Alþýðublaðið - 17.10.1981, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 17. október 1981
„ER STEFNAN BARA AÐ FRESTA?”
Eins og alþjóö er kunnugt og
Alþingi öllu rikir mjög aivarlegt
ástand i atvinnumálum hér á
landi. I>etta gildir alveg sér-
staklega aö þvi er varöar stööu
s jávarút vegs ins . Sildveiöar
hafa stöövast svo sem kunnugt
er og þö aö hæstv. ráöherra iáti
hafa þaö eftir sér í viötölum i
blööunum aö lausn' sé i sjön-
máii, þá eru útvegsmenn og sjö-
menn og kaupendur ekki sömu
skoöunar og segja aö málin séu
I sjáifheidu. Um stööu þessara
mála fáum viö ákaflega litlar
upplýsingar. Engum liggur þaö
nær en hæstvirtu Alþingi aö fá
aö vita, hver sé staöa þessara
mála. Veröur þessi stöövun
löng? Meö hvaöa hætti er hug-
myndin aö leysa þá deilu, sem
þarna er uppi?
Engin ákvörðun— eng-
instefna
Almennt fiskverö heföi átt aö
ákveöa fyrir hálfum mánuöi
slöan, en þaö bólar ekkiá neinni
ákvöröun.Menn hafa ekki feng-
iö neina vitneskju um þaö, hver
staöan sé eöa hvert horfi eöa
meö hvaöa hættisé hugmyndin
aö greiöa úr þessum vanda. Það
blasir lika viö, aö loönuverð
þarf aö ákveöa og af þeim upp-
lýsingum sem menn hafa, aö
mestu leyti á skotspónum, er
vægast sagt Iskyggilegt ástand I
þessari grein. Þaö veröur ekki
séö, aö neinar ákvaröanir hafi
veriö teknar t il þess aö greiöa Ur
þessum vanda. Otlitiö er eins og
ekki bara sildveiðarnar séu aö
stöövast, heldur getur rekiö til
hins sama i öðrum greinum
sjávarútvegsins, þaö er allt I
hnút. Auðvitað veröur aö leysa
þetta mál. Viö eigum allt okkar
undir þvi og þaö veröur vita-
skuld leyst. En hvaö á sá drátt-
ur aö veröa lengi, hversu iengi
eiga menn aö búa viö óvissu i
þessum efnum, hversu lengi
eiga sjómenn, Utvegsmenn, fólk
sem vinnur viö fiskverkun aö
bUa viö þaö aö vita ekki hver
niðurstaöan verður eða hvenær
úr þessu veröur leyst eöa meö
hverjum hætti. Alþingi á auövit-
aö kröfu á þvi aö fá aö vita hve-
nær og hvernig á þessum mál-
um verði tekiö. Ég verö aö segja
þaö, aö hingaö til hefur hæst-
virtur sjávarútvegsráöherra og
aðrir ráðherrar i rikisstjórninni
þ.á.m. hæstvirtur forsætisráö-
herra irauninniengu svaraö um
þaö, hvernig fram úr þessu eigi
aö ráöa. Þaö er langt siöan
verölagsráösmenn, þeir sem
eru i yfirnefnd verölagsráðsins,
vísuðu almennu fiskveröi eöa
ákvöröun um almennt fiskverö i
raun og sannleika til rikis-
stjórnarinnar. Svörin, sem bor-
isthafa eru þau, aö þaö sé verið
aö ræöa málin, þaö sé veriö aö
fjalla um málin, en það hafi
engin ákvöröun verið tekin, þaö
sé engin sérstök stefna uppi.
