Alþýðublaðið - 09.09.1981, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 9. september 1981
INNLEND STJÓRNMÁL
3
MATSMANNAMÁLIÐ OG
ÚR-
KLIPPAN
Fyrri úrklippan hjá okkur i
dag er úr Þjóöviljanum I gær.
Það er fróðlegt fyrir þá, sem
hafa fylgst með skrifum
Alþýðublaðsins um mats-
mannamáið illræmda, að sjá á
hvaða plani skrif ritstjóra
Þjóðviljans eru um sama mál.
Svokallað matsmannamál
hefur talsvert verið til
umfjöllunar i blöðum. Það er
rekiö af miklu offorsi og þeir
sem pennum stýra sjást lltt
fyrir. Enda liggur mikið við.
Loksins þykjast andstæðingar
Alþýðubandalgsins hafa náð
taki á formanni flokksins sem
notið hefur að þeirra mati
óþarflega mikilla almennra
vinsælda.
Og málið er vissulega alvar-
legs eðlis. Það hefur semsé
komið upp úr Alþýðublaðinu
að annar matsmaðurinn er
faðir aðstoðarráðherra Svav-
ars Gestssonar og hinn er
hvorki meira né minna en
skyldur honum I 5. og 6. ættlið
að sögn kratablaðsins. Rann-
sóknir standa nú yfir á þvi
fyrir tilstuðlan Alþýöublaðsins
hve skyldleikinn sé náinn, og
mun það væntanlega birta
ættfræðiniðurstöður innan
skamms. Þjóðviljinn hefur
það hinsvegar eftir óyggjandi
heimildum að hann sé i 6. og 7.
lið, og má blaðið vart mæla
fyrir hneykslan.
En það er með þessa tilbúnu
deilu eins og Alþýðublaðs-
deiluna að menn eru ekki
sammála um hvað hún snýst.
Alþýðublaðið segir að hún
snúist um bitlinga og skyld-
leika og hálft prósent mats-
gjald, en Dagblaðið segir að
það skipti engu máli, heldur
séu matsmennirnir óþarfir.
1 þessu striði gegn félags-
málaráðherra er ekki sérstak-
lega vænlegt að bera á borð
staðreyndir, þvi „skandall”
skal það verða hvað sem það
kostar. Þó skal þess freistað
hér að minna á, að fram að
setningu nýju húsnæðislag-
anna var mat vegna endursölu
á ibúöum i félagslega kerfinu i
miklum ólestri. Það var þess-
utan helmingi dýrara en nú.
Auðvitað er það firra að ekki
sé nauðsyn á óháðu mati við
endursölu ibúða i verka-
mannabústaðakerfinu. Er það
virkilega meining þeirra sem
telja slikt mat óþarft, að
það eigi að vera i höndum eig-
anda, kaupanda eða seljanda
að leggja mat á endurbætur,
ástand og söluverðmæti? Ætli
hver myndi ekki toga i sinn
enda og af verða þrætur
miklar. Auðvitað er þörf á
samræmdu mati, en fram-
kvæmd þess má að sjálfsögðu
haga á ýmsan h(*t.
Hvernig gengjr rammpóli-
tiskum mönnurn að vinna á
„frjálsu og óháðu” blöðunum?
Hvernig skyldi framsóknar-
maðurinn fyrrverandi svara
þvi?
Finnbogi Hermannsson
hefur nú verið ráðinn sem
blaðamaður að Vestfirska
fréttablaðinu Við spurðum
hann fyrst hvort hann væri
hættur öllum afskiptum af
pólitik.
Hvenær eru menn hættir
afskiptum af pólitik og hvenær
ekki svaraði Finnbogi, já, ég
verð nú að segja, að þegar
maöur tekur til starfa við blað
óháð stjórnmálaflokkunum,
þá fer það ekki beint saman að
sá blaöamaður hafi sig
frammi i flokkapólitiskum
deilum. Þvi þótt hann sé að
skrifa dags daglega „frjálst
og óháð”, þá er það nokkuð
ljóst, að almenningur hugsar
sem svo: „Ja, þaö er hann
Finnbogi sem er að skrifa
þetta, við vitum hvaða
skoðanir hann hefur á
málunum, það skin i gegn og á
milli linanna, o.s.frv.. Eg held
að með þvi að ráða sig á blað
eins og Vestfirska fréttablaðið
hljóti menn að afsala sér þess-
um mannréttindum svona
nokkurnveginn um leiö.”
