Vísir - 04.07.1970, Qupperneq 7

VELJUM (SLENZKT
ISLENZKANIÐNAÐ

K*K*KS:%iiSá*
JBP-GATAVINKLAR

JBP-Hillur
XwWtWW.wXÍWA'
/.VAV.WAV.VAW.V.V
VÍSIR, Laugardagur 4. júlí 1§70.
cyWenningarmál
Olafur Jónsson skrifar um bókmenntir:
Dagur blinda mannsins
Þráinn Bertelsson:
Sunnudagur
Helgafell, Reykjavík 1970.
144 bls.
Cunnudagur, skáldsaga Þráins
Bertelssonar, nýkomin út í
tílefn; af listahátíð, gerist að
nafninu til á einum degi, lögð
i munn blindum manni. Hann
segir aö því er virðist söguna af
kunningja eða vini sínum,
Magnúsi Hlífari, en í lokakafla
kemur reyndar á daginn að saga
Magnúsar er að mestu eða öllu
leyti tilbúningur blinda manns.
Þeir þekkjast ekki, hafa aldrei
hitzt, hann þekkir Magnús að-
eins af afspurn úr fréttunum.
„Samt finnst mér ég þekkja
hann; samt finnst mér hann
vera vinur minn ... Mér finnst
ég stundum vera hann hans
hugsanir mínar og mínar hugs-
anir hans. Mér finnst ég hafa
þekkt hann óralengi ... Því að
blindur maður gerir ekki neitt,
tekur ekki þátt í neinu, og þess
vegna verður hann að búa til
sína eigin fortíð, þar sem engin
er fyrir; og hugsanir eru endur-
minningar hans, ímyndunin
veruleik; hans, og allt annað
draumur.“ Magnús Hlífar framdi
morð, alveg tiigangslaust ódæði
að því er virðist, og hefur nú
verið dæmdur í fangelsi. Með
þvi að lifa sig inn í hugarheim
hans, búa sér hann til, er blindi
maður að tjá sinn eigin tóm-
leika, lífsfirringu sína þar sem
hann situr utangarðs, firrtur
mannlegu samneyti. Líkamlegur
vanmáttur ófullnægja, einangr-
un hans á samsvörun sína í
hugarheimi Magnúsár.
Ófullnægja tómleiki, lífsfirr-
ing: ekkert af þessu er nein ný-
bóla í skáldskap, þvert á móti
eitt aðalminni í nútíma bók-
menntum sem vafalaust á sér
góðar og gildar félagslegar og
sálfræðilegar skýringar. Þáttur
blinda manns í sögu Þráins
Bertelssonar er satt að segja
ekki nema umgerð efnisins,
nokkurn veginn vélrænt stíl-
bragð sem eykur þaö engu nýju,
engri „heimspekilegri" vídd.
Það sem áhugavert er við sög-
una er tilraun hennar til að
heimfæra þetta hugarástand
reykvískum hversdagsleik, lýs-
ing reykvískrar landeyðu sem að
minnsta kosti gerir tilkall til
sálfræðilegs raunsæis. ,,Ég hef
alltaf verið svo holur innan að
ég heyrði bergmál f sjálfum
mér,“ segir Magnús Hlífar á
einum stað um sjálfan sig, og
sömu eða svipaðri reynslu er
þráfaldlegs lýst annars staðar.
Hún er aðalefni bókarinnar og
verður veruleg að því skapi
sem tekst að koma orðum að
henni, gera lýsingu Magnúsar
Hlíifars trúverðuga fyrir lesand-
anum. Hins vegar mega hug-
myndir Magnúsar Hlifars einu
gilda þar sem þær beinast út á
við að öörum en sjálfum hon-
um, eigin reynslu. Þungamiöja
sögunnar verður af sjálfu sér
hin ýtarlega samfaralýsing, und-
anfari morðsins, af því hún tjá-
ir til nokkurrar hlitar, með lýs-
ing ytri atvika en ekki einbers
hugarástands, innri tómleika og
einangrun hans. Að sama efni
ber Magnús úr annarri átt í öðr.
um hluta sögunnar, þar sem birt-
ar eru nokkrar skáldskapartil-
raunir hans með „furðusögu"
bezt. En meö aukinni æfingu,
fyllra valdi og þekkingu á efni-
viði sínum þeirri sálfræði sem er
inntak sögunnar, er þess vafa-
laust að vænta að hann eigi eft-
ir að semja áhugaverð verk.
Leiðrétting: H-luti setningar
týndist niður úr grein um lista-
hátíð. Hefð og nýmæli, í blað-
inu í gær. Rétt er setningin
svona: Fyrir minn smekk voru
þessir gestaleikir ásamt hinni
fögru sýningu á grafíkverkum
Edvards Munch eftir minnileg-
ustu viðburðir á listahátið. en
aðrir hafa haft sama og þaöan
af meira gagn af tónleikunum á
seinni hluta hátíðarinnar. — ÓJ
Þráinn Bertelsson.

Stefán Edelstein skrifar um listahátíð:
Hátíðarlok
j^okaatriði Listahátíðar í
Reýkjavík voru tónleikar
hinnar þekktu söngkonu Vict-
oria dé los Angeles í Háskóla-
bíói s.l. fimmtudag. Söng hún
konsertaríu eftir Mozart og lög
eftir Schumann, Debussy og
Granados.
Victoria de los Angeles er
mikill persónuleiki og frábær
túlkandi, sérstaklega franskra
og spænskra sönglaga. Söng-
konan var þó bersýnilega ekki í
bezta formi, sérstaklega í fyrri
hluta tónleikanna, enda hafði
tónleikunum verið frestað um
einn dag vegna lasleika hennar.
Seinni hluti tónleikanna var
hins vegar mjög ánægjulegur.
Hún túlkaði hin viðkvæmu lög
efitir Debussy af mikilli innlifun,
og hápunktur kvöldsins voru ó-
tvírætt hin ágætu sönglög
Granados.
Vladimir Ashkenazy lék undir
á píanó á afburða skemmtilegan
hátt. Ekki eru allir píanósnilling-
ar einnig góðir undirleikarar,
en Ashkenazy var fullkominn í
sveigjanleika sínum,, músi-
kalskri tillitssemi og aðlögun.
Söngkonan varð að syngja
mörg aukalög, og ætlaði fagn-
aðarlátum og bólmasendingum
aldrei að linna.
Þeir, sem sátu aftarlega í
húsinu hafa vafalaust undrazt
og verið ergilegir yfir sérstöku
undirspili við söng Victoriu de
íos Angeles: Loftræstingarkerfi
hússins gerði sitt ýtrasta til að
trufla tónlistina, sem hvort eð
er heyrist ekki of vel aftast í
húsinu.
victona de los Angeles.

einni einhverri hinni klúrustu
og grófgerðustu sem hér hefur
sézt á prenti. Kynferðislegt
einræði reynist ein tjáning lífs-
firringar, hinnar sínagandi ó-
fullnægju, úrslitatilraun til
mannlegs samneytis. Hún er
fyrinfram dæmd til að mistakast
— morðið er einungis ítrekun
þess, endanleg sönnun þess að
hann er utangarðs. „Ég held ég
hafi gert það til að fá að vera
í friöi,“ segir Magnús Hiífar.
Alveg eins gæti hann sagt: Ég
gerði það til að sýna að ég' sé
til,
Sunnudagur er frumsmið
Þráins Bertelssonar augljóst
byrjunar og tilraunaverk. Ótví-
rætt fer hann með raunverulegt
efni, reynslu þar sem er;mann-
lýsing Magnúsar Hiífars, eða
drög hennar svo langt sem þau
ná. Umgerð og viðaukar sög-
unnar ber það með sér að efnið
hefur ekki enzt honum til þeirr-
ar raunsæju frásagnar, sál-
fræðilegu rannsóknar sem það
raunveruleg stendur til — og
gera mundi morðið í sögunni ó-
þarft meö öllu eins og annað
sem firrti það hversdagslegri
reynslu. Þó hlutverki blinda
mannsins sé ekki óhaglega fyr-
ir komið í sögunni er umræða
hennar of rýr efnislega, stíltil-
raunir hennar ekki nógu
skemmtilegar i sjálfum sér til
að koma að gagni. Það sem
Þráinn skrifar bezt, stuttur kafli
um hass-reykingar til dæmis,
ýmsir einstakir orðskviðir
Magnúsar Hlífars, benda til að
raunhæf frásögn, hversdagslýs-
ing láti honum að svo kotnnu
J. B. PÉIURSSON SF.
ÆGISGOTU 4-7
9C 13125,13126
ÚTBOÐ
Tilboð óskast í að steypa upp 2. hæð húss-
ins Hólmsgata 4 í Reykjavík, ásamt frágangi
á þaki.
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu Kristj-
áns Ó. Skagfjörð hf. Tryggvagötu 4, gegn
2.000.00 kr. skilatryggingu.
Tilboð verða opnuö á sama stað þriðjudaginn
14. júlí 197&
i
i