Að hifa sjálfan sig upp
á hárinu
Loönumálin hafa i' raun og
sannleika lltiö sem ekkert veriö
rædd og er þó ekki siður ástæöa
til þess aö fjalla um þau og
heyra viöhorf hæstvirts sjávar-
útvegsráöherra i þeim efnum
svo Iskyggilegar sem horfurnar
eru. Ef viö tökum. fyrst þaö mál
sem varöar sildina og það sem
nú hefur komiö til stöðvunar, þá
hefur ýmislegt athyglisvert
komiö fram i þvi máli. Ég vil
nefna það fyrst, aö þaö var sett
reglugerö um aö breyta sildar-
matinu. Það hlýtur nU aö vera
svo, aö hæstvirtur sjávarút-
vegsráöherra hafi sett þessa
reglugerð, en ég spyr: hvers
vegna var hUn sett? Hver baö
um þessa reglugerð? Ég spyr
vegna þess, aö ég kannast viö
þetta mál. Þaö komufram óskir
á sinum tima Ur kerfinu ekki frá
þeim, sem vinna I greininni um
þaö aö setja þessa reglugerö.
Maöur hefði getaö haldiö, aö
sildarm at iö væri m .a. t il þess aö
vernda verkendur sildarinnar.
Þess vegna þótti mér liggja
beint viö aö spyrja verkendur
sildarinnar og ekki sist þar sem
sjómenn og útvegsmenn voru
ekki áfram um þessa reglugerð-
arsetningu svo aö ekki sé nú
sterkar til oröa tekiö, spyrja
verkendur: Viijiö þiö fá þessa
reglugerö, teljiö þiö nauösyn á
þessari reghigerö? Viljiö þið
beita ykkur fyrir þvi, aö þessi
reglugerö veröi settog vitiö þiö
hvert svariö var? Svariö var
nei. Þeir vildu þaö ekki, þeir
töldu ekki þörf á þvi. Ég spyr:
Hvers vegna tekur ráöhera það
upp hjá sjálfum sér aö setja
reglugerö af þessu tagi ööruvisi
enþaö hafiþá veriðfyrirósk frá
sildarverkendum, frá sildar-
kaupendum. Ég spyr hæstvirtan
ráöherra, kom fram ósk frá
þessum aöilum um aö setja
þessa reghigerö, sem veldur nu
vandræðum m.a.
Þaö er fyllsta ástæöa til þess
aö fá skýr svör viö þvi, hvort
þarna hafi kerfiö með hæstvirt-
an sjávarútvegsráðherra i
broddi fylkingar hift sjálft sig
upp á hárinu og sett reglugerð,
sem enginn vildi fá og engin
þörf var fyrir, en hefur skapaö
vandræöi.
Kunni hann ekki að
lesa töflur?
Nú er þaö nýjast i þessu sild-
armáli, aö sjávarútvegsráö-
herra lætur hafa þaö eftir sér,
aö þaö sé hluti af ákvöröuninni,
að þaö hafi átt sér stað einhver
mistök hjá Fiskifélaginu. Hvaöa
mistök eru þaö? spyr ég, sem
áttu sérstaö hjá Fiskifélaginu?
Ég hef litið á þær töflur, sem
upp voru settar af hálfu Fiskifé-
lagsins og hafa veriö haföar til
viömiöunar, ekki bara núna
heldur undanfarin ár, þær eru
settar upp meö nákvæmlega
sama hætti eins og áður. Mis-
tökin liggja þá ekki hjá Fiskifé-
laginu. Mistökin liggja i þvi, að
menn hafa ekki kunnab að lesa
úr þeim töflum, sem hafa þó
verið haföar þarna tilviðmiðun-
ar. En þaö er kannske rétt aö
menn hafa þaö i huga, ef þetta á
aö vera skálkaskjól, að samn-
ingarnir um sildarverö voru
geröirmeö atkvæðum kaupenda
og hvaö segja kaupendur núna?
Þeir segja þetta. Þó þarna hafi
veriö lesið öðruvisi úr töflum
heldur en áöur og þeir hafi jafn-
vel gert þaö, skiptir þaö ekki
máli. Viö getum ekki hækkaö
verö okkar á þeim grundvelli.
Ég spyr ráöherra: Hvernig
stendur á þvi aö þau mistök ger-
ast, aö rangt er lesiö úr töflum.
Haföi ekki ráöherra kynnt sér
þessar töflur? Kunni hann ekki
aö lesa þessar töflur?
