Vísir - 06.11.1972, Qupperneq 7

Visir. Mánudagur 6. nóvember 1972
Blöð ó markaði
Fyrir nokkrum árum var
allmikið rætt um svonefnd-
an blaðadauða hérá landi í
tilefni af ýmsum reksturs-
erfiðleikum dagblaðanna í
Reykjavík. Af eiginlegum
blaðadauða, eins og gerzt
hefur erlendis, höfum við
þó aldrei haft að segja:
að blöð komist í stórum stíl
í rekstursþrot, einnig út-
breidd og velvirt ,,stór-
blöð", og verði þess vegna
að hætta útkomu. En það er
á meðal annars að þakka
pólitískri líftryggingu is-
lenzku blaðanna.
A þessum árum var meðal ann-
ars talað um að taka blöðin að
nokkru leyti á rikisframfæri með
þvi að veita stjórnmálaflokkun-
um opinbera fjárstyrki til útgáfu
þeirra. Ekki varð úr þvi að sinni.
En upp úr þessu jók hið opinbera
ýmsa fyrirgreiðslu sina fyrir
blöðunum, með greiðslum fyrir
opinberar auglýsingar, dagskrá
útvarps og sjónvarps o.f. og með
blaðakaupum til handa ýmsum
opinberum stofnunum. Á fjár-
lagafrumvarpi i haust eru 13.500
þúsund krónur ætlaðar til þessara
blaðakaupa rikissjóðs, og mun
það vera óbreytt upphæð frá þeim
fjárlögum sem nú eru i gildi. En
ennfremur hafa blöðin lengi notið
tollfriðinda við pappirskaup og
ivilnana i greiðslum fyrir póst- og
simaþjónustu o.s.frv.
Upplag og afkoma
En þrátt fyrir þessar umræður
og áhyggjur út af hag blaðanna
hefur litið verið rætt og svo sem
engar upplýsingar birtar opin-
berlega um rekstur og fjárreiður
þeirra. Meira að segja fara blöðin
einatt sjálf með upplýsingar um
upplag sitt eins og fullkomið laun-
ungarmál — og ber ekki á öðru en
flokksmenn blaðanna, auglýsend-
ur og aðrir sem skipta við þau láti
sér þetta lynda.
En vera má að þetta sé að
breytast. Nýlega var t.d. sagt hér
i Visi frá meðaltals-upplagi Tim-
ans og Visis þá mánuði sem liðnir
eru siðan offset-prentun blaðanna
hófst, og mun engin ástæða til að
rengja þær upplýsingar. En sam-
kvæmt þeim hefur upplag Visis
verið að meðaltali um það bil
19.000 eintök á dag undanfarið, en
Timans 16.500 eintök. Hin blöðin
sem hlut eiga að Blaðaprenti
koma i mun minna upplagi: Þjóð-
viljinn mun um þessar mundir
vera prentaður i svo sem 8000 ein-
tökum á dag, en Alþýðublaðið
5.500. En um Morgunblaðið hefur
verið sagt að upplag þess nálgað-
ist nú 40.000 eintök á dag, meðal-
upplag þess undanfarið mun hafa
verið þvi sem næst 39.500 eintök.
Þessar tölur eru fróðlegar, þótt
ekki séu til samanburðar nema
ótraustar upplýsingar blaðanna
sjálfra um upplag þeirra fyrr á
árum. Ótvirætt er það að upplag
Visis hefur aukizt verulega. Hins
vegar er svo að sjá sem upplag
Timans og Þjóðviljans hafi staðið
i stað á undanförnum árum, og
upplag Alþýðublaðsins hefur tvi-
mælalaust minnkað. Af upp-
lýsingum Morgunblaðsins er svo
að sjá sem útbreiðsla þess hafi
aukizt alveg jöfnum skrefum um
mörg undanfarin ár. Svo mikið er
vist að það heldur óskertum sin-
um hlut af samanlögðu upplagi
blaðanna, svo sem 45% sam-
kvæmt þessum tölum, ef yfir-
burðir þess hafa ekki beinlinis
aukizt undanfarið.
Auglýsingar,
blaöadauöi, einokun
Það væri auðvitað fráleitt að
draga af þessum tölum um upp-
lag þeirra þá ályktun að Morgun-
blaðið sé um það bil helmingi
„betra” blað en önnur — þótt
Morgunblaðsmenn muni sjálfir
hiklaust gera það. En af viðgangi
Morgunblaösins má sjá glögga
grein þeirrar þróunar sem leiðir
til blaðadauða og einokunar eins
blaðs á markaössvæði sinu. Ct-
breiðsla blaðs tryggir þvi aug-
lýsingar, auglýsingatekjurnar
gera kleift að stækka blaðið og
auka fjölbreytni efnisins og það
eykur á ný útbreiðslu þess. Og svo
framvegis: aukin útbreiðsla kall-
ar á auknar auglýsingar og aukið
efni.
Annars staðar er talið að svo
vel sé þurfi auglýsingar i dag-
blaði að nema að minnsta kosti
30% af öllu efpi þess, en megi að
visu ekki heldur fara yfir 50% af
efninu. Morgunblaðið mun vera
eitt um það hér á landi að halda
þessu hlutfalli til jafnaðar. Aug-
lýsingar i Morgunblaðinu eru
a.m.k. 5-6sinnum meiri en i Tim-
anum og Visi. Blaðið er um það
bil helmingi stærra en næst-
stærstu blöðin. Og upplag þess er
jafnan um það bil helmingi meira
en næstútbreiddasta blaðsins.
Fyrri grein
eftir
Ólaf Jónsson
Einhverjum kann að þýkja
samanlagt upplag dagblaðanna:
nær 90.000 eintök á dag, vera mik-
ið. En þvi er til að svara að þetta
er ekki meiri blaðanotkun en ger-
ist viða i nágrannalöndunum.
Blaðanotkun má .t.d mæla i ein-
takafjölda dagblaða á hverja 1000
ibúa i landinu, og ganga islenzku
blöðin, þannig talið, i svo sem 450
eintökum á 1000 ibúa. Samkvæmt
nokkurra ára gömlum tölum var
Island i 5ta sæti á meðal þjóöa
heims i blaðaneyzlu, með 435 ein-
tök á 1000 ibúa, Sviþjóð efst með
hlutfallið 500/1000, en Finnland
var i 7da sæti með um það bil
400/1000.
Eftir, þessum tölum er engin
ástæða til að ætla annað en upp-
lag islenzku blaðanna geti aukizt
á komandi árum frá þvi sem nú
er, vegna aukins fólksfjölda i
fyrsta lagi, en einnig vegna
breyttrar og bættrar tækni i út-
gáfu, betri dreifingar blaðanna,
og með betra blaðavali, fjöl-
breyttari og betri vöru á
markaðnum.
Markaðsvara
og neyzluvenjur
En um blaðanotkun i landinu,
blaðakaup og neyzluvenjur les-
endanna er enn færra vitað en um
hag og rekstur þeirra. Satt að
segja er alls engin áreiðanleg vit-
neskja til um þessi efni. Um þessa
hluti má samt spyrja einfaldra
spurninga sem auðvelt ætti að
vera að fá svör við. Kaupa menn
að jafnaði eitt eða tvö eða þrjú
blöð á dag? Af hverju ræðst
blaðaval kaupenda, flokks-póli-
tiskum ástæðum eða einhverjum
öðrum? Hvað lesa menn i blöðun-
um, hvaða lesendur lesa hvaða
efni öðru fremur. Eða lesa menn
blöðin að jafnaði frá orði til orðs,
frá fréttasiðum um forustugrein-
ar og annað alvörugefið greina-
efni aftur i framhaldssögur og
velvakendur blaðanna?
Nýlegar athuganir á dreifingu
bóka hér á landi benda til aö les-
endahópurinn sé i raun og veru
sundraður i tvo furðu-skýrt að-
greinda félagshópa sem fátt eigi
sameiginlegt. Er nokkur ásætða
til að ætla að blaðalesendum sé
öðruvisi farið? En oft og einatt
viröast blöðin að visu samin méð
einhvers konar alætu á efni þeirra
sér i lagi i huga.
Af þvi sem þegar hefur verið
rakið má vera ljóst að yfirburðir
Morgunblaðsins á blaðamark-
aðnum eru slikir að það er alls-
endis óliklegt að þeim verði
hnekkt i bráð af samkeppni hinna
blaðanna. Það má þvi ætla að sú
samkeppni sem er á milli blað-
anan beinist sér i lagi aö þvi að ná
sæti sem ,,annað blað” lands-
manna, næst á eftir Morgunblað-
inu.
Getgátur —
engin vitneskja
Fátt eða alls ekkert er sem sagt
vitaö um neyzluvenjur á blaða-
markaðnum, blaðakaup og blaða-
notkun hér á landi, það verða þvi
auðvitað ekki nema getgátur ef
sagt er að alsiða sé að kaupa
a.m.k. tvö blöð á heimili, en blöð
sin velji menn i fyrsta lagi af póli-
tiskum ástæðum. Samt má segja
svo, að gamni, að menn kaupi að
öllum jafnaði tvö blöð, sitt „eigið”
flokksblað i fyrsta lagi, en i öðru
lagi að jafnaði eitthvert málgagn
andstæðinga i stjórnmálum.
Sá upplag Morgunblaðsins
raunverulega rétt tilgreint nær
þvi 40.000 eintök á dag er það
a.m.k. liklegt, að markaður þess
sé nú um það bil mettaður, upplag
þess komið i hugsanlegt hámark.
Það má hins vegar ætla að
Alþýðublaðið, Timinn og Þjóð-
vikjinn keppi sér i lagi um kaup
þeirra lesenda sem af pólitiskum
ástæðum kaupa „i fyrsta lagi”
Morgunblaðið eins og að ofan
segir. En trúlegt er að þeir sem af
póiitiskum ástæðum velja
Alþýðublaðið, Timann eða Þjóð-
vikjann sem „fyrsta blað” kaupi
að jafnaði Morgunblaöið i öðru
lagi vegna stærðar og efnismagns
þess og annarra yfirburöa, og
e.t.v. að einhverju leyti Visi. Og
liklegt er að sem siðdegisblað
njóti Visir kaupa sem „þriðja”
blað i meiri mæli en hin blöðin.
Sjálfsagt má bollaleggja nánar
um hag og framavonir blaðanna
við þessar samkeppnis-aðstæður.
Þessar getgátur um aðstöðu blaö-
anna veita t.a.m. skýringu á þvi'
hvers vegna Alþýðublaðiö eigi
svo bratt að sækja á blaöa-
markaðnum, eins og stjórn og
stjórnarandstöðu hefur verið
háttað undanfarin ár. Hvort held-
ur sem málgagn stjórnar eða
stjórnarandstöðu hverfur það i
skugga Morgunblaösins, en vikur
bæöi fyrir .Timanum og Þjóðvilj-
anum i vali um „annað blað”
ásamt þvi. Af minni blöðunum
viröist Visir einn hafa átt veru-
legum viögangi, auknu upplagi að
fagna undanfarin ár. Stafar það
af þvi aö blaðinu hafi að einhverju
leyti auðnazt að rjúfa hefðbund-
inn pólitiskan „vitahring” blaða-
markaðarins.