarmanna-
félagsins frá 9. febrúar 1933. 5. lið
segir svo:
„Mættir voru á fundinum
Alþýöuflokksþingmennirnir, þeir
Héðinn Valdimarsson og Jón
Baldvinsson, og voru þeir þar
fyrir tilmæli félagsstjórnarinnar,
sem boðaði þá á fundinn til aö
skýra frá helstu málum flokksins,
sem myndu koma fyrir næsta
þing.
Héldu þeir tvær ræður hvor, og
hnigu þær að mestu að stjórn-
málaástandinu sem nú rikir i
þessu landi, — um lausn kjör-
dæmamálsins gátu þeir engu
spáð, þvi að allt sé enn á huldu og
i óvissu sögöu þeir, en bjuggust
við að Sjálfstæðisflokkurinn muni
vilja allt til vinna til að geta haft
hlutdeild i stjórninni framvegis,
en gerðu fyllilega ráð fyrir að
þingið yrði rofið og nýjar
kosningar færu fram, eða að
minnsta kosti mun hyggilegast að
vera við þvi búinn.
Ýmsar fyrirspurnir voru fyrir
þá lagðar af fundarmönnum.
Kjartan Ólafsson spurðist fyrir
um sparnaðarráðstöfun þá er
gerö hafi verið viðvikjandi
Innflutningsnefndinni, sem ekki
viröist hafa orðið neinn sparn-
aður i reyndinni. Hann kom og I
ræðu sinni inn á flest þau mál er
efnum sem æskilegt hefði verið.
Að endingu þakkaði formaður
gestunum fyrir komuna og þær
upplýsingar og skýringar sem
þeir hafi gefið.
Fleira var ekki lagt fyrir
fundinn og honum slitið klukkan
12 á miðnætti.”
Fyrsta árshátíöin
Á fundi félagsins 17. nóvember
1933 eru þeir Halldór Halldórsson,
Gunnar Jónsson og Páll Sveins-
son kosnir i nefnd til að undirbúa
árshá tið félagsins, sem á að halda
9. des. sama árs. Verður
ekki betur séð en að þetta sé
fyrsta árshátíð félagsins, en siðan
hafa margar árshátiðar verið
haldnar i félaginu.
Fyrsti sameiginlegi
skemmtifundurinn
Hinn 4. nóvember 1935 á mánu-
dagskvöldi halda Jafnaðar-
mannafélagið, Verkakvennafé-
lagið Framtiðin og FUJ i Hafnar-
firði sameiginlegan skemmti-
fund.
Ólafur. Þ. Kristjánsson setti
fundinn og siðan var sest að kaffi-
drykkju. Gisli Sigurðsson las upp
kvæði, en ræður fluttu Davið
Kristjánsson, Jón Magnússon og
Guðjón B. Baldvinsson. Sungið
var á milli ræðanna og siðan var
dansað um stund.
Siöar voru haldnir nokkrir
skemmtifundir með svipuðu
sniði, til þess að fá meiri fjöl-
breytni i félagsstarfsemin.a
79 ræöur á
starfsárinu
I aðalfundargerð frá 24. janúar
1936 kemur m.a. fram i skýrslu
foímanns, að á liðnu starfsári
hafa verið fluttar 79 ræður auk
smáathugasemda.
Þar segir einnig:
„Gjaldkeri las upp endurskoö-
aða reikninga félagsins. Tekjur
höfðu orðið 267.- kr., en gjöld
286.25 kr. og tekjuhalli þannig á
árinu 19.25 kr. Eignir i árslok
voru taldar 187.01 kr., þar af
ógreidd ársgjöld 180.00 kr., en
skuldir voru kr. 55.00, og skuld-
lausar eignir 132.01 kr. — Reikn-
ingarnir voru samþykktir meö
öllum greiddum atkvæðum.
í>
Hörður Zophaníasson, bæjarfulltrúi í Hafnarfirði, rifjar upp kafla úr sögu Alþýðuflokksfélags Hafnarfjarðar