Spurningin er i þessu máli,
hvaö ætlar ráðherra að gera?
Megum viö búast við þvi' að hafa
flotann i höfn lengi framvegis?
Veröur reglugeröin afnumin,
sem liklegast hefur veriö sett i
fljótræöi? Þetta eruspurningar,
sem viö veröum að fá svör við.
Þjóöin á heimtingu á þvi aö fá
aö vita, hvert stefnir i þessum
efnum og hvaöa ráöageröir eru
uppi.
Þaö er athyglisvert i sam-
bandi viö umræöur um almennt
fiskverð, aö hæstvirtir ráöherr-
ar hvort heldur er sjávarút-
vegsráöherra eöa hæstvirtur
forsætisráðherra, tala mikiðum
þaö, aö þaö sé hagnaöur á
skreiðarverkun og I saltfiski, aö
visu sé tap í frystingunni. En
svo segja menn, ja, þetta gerir
aö meöaltali 2.9% i hagnað.
Hvernig er þetta meöaltal upp á
2.9% ihagnaö fundiö? JU.þaö er
ársmeöaltal. Hvaöa máli skiptir
þaö i sambandi við veröákvörö-
un núna, hvert ársmeöaltalið
er? Er þaö ekki meöaltalið, er
þaö ekki afkoman i heild hjá
greininni á þvi verölagstimabili
sem i' hönd er aö fara, sem
skiptir máli? Halda menn t.d.,
að saltfiskverkun sé hlutfalls-
lega jafnmikil á þvi verðlags-
timabili sem fer i hönd eins og
fyrir áriö i heild. Ég vona að
engum detti þaö i hug, svo mikil
fjarstæöa sem það er. Sannleik-
urinn er iika vitaskuld sá, að
þaö er fulltaf frystihúsum, sem
eru meö ákaflega litla eöa jafn-
vel enga saltfiskverkun. Ekki
batnar hagur þeirra, þó að það
sé einhver hagnaöur af saltfisk-
verkun.
Hrikalegur vandi —
hrikalegt tap
Ég rek þetta vegna þess að
þaö er svo marghamraö á þvi að
meöaltalið úr þessum þremur
greinum sé plústala, en þá er
miöað við ársmeðaltal. Þaö er
ekki veriö aö horfa á stööuna
eins og hún er núna eöa halda
menn, að sjóöirnir séu svo
gildir.aöþaö skiptiekki máli og
greinin i heild veröi rekin meö
tapi á forsendum meöaltals,
sem alls ekki á viö á þvi verö-
lagstimabili, sem fer i hönd. Ég
held, aö þaö sé eins gott, aö
menn viöurkenni, aö þaö vanda-
mál, sem mennstanda fyrir er
varöandi frystinguna og því
veröur ekki fleyttá saltfiski og
skreiö svo aö neinu nemi á þvi
verölagstímabili, sem fer i
hönd. Þar er tap i frystingunni
upp á 2.4% samkvæmt tölum,
sem hæstvirtir ráðherrar hafa
fariö meö. Og þó aö menn tali
um þab, aö oft hafi heyrst
harmakvein Ur þessu horni, þá
er það nú svo, að hæstvirtir
ráöherrar hafa staðfest þessar
tölur með þvi að gera*þær að
viðmiöun. Ef fiskverö hækkar
um 9%, þá hækkar þetta tap
væntanlega mjög verulega, I
kringum 7% skulum viö segja.
Og þetta gerist viö þær aöstæð-
ur, aö þaö er 5.6% tap á útgerð-
inni i heild. Ég ætla ekki aö fara
út i þaö hversu misjafnlega
ýmsar tegundir fiskiskipa
standa, en það er augljóst af
þessu ogþeimtölum sem birtast
i
varðandi afkomu útgeröarinn-
ar, að þar er þörf á tekjuauka,
vegna útgerðarinnar og vita-
skuld eiga sjómenn kröfu á þvi
að laun þeirra hækki ámóta og
hjá öðru launafólki. Er þá ekki
gefiö aö fiskveröiö hljóti
að hækka? Er þá ekki gefið, að
þegar þaö gerist, þá mun fryst-
ingin lenda ihrikalegum vanda,
hrikalegu tapi.
