Vísir - 18.01.1972, Blaðsíða 7

VISIR . Þriðjudagur 18. janúar 1372.
| cTMenningarmál
Um keppni
og verðlaun
Sænska Ijóðskáldið Karl Vennberg hlaut bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs 1972 fyrir nýja Ijóðabók, Sju ord pá tunnel-
banan — Sjö orð í neðanjarðarlest.
Jí afmælisdesi Leikfélags
Reyfejavíkttr í wkunnj sem
M3 iworu úrslit birt í Ieikrita
fceppni þeferi sem félagiö efndi
tíi í taefn; af afcnæHnu. Þangað
bárust efeki fætri en 16 feikrit,
en þrjú Mirtu sem kunnugt er
viöurkenningu En leikritahöf-
tmdar þurfa ekfei að Mta hugfall
ast þött þessi keppn; sé úti. Þjóð
leíkhúsið Ihefur mú eiimig efnt
tiT Teikiitasamkeppní — T tilefni
af 1’iOO ára afmæli íslandsbyggð
ar, auk kvæðakeppni þeirrar sem
hjöðhátíðarnefnd baföi áður efnt
til fyrir hátíðina.
Öll þessi keppni á sammerkt
í því að peningaverðlaun eru til
nmna ríflegrj en áður hefur ver
ið að venjast. Vegna hitvna ríf
legu launa, auk venjutegra rit
launa þegar ta sýningar kemur,
og alirar þeirra athyglí sem slfk
samkeppni jafnan vekur, er
vandséð að nokkur teikritahöf
undur sem metnaö teggur við
það starf geti látiö hjá llða að
taka þátt í keppni, sem svo er
til stofnað.
Enginn þarf þv{ að undrast sig
ur Jökuis Jafeobssonar í sam
keppn; Leikfélagsins, — hann
beftrr i mörg ár verið talinn
að minosta kosti „efmlegasti'1
teikritahöfurtdur okkar. Hitt
vekur óneitanlega meiri eftir
tekt að ásarnt Jökli hlaut nýr
höfundur helming verðlauna 1
keppninni. Fyrrr utan smámuni.
i blöðum og tímaritum hefur
Birgrr Sigurðsson ekki birt áður
nema litla Ijóðabók fyrir nokkr
mn árum, sem ég held að ekki
hafj þött mikið tij koma. Verð
latm í keppni sem þessari eru
ekkí Mil viöurkenning á frum
smið hans. Því að vandi fylgir
vegsemd hverri. Áhorfendur eiga
öneitanlega rétt til að vænta
þessaðverðlaunaverkin séuekkj
aðeins sýningarhæf leikrit held
ur sér í lagi verðlaunaverð.
Þetta á að sinu leyti einnig við
um þriðja verfeið sem viðurkenn
ingu h.laut í samkeppninni. ein
þáttung eftir annan ungan höf
und, Tírafn Gunnlaugsson, sem
dómnefnd mælti gagngert með
til Outnings £ sjónvarp. Eða þyk
ir það T sjálfu sér tiltökumM
að fram komi flutningshæf leik
rit?
/"fennur bókmenntaleg viður
^ kenning var á dagskrá I
vifeunni sem leið: hin árlegu bók
menntaverðlaun dagblaðanna,
silfurhesturinn sem svo er nefnd
ur. Enginn mun heldur hafa
undrazt að hann skyldi þessu
sinni falla í hlut Indriða G. Þor
steinssonar fyrir skáldsögu hans
Norðan við stríð Indriði hlaut
þessj verðlaun með einhverju
hinu mesta atkvæðafylgi í dóm
nefndinni 450 af 500 mö°u1eg
um stigum og hefur aðeins
Kristnihald undir Jökli áður not
ið sama fylgis nefndarmanna.
Eins og þá varð Hannes Péturs
son í öðru sæti í atkvæöagreiðsl
unni. En þrátt fyrir vinsamlegar
umsagnir í haust hafa RTmblöð
ekki hrifið gagnrýnendur á við
ýmsar fyrri bækur Hannesar.
Enginn skipað; bókinni í efsta
sæti á atkvæðaseðlinum en fjór
ir í annað, alls 300 stig. Önnur
atkvæð; dreifðust á einar sex
bækur, og sýnist engin þeirra
hafa komið til álita í neinni
alvöru til verðlaunanna. En
vert er að geta þess að ritgerð
Sigurðar Nordal um Einar Bene
diktsson, sem út kom í haust,
kom ekki til atkvæða Þar sem
hún hafði áður birzt á prenti.
Sannleikurinn er reyndar sá
að þess; árlega kosning um
„beztu bók“ liðins árs hefur til
þessa oftast verið meira spenn
andi en hún var nú. Geta menn
að 'vild sinni haft þetta til
marks um verðleika Indriða G.