Matsmannamálið, sem Al-
þýðublaðið hefur rakið á siðustu
dögum fer aldeilis fyrir brjóstiö
á formanni Alþýðubandalagsins
og Þjóðviljanum. Algjörlega án
málefnalegra raka, hafa þeir
gripiö til örþrifaráöa. Reynt að
drepa aðalatriðum málsins á
dreif með stóryrðum og
þvælingslegum útúrsnúningum.
Það verður ekki annaö séð, á
ummælum Svavars Gestssonar
c® umfjöllun Þjóöviljans en
réttmæt gagnrýni á ákveðna
• þætti félagslega ibúðabygginga-
kerfisins, snúist um æru for-
manns Alþýðubandalagsins. Al-
þýðublaðið telur hins vegar að
persóna Svavars Gestssonar sé
hjóm eitt miöað við mikilvægi
þeirra málefna, sem hér er um
fjallað. Matsmannamálið fjall-
ar um bitlinga til handa flokks-
mönnum ráðherra. Mats-
mannamálið segir af óeðlilegri
rukkunarstarfsemi. Mats-
mannamálið sýnirsvartá hvitu,
hvemig aðilum leyfistað merg-
sjúga launþega undir vemdar-
væng hins opinbera kerfis.
Matsmannamálið segir þjóð-
inni, hvemig sjálfvirkt inn-
heimtukerfi getur verið vara-
samt, þvi allt of oft eru seljend-
ur Ibúöa að greiða óháðu mats-
mönnunum fyrir störf sem þeir
inna ekki af hendi og raunar
þurfa ekki að vinna.
Það eru þessi atriði og fleiri
ámóta, sem gera matsmanna-
málið að skandal. Þaö þarf ekki,
að gera matsmannamálið að
neinum „skandal” eins og Þjóð-
viljinn segir Alþýðublaðið
dunda sérviö. Það þarfekki, þvi
matsmannamálið er skandall.
Hvað sem Þjóðviljinn fjarg-
viðrast, þá er það staðreynd,
sem ekki hefur verið véfengd,
að annarhinna ráðherraskipuðu
matsmanna, er faðir aðstoðar-
ráðherra Svavars Gestssonar.
Halldór Backrnann verktaki og
matsmaður ráðherra er faðir
Ammundar Backmann aðstoðar-
manns félagsmálaráðherra.
Alþýðublaðið hefur i umfjöll-
un sinni ummálið, haldið sig viö
staðreyndir málsins. Þær hafa
talað sinu máli.
„Ósæmilegur skætingur, róg-
ur og nið,” er orðfarið sem
félagsmálaráðherra notar, þeg-
ar leitað er eftir málefnalegri
afstöðu hans til málsins. Þó seg-
ir hann siðan, aö „það sé svo
aftur annað mál, að hvorugur
þessara matsmanna sé ráðinn
til eilifðar og það er engan veg-
inn ákveöið, að 1/2% þóknunin
verði til frambúðar.” — Ráð-
herra hefur sem sagt áttað sig á
þeirri staðreynd, að þessi pró-
sentutala fyrirekkimeirivinnu,
er fráleit, auk þess sem hann
hefur skynjað, að almenningi
finnst það ekki eðlilegt, að
ættarbönd ráði ferðinni við út-
hlutun starfa.