Ávísað á tóma sjóði
Hæstvirtir ráðherrar lýsa þvi
yfir hver um annan þveran, aö
gengið sé fast, þvi veröi ekki
breytt. Hvaö er þaö þá, sem
stjórnin hefur i huga? A einu
sinni enn aö ávisa á tóma sjóöi
og hvað þýðir slik ávisun? Sú
ávisun þýöir einungis frestun á
gengisbreytingu nema menn
hafi trú á þvi aö markaösverð
muni nú fara mjög hækkandi.
Eru einhverjar horfur á þvi,
hæstvirtur sjávarútvegsráð-
herra, að markaðsverö muni
fara mjög hækkandi? Eru horf-
ur á þvi aö þvi er frystingu
varöar? Ég hef ekki þær fregn-
ir. Það væri gott aö heyra það
frá hæstvirtum sjávarútvegs-
ráðherra ef svo væri.
Hefur verö á skreið fariö
hækkandi? Ekki aldeilis. Það
hefur lækkaö stórlega og þaö er
hægt aö birta tölur um það. Eru
þá horfur á þvi aö saltfiskur
muni búa viö betra verö en aö
undanförnu? Ég hef ekki spum-
ir af þvi'.
Kann ráðherra þá einhver
önnur ráð? Ég man ekki eftir
þvi að hæstvirtur sjávarútvegs-
ráöherra hafi nefnt annað i
þessu sambandi en dráttar-
vexti, dráttarvextir væru óbæri-
lega háir. Ber að skilja hæst-
virtan ráöherra svo, aö stefnan
sé sú að reka þessa undirstööu-
grein meö svo hrikalegu tapi og
i slíku fjárhagssvelti, aö hún
eigi aö ganga fyrir dráttarvöxt-
um, aö þaö eigi aö vera viðvar-
andi aátand um sinn, aö engir
geti þar staðið i skiium með þaö,
sem þeir eiga aö borga. Og ef
þetta er tilfelliö, hverjar eru þá
horfurnar á þvi aö greinin geti
borgaö til baka það, sem hugs-
anlega kynni aö verða ávisab á i
tómum sjóðum eöa lán, sem
kynnu aö veröa veitt. Ég segi
lán, sem veröa veitt vegna þess
aö I þeim bráðabirgðalögum
sem settvoru i sumar varðandi
þessi efni, þá er eins konar vis-
bending um það, aö nú skuli far-
iö að reka Veröjöfnunarsjóðinn
meö allt allt öbrum hætti heldur
enstefnan hefur veriðog eins og
til var stofnað og eins og -hugs-
unin i lögunum um Verðjöfnun-
arsjóö er, nefnilega með þvl að
hann verði eins konar lánasjóð-
ur og fari aö taka lán her og
hvar. Og þá er spurningin,
hvern ig á þá a ö borga þessi lán?
Dæmið snýr öfugt
Það var aö visu svo, aö meö
bráðabirgðalögunum i sam-
bandi viö seinustu gengisfell-
ingu var gert ráö fyrir þvi að
höggva svolitiö af þessu gati,
minnka þetta gat svolitið,
höggva svolitiö i þessa skuld,
meö gengismun sem myndaðist
viö þá gengisfellingu. En hver
er staöan núna, hæstvirtur sjáv-
arútvegsráöherra? Staöan núna
er sú, að gengi dollarans er
lægra núna ii'slenskum krónum
heldur en fyrir þá gengisbreyt-
ingu sem þá var gerö. Gengis-
Kjartan Jóhannsson.
munurinn er ekki til, það er
negativur gengismunur, dæmið
snýr öfugt. Erþá hugmyndin aö
ætla þeirri grein, sem er á
hausnum, að borga þennan
gengismun einhvern veginn upp
úr sinum eigin vösum, þegar
hannerekki lengur til? Ég spyr,
hæstvirtur ráðherra, lætur hann
sér detta i hug, að það sé hægt
að fara fram með þessum hætti,
að taka upp gengismun, þegar
hann er ekki til, hann er horfinn.