Indriöi G. Þorsteinsson hlaut
bókmenntaverðlaun dagblað-
anna siifurhestinn 1971 fyrir
skáldsögu sína Norðan við
stríð.
Þorsteinssonar og sögu hans,
eöa þá hitt, að bókmenntaáriö
1971 hafi verið með dauflegra
eða dauflegasta móti. Um hitt
blandast víst engum hugur aö
Indriði er vel aö þessari viöur
kenningu kominn: fremstu rit
höfundar okkar eru heldur ekki
fleiri en svo að silfurhesturinn
mun væntanlega fyrr eða siðar
falla ti! þeirra allra. Noröan við
strTð er fyrir minn smekk veiga
mesta og fjölbreyttasta skáld
saga Indriða til þessa. Og hún
lýkur sagnaflokk hans um stríðs
árin fereppu og kynslóðaskil i
þjóðlífinu sem hingað til hefur
verið megin-viðfangsefni Indriða
G. Þorsteinssonar.
Áreiðanlega á bókin sitt mikla
fylgi f dómnefndinni meðal ann
ars að þakka þessari stöðu
sinni. þeim áfanga sem hún
markar á ferli höfundarins. Hitt
er að vísu vonandj að Indriða
þrjöfrekkj örendið' þótt þessu
efni sé nú afiokið,
Cíðast en ekki sízt voru T vik
1 unnj sem leið birt úrslit
annarrar árlegrar atkvæða
greiðsiu bókmenntagagnrýnenda:
um bókmenntaverðlaun Norður
iandaráðs. Sama kann að eiga
við um þessi verðlaun og siifur
hestinn, að meira og fjölbreytt
ara bókaval haf; stundum áður
komið til keppni en í þetta
sinn. En í þetta sinn komu ó-
venju margar mikilsháttar ljóða
bækur tii álita, fjórar af tíu
bókum. en fjórar voru skáld
sögur og tvær minningabækur.
Fyrirfram sýndist fjarska lík-
legt að sænska skáldið Harry
ÍYIartinson hreppti verðlaunin
þessu sinni, einn hinn mikils
virtasti og vinsælastj höfundur
í SvTþjóð, kunnur og iesinn um
öll Norðurlönd, með langan og
fjölbreyttan rithöfundarferil að
baki. Ekki trúi ég öðru en bók
hans Dikter om ljus och mörk
er, haf; verið verðlaunavert
verk En dómnefndin sýndi eins
og stundum áður að hún tekur
óhikað eigin afstöðu. Það var
annað sænskt Ijóðskáld, Karl
Vennberg, er verðlaunin hlaut en
bók hans, Sju ord pá tunnelban
an, er eins og að sínu leyti hók
Martinsons fyrsta nýja ljóðasafn
hans í allmörg ár En Vennberg
hefur um langt skeið verið tal
inn í hóp helztu ijóðskálda á
Norðurlöndum, þeirrar kynslóð
,ar módernista sem nú er kom
in um og yfir miðian aldur, hins
svonefnda „förtitalisma" í sænsk
um bókmenntum.
Á Norðurlöndum sýnist minni
launungar gsétt um málefni
þessarar verðiaunaveitingar en
einatt hér á landi, meir; rækt
lögð við að kynna allar þær
hækur sem árlega eru lagðar fvr
ir dömnefndina fýrrir almenningi.
Þannig birtust í Politiken um-
sagnir eftir tvo gagnrýnendur
blaðsins um öll erlendu ritin sem
til greina komu í ár, nokkru fyr
ir fund dómnefndar.
í grein sinn; um ljóðskáldin
fór Vagn Steen lofsamlegum orð
um um bækur allra þeirra. En
honum þóttu bækur þeirra Venn
bergs og Martinsons engu ný.iu
bæta við þeirra fyrri verk þótt
báðar séu oækurnar mikilshátt
ar, meöa] þess sem mest og
bezt gerist I norrænni ljóða
gerð. Isfuglen eftir norska skáld
ið Hans Börli er hins vegar, að
sögn Vagn Steens. hans bezta
verk til þessa þótt höfundurinn
sé að sönnu ekki jafningi
sænsku skáldánna En það er
bók Finnans Pentt; Saarikoskis,
nýkomin f sænskr; þýðingu: Jag
blickar ut över huvudet pá
Staiin, sem ein er með verulega
nýstárlegum brag, bendir á
nýjar leiðir skáldskapar — og
hefði þess vegna átt að fá verð
launin að dórrij Vagn Steens.
Dauflegar tekur Ole Storm í
prósaverkin í grein sinni í Poli
tfken, telur minningabók Finn
ans Tito Collianders beinlínis
undirmálsverk, en skáldsöguna
Ved neste nymáne eftir Torborg
Nedreaas nánast norskt einka-
mák Hann fer á hinn bóginn
loflegum orðum um Himinbjarg
arsögu Þorsteins frá Hamri. En
hin eina af þessum bókum sem
honum þykir koma til álita í
alvöru er Leigjandinn eftir
Svövu Jakobsdóttur.
gins og kunnugt er af frétt
um var Leigjandinn lögð
fram öðru sinnj og nánast
„óvart" af okkar háifu þessu
sinni Skýringin fyJgdj jafnharð
an: á síðustu stund hafði um
samin þýðing brugðizt á bðk
Jóhannesar úr Kötlum. Ný og
nið, sem íslenzku dómnefndar-
mennirnir höfðu valið til keppn
innar. Þetta eru nú dálftið hæp
in meðmæli með bók og
höfundj þótt nefndarmenn
létu til vonar og vara
fylgja sérstaka yfirlýsingu ura
óbilað traust sitt á verðleikum
Leigjandans. Og þótt dæmi séu
um það að sama bók sé tvisvar
lögð fvrir dómnefndina og hljötj
jaifnvel verðlaunin í seinni !ot
unni, eins og norskj höfundur
EFTIR
ÓLAF
JÓNSSON
inn Joran Borgen fyrir nokkr
um árum, var þessi aðferð anzi
hæpin gagnvart Leigjandanum
og Svövu Jakobsdöttur. Ööru
málj gegnir um roskinn höfund
með fjölbreyttan feril aö baki,
bók sem af einhverjum ástæðum
er talin standa sértega nærri
því að vinna þennan frama, en
bók eftir höfund af yngri kyn
slöð, sem enn hefur fáar bækur
birt og á vafalaust sín beztu
verk enn ösamin. Og ekki sak
ar að bæta þvf við að það virð
ist anzj hæpinn skilningur á
starfsreglum nefndarinnar að
sömu bók megi leggja fram ár
eftir ár.
Bókaval af okkar hálfu til
þessarar keppni hefur oft sætt
gagnrýni, sjaldan að ástæðu
iausu. Dæmj Jóhannesar úr
Kötlum sýnir vel hve þýðingar
geta reynzt örðugur þröskuldur
— og þá er enn óséð hvort bófe
eins og t. a. m. Ný og nið nyti
f rauninn; verðleika sinnafþýð
ingu. Vandj og ábyrgð íslenzfeu
dómnefndarmannanna er T þvi
fólgin að velja hvej*t ár þau
verk og böfunda sem Iiktegastte
sýnast tij verðlauna af okkar
hálfu, þau skáldrit sem mest
ástæða virðist til að láta Þýða,
þött ekki kæmu verðlaun tfl.
Fjarska var einkennifeg aðferð
nefndarmanna að velja Himin
bjargarsögu Þorsteins frá
Hamri til keppninnar en ganga
fram hjá Ópi bjöllunnar eftir
Thor Vilhjálmsson. Einhver
komandi l jóðabók Þorsteins vc/ð
ur án efa á sínum tíma í fram
boði af okkar hálfu. Hinar stóru
skáldsögur Thors Vilhjálmsson
ar á síðustu árum eru svo ntík
ilsháttar verk í Tslenzfeum som
tiðarbókmenntum að engan veg
inn verður framhjá þeim geng
ið — og það þótt Fljótt fljótt
sagði fuglmn hlytj dauffegar und
irtektir í dómnefndinni í fyrra.
Þessj aðferð var viölika vízfeu
leg og sniðganga Norðan við
strTð eftir Indriða G. Þorsteir.s
son að ári af því aö Þjöfur T
paradís og Land og synir fengu
ekk; frama f nefndinni á sfmitn
tfma.
Tþað er algengt og sjfflfsagt
ekk; óeðlilegt að ágneining
ur verði um bókaval, og sjálf
sagt vekur þátttaka okkar, böka
valið meiri eftirtekt almennings
hér á landj en annars staðar
gerist. Og glöggt er það að hin
og þessi taugaáföll verða af
völdum verðlaunanna sum ef
ekk; 01] þessj ár. Ekk; á þetta
sízt við ef sænsk skáld og rit
höfundar hljóta þennan sóma,
— þá er stundum eins og rót
gróin vanmetakennd, öfundsýki
blossi upp í óviðráðanlega bræði
á hinum og þessum stöðum.
Eitthvert átakanlegasta dæmi
þess arna gat að lTta í Timan
um, dálknum Á málþingi 11 ta
janúar daginn eftir að verðlaun
Norðurlandaráðs vom veitt. Á-
reiðanlega eru slík skrif í þessu
tilefni einsdæmi í norræntan
blöðum. Og hvað sem öðru líð
ur eru þau leiðinleg afspumar,
fjarskalegá hæpin fylgiskjöi með
hverjum þeim bókum sem á
einhverjum tíma eru valdar til
framboðs af ofefear háKa.