Og siðan segir Svavar Gests-
son i viðtali við Alþýðublaðið:
„Þetta er nýtt fyrirkomulag og
mun taka þeim breytingum,
sem nauðsynlegar kunna að
teljast.” Og slðar i viötalinu segir
félagsmálaráðherra: „Ég
itreka að þetta er allt i mótun
ennþá og viðmiðunin, sem er
uppi i'dag, veröur ekki endilega
til eili'fðar.” — Er augljóst á
þessum orðum ráðherra, að
hann hefur aö athuguðu máli
gert sér ljóst, að gegndarlaus
rukkunarstarfsemi matsmanna
hans hefur gengið út I öfgar og
ráðherra vill þvi hafa vaðið fyr-
ir neðan sig og segir allt fyrir-
SVAVAR
skrif Alþýðublaðsins, en svo
strax á eftir, eru málefnalegar
athugasemdir Alþýðublaðsins
afgreiddar þannig, að þetta sé
allt I mótun og taki breytingu.
Eða eins og Skúli Sigurðsson
annar hinna ráöherraskipuöu
matsmanna, sagði i viðtali.
„Þetta tekur allt breytingum og
hefði gert þótt Alþýöublaðið
hefði ekki vakið máls á þessu.”
Og Þjóðviljinn er á sömu lin-
unni, þegar gifuryrðin þrýtur og
segir um matsmannafyrir-
komulagið, að „framkvæmd
þess megi að sjálfsögðu haga á
ýmsan hátL”
Þessar tilvitnanir i ráðherra-
klikuna, segja meira en mörg
orð. Hæstvirtur félagsmálaráð-
herra hefur nú áttað. sig á þvi,
að hann getur ekki afgreitt óhóf-
lega rukkunarstarfsemi mats-
manna hans, með einhverjum
gifuryrðum um það, að Alþýðu-
blaðiö haldi uppi rógi og niðium
æru hans. Sannleikurinn er sá,
að I þessu máli, hefur Alþýðu-
blaðið látiðæruSvavars liggja á
miili hluta. Nú nema það sé
ærumeiöandi fyrir Svavar, þeg-
ar frá þvi'er greint, aö hann hafi
veitt föður sérlegs aðstoöar-
RITSTJORNARGREIN
rétt hjá Þjóðviljanum, að I fjöl-
mörgum tilvikum eru þessir
óháðu matsmenn óþarfir. En
það er rangt hjá Þjóöviljanum
aö þaö standi einhverjar deilur
um það, hvað af þessu, málið
snúist um. — Málið snýst nefni-
lega um allt þetta og meira.
Það skal itrekaö enn og aftur,
þannig að ekki fari á millimála,
að þessir tveir sérlegu erindrek-
ar ráðherra, fá isina vasa, 1/2%
af matsveröi hverrar ibúðar
byggðar á félagslegum grunni,
sem fer i sölu. Miðað við 200
ibúðasölur á ári, þá jafngildir
þóknunin til matsmanna —
þóknun sem seljendur ibúðanna
greiða — langtyfir 30g. milljón-
um á ári.
Alþýöublaöið hefur aldrei vé-
fengt það, að nauðsyn sé á
óháðu mati við endursölu ibúöa i
verka mannabústaðakerfinu.
Það er bara ekki nærri alltaf
þörf á þvi. Þaö þurfa engir
óháðir matsmenn að koma
nærri matinu, þegar samkomu-
lag næst á milli kaupenda og
seljenda um matsverð. Þessir
óháðu matsmenn ættu að vera
málskotsaðilar, sem væru til-
tækir ef ekki semdist milli hags-
munaaðila. Það óskar enginn
seljandi eftir þvi að kaupa rán-
dýra þjónustu matsmannanna,
þegar enginn þörf er á þessari
sömu þjónustu og starf þeirra
hefur þegar verið innt af hendi.
Þá er einfaldlega verið að
mergsjúga peninga út úr launa-
fólki. Þá er verið aö rukka fyrir
vinnu sem ekki er þörf fyrir og
enginn hagsmunaaöila hefur
beðið um. Enda viðurkennir
félagsmálaráðherra i fyrr-
nefndu Alþýðublaðsviðtali, þeg-
ar spurt er hvort ekki sé eöli-
legra aö óháðu matsmennirnir
séu aðeins málskotsaðilar, „að
það sé vel hugsanlegt að þetta
verði þannig i framtiöinni”.
Alþýöublaöið hefur meö um-
fjöllun sinni um matsmanna-
málið bent á óeðlilega veitingu
bitlinga og óþarfa rukkunar-
starfsemi. Blaðið styður auðvit-
aö við félagslegt átak I hús-
næöismálum eftir sem áður.
Hins vegar vill Alþýðublaðið að
blóðug og óréttlát rukkunar-
starfsemi, innan þess kerfis og
undir verndarvæng félagsmála-
ráðherra, verði aflögð. — GAS
komulag i' mótun og það geti
tekið breytingum.
Og þetta er m jög i stil við svör
matsmanna sjálfra og tónsins
hjá Þjóðviljanum. Fyrst er
hrópað hátt og mikið um róg-
manns sins þennan ágæta mats-
mannabitling.
Það er rftt hjá Þjóðviljanum,
að þetta matsmannamál, f jallar
m.a. um bitling, skyldleika og
hálft prósentugjald. Það er lika
Alþjóðasamtök eldfjallastöðva stofnuð
Siðasti áratugur var óvenju
viðburðarfkur á sviði eldfjalla-
fræða. Eldgos voru tið og sum
þeirra leiddu til verulegs tjóns.
Gosið á Heimaey, tslandi, sem
olli verulegu t jóni á Vestmanna-
eyjakaupstað, verður minnis-
stætt vegna baráttunnar, sem
Ibúar eyjunnar háðu gegn eyði-
leggjandí hraunstraumum.
A eyjunni Guadeloupe i Vest-
ur Indium, leiddi órói i eldfjall-
inu Soufriere til þess að um það
bil 74000 manns, sem bjuggu I
hliðum fjallsins, voru fluttir
brott frá heimilum sinum.
Brottflutningur fólksins skapaði
stjórnunarlegt og visindalegt
vandamál og deilur, sem snér-
ust um þaö á hvaða forsendum
væri unnt að flytja fólkið aftur
til heimila sinna.
A Islandi var nýbyrjað á
byggingu j arðgufuorkuvers við
eldfjallið Kröflu, þegar fyrstu
merki um nýja eldvirkni komu i
ljós. Eldfjallafræöingar vöruðu
þegar i stað við, að eldvirknin
gæti aukist og staöið i mörg ár.
Stjórnvöld ákváðu hins vegar að
ráðgjöfin væri ekki byggð á
nægjanlega traustum gögnum
til að hún gæti haft afgerandi
áhrif á framkvæmdir. Krafla
hefur siðan gefið m jög góð tæki-
færi til rannsókna á eldvirkni i
tengslum við jarðskorpugliðn-
um, og það kann að vera örlitil
sárabót fyrir orkuver án orku.
A Italiu hefur Etna valdið al-
mannavörnum áhyggjum, en
hún hefur einnig gefið visinda-
mönnum tækifæri til rannsókna.
I Sovétrikjunum gátu eldfjalla-
fræöingar sagt fyrir eldgos i
Tolbachiek eldstöðinni á Kamt-
chatka með hjálp jarðskjálfta-
mæla.
Þegar fyrstu merki komu
fram, i mars 1980, að eld-
fjallið St. Helena i Banda-
rikjunum væri að vakna til lifs-
ins, skapaöist strax náin sam-
vinna milli eldfjallafræðinga og
stjórnvalda um það verkefni að
afla stöðugra upplýsinga um
ástand eldfjallsins hverju sinni
og þá hættu sem gæti stafað af
þvi. Hápunktur þessa viðburða-
rika áratugar kom þann 18. mai
1980, þegar St. Helena gaus
miklu sprengigosi, sem oili
manntjóni og eyðileggingu
verðmæta. 1 sögu eldfjallafræð-
innar hefur ekkert gos verið
rannsakað af meiri gaumgæfni
og reynslan, sem hefur áunnist,
mun bæöi auka skilning visinda-
manna á sprengigosum og visa
leiðina til bættra samskipta vis-
indamanna og stjórnvalda I
málum, sem lúta að almanna-
vörnum vegna eldgosahættu.
Fundur i Vestur Indí-
um
I þeim tilvikum, sem nefnd
voru hér að framan, þurftu eld-
fjallafræðingar að vera hvoru
tveggja i senn, visindamenn og
ráðgjafar stjórnvalda. Þeir
voru oft illa undir það búnir að
takast á hendur ráðgjafahlut-
verkið, sumpart vegna þess að
litil áhersla hefur verið lögð á
eldfjallafræði I f járveitingum til
visindarannsókna, sumpart
vegna þess að eldfjallafræðing-
ar þurftu að leysa v^nda, þar
sem ekki var hægt að styðjast
við fyrri reynslu.
Akvörðun ráðamanna um að
flytja fólk brottfrá Guadeloupe-
eyju og sú félagslega ringulreið,
sem brottflutningurinn olli,
varð til þess að franskir eld-
fjallafræðingar fengu á sig
stærri og þyngri brotsjó af
gagnrýni en starfsbræður
þeirra hafa mátt þola fyrr eða
síðar. Viðbrögð þeirra við þess-
ari áraun varsú aðendurbyggja
frá grunni eldfjallastöðvar sin-
ar og stórauka fræöilegar rann-
sóknir á eldvirkni.
1 tilefni þessarar uppbygging-
ar og endurbóta á eldfjalla-
stöðvunum á Martinique og
Guadeloupe buðu frönsk stjórn-
völd fulltrúum frá eldfjalla-
stöðvum og stofnunum, sem fást
við eldfjallafræði hvarvetna i
heiminum, tilfundar dagana 18.
-21. febrúar 1981 á Guadeloupe-
eyju. Markmið fundarins var að
komaá tengslum milli visinda-
manna, sem eru annaö hvort
beinlinis ábyrgir fyrir vöktun
eldstöðva eða fást við eldfjalla-
rannsóknir og veita stjórnvöld-
um ráðgjöf. Auk gestgjafanna
sátu fundinn fulltrúar frá eftir-
töldum löndum: Costa Rica,
Bandarikjunum, Islandi, Indó-
nesiu, Italiu, Japan,Portúgalog
Mexico.
Eftir gagnlegar umræður og
upplýsingamiðlun ákvað fund-
urinn að setja á stofn formleg
samtök undir nafninu Alþjóða-
samtök eldfjallastöðva (World
Organization of Volcano Ob-
servatories). Eins og nafnið
gefur til kynna eru samtökin
miðuð við eldfjallastöðvar og
vöktun eldfjalla og þess er gætt
að fara ekki inn á verksviö ann-
arra alþjóölegra samtaka, sem
fást við almenna eldfjallafræði.
Höfuðmarkmið nýju samtak-
anna eru:
1) Að skapa og efla tengsl milli
eldfjallastöðva og stofnana,
sem fást við eldfjallavöktun.
2) Að auðvelda upplýsinga-
streymi með fundarhöldum.
3) Að viðhalda skrá um mann-
afla og tæki, sem unnt væri að
flytja til þeirra stofnana sem
vegna aðsteðjandi vanda
þyrftu á liðsauka að halda.
4) Að leita til alþjóðlegra stofn-
ana, sem gætu greitt ferða-
kostnað og önnur útgjöld
vegna hjálparleiöangra.
Fundurinn kaus stjórn sam-
takanna, en hana skipa:
Dr. Guömundur E. Sigvaldason,
Islandi, formaður
Dr. Robert I. Tilling, Banda-
rikjunum.
Próf. I. Yokoyama, Japan.
Dr. J.L. Le Mouel, Frakklandi.
Auk ofangreindra landa hafa
Nýja Sjáland, Ecuador, Filipps-
eyjar, Tobago og Trinidad lýst
áhuga á þátttöku. Guadeloupe-
fundurinn ákvað að lönd gætu
gerst stofnfélagar samtakanna
þar til á næsta fundi, sem hald-
inn verður á tslandi i ágúst 1982.