ískyggilegar horfur
loðnuveiða
Þær horfur,sem eru varðandi
loðnuveiðarnar eru vægast sagt
iskyggilegar. Þaö þarf ekki
nema lauslegan samanburð á
tilkostnaöi og afurðaverði til
þess aö komast aö raun um þaö,
aö loönuútgerðin og loðnu-
vinnslan m®aö viö þessar staö-
reyndir eru i raun og sannleika
rekin með um 40% tapi. Ætli
tekjurnar af afurðunum gætu
ekki mælst svo sem eins og 730,
ef viö litum á kostnað, sem er
yfir 1000. Þaö eru bæöi útgeröin
og vinnslan i tapi og heildartap-
iö á hvoru tveggja mun vera af
þessari stærð, um 40% af þvi
verbi, sem fæst fyrir afuröirnar.
Þetta eru hrikalegar staðreynd-
ir.enþetta hefur alltof litið ver-
ið rætt.
Verðjöfnunarsjóður leysir
ekki vandann. Það er ekki nóg
meö aö honum hafi verið aö
fullu eytt, heldur hefur honum
ekki tekist að standa við þær
skuldbindingar, sem hann var
búinn aö taka á sig. Þrátt fyrir
mikið góöæri hefur ekkert verið
tekiö til hliöar, öllu hefur verið
eytt. Þetta er niðurstaöan af
efnahagsstjórninni. Þaö má þá
spyrja: Verður stefna rikis-
stjórnarinnar sú að veita lán i
þennan sjóð, ef sú nýja stefna er
nú uppi að Verðjöfnunarsjóðinn
skuli reka á lánsfé eins og fariö
er nú ab reka rikið i sivaxandi
mæli? Eða verður einhver rikis-
ábyrgö i þessu tilviki? Eöa
verður tekið veð i eignum i
greininni?
Ef svo er, ef meiningin er aö
ávisa á tóman sjóö, taka lán
með einum eöa öörum hætti,
sem brýtur þvert á markmiö
Verðjöfnunarsjóðsins, hvernigá
þá aö borga þetta til baka? Sér
ráöherra fyrir sér, aö verð á af-
urðum muni hækka um yfir 40%
á næstu misserum? Þaö þarf aö
hækka yfir 40% til þess aö það
verðiþarna afgangur i greininni
til þess aö borga af þessu láni.
Ég fæ hvergi séð það i gögnum
eöa af þvisemégfylgistmeö.að
horfurnar séu slikar. Eöa ætlar
ráöherra aö beita sér fyrir stór-
kostlegri lækkun á loönuverö-
inu? Er hann að hugsa um
kannske 20 - 30% lækkun á
loðnuverðinu ? Hver verður
staöa sjómannanna þá, sem
þessar veiðar hafa stundað,
þegar þaðgerist á sama tima aö
loönumagniö er skorið niður og
ef síöan á að bæta þvi viö aö
lækka loðnuverðið um tugi pró-
senta? Hvaða upphæð skyldi
þaö vera, sem vantar, spyr ég
hæstvirtan ráöherra, til þess aö
endar nái saman i þessum dæm-
um. Mér sýnist í fljótu bragði,
aö hér sé um aö ræöa 50 - 70
millj. kr. til þess aðendar náist
saman, bara á þessari haust-
vertiö. Dettur nokkrum manni i
hug eöa hver eru þau
ráö, sem
Ekki er hægt að láta hjá UAa aA minnast á eina hliA sjávarútvegs-
mála sem tengist stööu útvegs og sjómanna i umræAunni um þessar
mundir. Hún er sú, aö flotinn er of stór og rýrir þaö eitt veruiega
kjör þeirra stétta, sem eiga alit sitt undir sjósókn og fiskvinnslu.
Ræða Kjartans Jóhannssonar um sjávarútvegsmál
á Alþingi siðasta miðvikudag: