Tíminn - 12.01.1966, Blaðsíða 9

HHÐVlKUDAGtTR 12. janúar 1966
Nokkrar hugleiðing-
ar um þrjár bækur
TÍMINN
„Hjálpaðu þér sjálfur.“ Ólafur
Ólafsson íslenzkaði og samli. Af-
mælisbókaflokkur Æskunnar. —
1965.
Segja má að tilgangur með bóka
útgáfu sé tvennskonar: Að flytja
nytsaman boðskap og skemmta les
endanum eða til f járgróða. Þær
bækur, sem hér verða gerðar að
umtalsefni heyra ótvírætt undir
fyrri flakkinn. Þær eru gefnar út
til að flytja ákveðinn boðskap.
Bak við útgáfu þeirra vaki sá hug
ur, að gera mennina betri.
í fyrra hóf Æskan útgáfu á af-
mælisritaflokki í tilefni af 65 ára
afmæli sínu. Var það bókin „Móð-
ir og barn“ eftir R. Tagore í þýð-
ingu Gunnars Dail. f ár er það
bókin „Hjálpaðu þér sjálfur.“
Þessi bók var upphaflega þýdd
og að nokkru samin af hinum
snjalla gáfumanni séra Ólafi Ólafs-
syni, fríkirkjupresti, og kom út
fyrir nálægt 70 árum. Hér kem-
ur hún út í annarri útgáfu og er
enn í fullu gildi. Hún ræðir um
þá mannlegu eiginleika, sem ekki
breytast, þótt tæknin breytin hin-
um ytra iheimi.
Þessi litla bók flytur mörg holl
heilræði, sem eru vörður í leit að
lífshamingju. Þar er greint frá
iðni, þolgæði, sjálfsmenntun o.fl.
Hún flytur einnig frásagnir af
mörgum merkum mönnum, sem
komust til frama og mannvirðinga,
af því að þeir hjálpuðu sér sjálfir
og lögðu oft hart að sér. Þó að
ekki færi mikið fyrir þessari litlu
bók í bókaflóði jólanna, er vand-
fundin heppilegri bók til að gefa
unglingum.
Bókinni lýkur með þessum orð-
um: „Sannur sómamaður er gim-
steinn mannlífsins og mannfélags
inn, og sannur heiður er æðst
hinna stundlegu gæðanna. Ef þú
vilt höndla það hnoss eða nokkurt
annað hnoss, sem mikils er um
vert fyrir manninn, þá ræktu það
boðorð: Hjálpaðu þér sjálfur."
„Frá haustnóttum til hásumars"
eftir séra Björn Magnússon, pró-
fessor. Bókaútgáfa Æskunnar
1965.
í þessari bók eru 22 stólræður
um helztu atriði kristindómsins, t.
d. eru þarna ræður í sambandi við
allar stórhátíðir kirkjuársins. Ég
hef ekki mikla trúa að gefa út
ræður, og venjulega njóta þær sín
bezt við það tækifæri, sem þeim
er ætlað. En ég las þessa bók
mér til ánægju, og þótti ræðurnar
njóta sín sérstaklega vel á prenti.
Þær eru ekki neitt rabb um dag-
inn og veginn, heldur útskýringar
á því efni, sem tekið er til með-
ferðar hverju sinni og boðskap-
ur sá færður yfir á mannlífið. Það
gefur og ræðum þessum sérstakt
gildi, að lesandinn finnur þá miklu
þekkingu, sem prófessorinn hefur
á því málefni, sem hann ræðir um.
Það gefur ræðunum sérstaka dýpt.
Frágangur þessarar bókar er
mjög vandaður. Sögur þær, sem
lagt er út af, eru prentaðar í
heild framan við hverja ræðu.
Geymir bókin því auk ræðanna
nokkrar mestu perlur guðspjall-
anna. En ég hefði kosið að efn
isyfirlit yfir heiti ræðanna hefði
fylgt í bókarlok.
Bókin hefst á ræðu um Misk-
unnsama Samverjann. Og án þess
að ætla að gera upp á milli ræð-
anna, þótti mér hún afbragðsgóð.
Enda fjallar hún um hornsteín
kristinnar trúar, kærleikann til
Guðs og mannanna.
Eg hygg að margir vilji eiga
þessa bók til að fletta upp í á
hinum ýmsu helgidögum ársins.
En einkum býst ég við að þeir
kennarar, sem kenna kristinfræði,
geti haft hennar góð not. Því að
í henni er að finna ýmsar skýr-
ingar við sögur guðspjallanna, sem
almenningi eru ekki ljósar.
Fyrsta ræðan endar á þessum
orðum: „Og nemum nú að lokum
þá áminningu, sem þetta guðspjall
flytur: Gleymum ekki miskunn
seminni. Guðstrú og bróðurelska
er það sem mannkynið þarfnast
í dag. Og minnumst þá um leið,
að bróðir vor er hver só, sem í
mannsmynd er skapaður. Hann
er bam hins sama föður, Guðs,
sem er kærleikur. Hann er bróð-
irinn, sem Kristur dó fyrir. Og
hvar og hvenær, sem vér vitum
unnin miskunnanærk, hvar sem
vér finnum kærleiksanda Guðs að
verki í samskiptum manna, þá lát-
um það vitnast, og látum það
bera öllum þau boð, og einkum
sjálfum oss: Far þú og gjör þú
slíkt hið sama!“
Er það ekki einmitt þetta, sem
heiminn vantar mest?
Hafi höfundur og útgefandi
þökk fyrir þessa fögru og vönduðu
bók.
ÞJOÐLEIKHUSIÐ:
J. Th. Arnfred: Askov Höjskole
í Mands Minde. — Gyldendal.
Á síðastliðnu ári átti lýðháskól-
inn í Askov aldarafmæli. Sökum
þess hve margir íslendingar hafa
stundað þar nám, hafa þessi tíma-
mót vakið athygli hér heima og
hafa gamlir nemendur skólans hér
sent honum dálitla afmælisgjöf.
í tilefni afmælisins hefur J. Th.
Arnfred fyrrv. skólastjóri ritað all-
stóra bók 246 blaðsíður í Skírnis-
broti og minníst þar margs úr
hálfrar aldar sögu skólans.
Þessi bók flytur margt fróðlegt
um þessa merkilegu menningar-
stofnun, og segist hinum fjölgáf-
aða höfundi hennar þar oft vel.
Hefur han-- haft þann hátt á að
leita til nemenda skólans um minn
ingar frá skólaárum sínum í Askov.
Birtir hann kafla úr þessum bréf-
um, sem lýsa kennslunni, fyrir
lestrunum og kennurunum eins og
þetta horfði við frá sjónarmiði
nemendanna. Eru þessar lýsingar
margar bráðskemmtilegar. Þarna
er að finna lýsingar á mönnum
eins og Jakob Appel, hinum höfð-
inglega skólastjóra, sem öllum er
minnisstæður, C. P. O. Christian-
sen, íslandsvininum, hinum leiftr
andi fyrirlesara, er síðar varð
skólastjóri á lýðháskólanum á
Friðriksborg, og J. Th. Arnfred
hinum margfróða og gáfaða leið-
toga skólans um 27 ára skeið.
Þarna er lýst skólastjóraskiptun-
um 1928, þegar Amfred tók við
stjórninni af Appel og síðar þegar
Knud Hansen tók við af Arnfred
1953. — En hér er ekki hægt að
fara nánar út í þessi atriði
En ég sakna þess. að enginn
íslendingur skuli hafa ritað í þessa
bók um dvöi sína á Askov, og
veit ekki hvort eftir hefur verið
leitað. En lýðháskólinn i Askov
hefur ekki aðeins haft mikið gildi
fvrir þá einstaklinga sem þar
hafa verið. heldur einnig fyrir
FEIS EIREANN
Söngvarar og dansarar frá Irlandi
Þeir, sem viðstaddir voru sýn-
ingu í Þjóðleikhúsinu um miðja
vikuna, sem leið, hefðu gjarna vilj
að fá meira að heyra og sjá Qg;
léiðinlegt vegna hinna, sem ekki'
komust að í þetta sinn, að eáki
varð nema ein sýning. Þetta var
írski söngvara- og dansflokkurinn
Fei Eireann, sem hér dokaði við
á leið vestur um haf og buðu upp
á yndislega kvöldstund i Þmðieik-
húsinu.
Sú listgrein íra, sem kunnugt ei
út um heiminn, auk bókmennía
þeirra, er tónlistin, sér i lagi
þeirra þjóðlega tónlíst. þjóðlögin,
söngvar og dansar, sem varðveitzt
hafa með þjóðinni öldum saman.
Að vísu hefur þessi list ekki ætíð
verið jafnlifandi partur af hverri
kynslóð aldaraðir. Þegar írar voru
þrautpíndastir af útlendri herra
þjóð í landinu, þá bitnaði það
menningariegt samband milli land
anna.
Erfiðleikum á skólahaldi í Ask-
ov i síðari heimsstyrjöldinni er
vel lýst. Þarna er átakanleg lýs-
ing frá’ einum frelsisvini, sem
dvaldi í Askov undir dulnefni síð-
asta stríðsárið, jafnframt og hann
vann fyrir frelsishreyfinguna.
Dauðinn var i felum við hvert fór-
mál. Þá er hér glögg lýsing á því,
þegar skólinn var hernuminn í
marz 1945 og gerður að sjúkra-
húsi þýzkra hermanna.
Hér verður fátt eitt sagt úr
efni bókarinnar. Þó munu hugleið
ingar Arnfreds um starfshætti og
menntagildi lýðháskólanna gefa
bókinni mest gildi
Lýðháskólinn i Askov eins og
Háskólinn i Höfn hefur átt mikinn
þátt í menntun margra íslend-
inga. Og þess er skylt að minn-
ast, að áhrifamestu stuðnings-
menn okkar í handritamálinu voru
lýðháskólamennirnir með sinn
samnorræna skilning á menning-
armálum. Og þar á Askov gildan
þátt.
Lýðháskólahreyfingin hefur ver
ið merkileg menntastefna og vænt
anlega á hún enn um sinn lengi
eftir að frjóvga menningarlíf nor
rænna þ.ióða
Eiríkur Sigurðssons.
einnig á list írskrar alþýðu, írsku
skáldanna og farandsöngvaranna,
sem sé á 17. og 18. öld. En er
'kemur fram á 19. öld og þjóðernis
váknfngin kemur' aftur til sögunn-
ar, þá fara fræðimenn og rifchöf-
undar að stunda söfnun þjóðlag-
anna, og til þeirrar bókar þurfti
ekki að berja fólkið. írar hafa
löngum verið sönggefnir, líkast til
eiga þeir almennt meiri sönggleði
en nokkur þjóð önnur í Evrópu
norðvestanverðri, svipar til róm-
anskra þjóða að því leyti og einna
mest til ítala. Og trúlega búa
þjóðlögin þeirra nokkuð að þeim
áhrifum, er rómverskir menn
skildu eftir þar á eyjunum í fyrnd
inni. Þessi melódíska fegurð írsku
söngvanna, sem grípur áheyrand-
ann samstundis, hún virðist eitt-
hvað í ætt við ítalska músik, og
hefur þó einkenni írskrar þjóðar-
sálar sérstaklega. Þau eru marg-
breytileg, tregi og söknuður kem
ur þar víða fram, en einnig gleði
og gáski og funinn, sem er ríkur
þáttur í írskri skapgerð.
Þjóðlög eru raunar tvennskon
ar. Fyrst eru kvæðin og lögin, sem
þjóðin tileinkaði sér jafnharðan
og þau urðu til, en nöfn höfunda
týndust. Svo teljast og til þjóðlaga
söngvarnir, sem við vitum raunar
um höfunda annaðhvort Ijóðs eða
lags, það eru hin virkilegu þjóð-
skáld, sem bera gæfu til að yrkja
það, sem þjóðin varðveitir ekki
aðeins í sál og sinni, heldur og á
vörum sínum. Tvö skáld eru nafn-
kunnust fyrir þetta, Thomas
Moore, sem orti við mörg þeirra
þjóðlaga, sem safnað var á önd-
verðri öldinni sem leið, og Percy
French, er lifði frar, eftir fyrsta
fjórðungi þessarai aldar, samdi
ljóð og lög og söng sig hreint og
beint inn í hjarta þjóðar sinnar,
þau eru hennar þjóðlög síðan.
Þessi flokkur iistamanna er ekki
fjölmennari en svo, en viðfangs-
efnin það fjölþreytileg, að mikið
reynir á hvern einstakan, og kem-
ur í .ljós, að valinn maður (og
kona) er í hverju rúmi. flestir ef
ekki allir geta leikandi gegnt hiut
verki sóióista En samstilling söng
raddanna er slík. að hinir þrótt-
mestu raddir eins og t.d. bassa-
söngvarans Gerald Duffy, eru svo
agaðar í hópsöng, að þær skera
sig ekki úr,. heldur halda sér inn-
an þess ramrna að fylla heildina,
syngja eins ómþýtt og hugsanlegt
er, þegar því er að skipta. Og þann
ig er um flest þetta söngfólk, sem
ekki síður kemur fram í einsöng
þess, það er þessi fágun söngsins,
gæta þess að beita ekkí röddinni
um of, það er aðal söngs ljóða og
þjóðlaga. Og jafnvel í lögum, þeg-
ar svo mátti virðast, að söngfólk
ið gæti gefið sér lausan tauminn,
í gáskafullum lögum og hermanna
kviðum, þá var heldur ekki þar
slakað á settum listrænum regl-
um. f einsöngshlutverkum karla er
sérstaklega minnisstæður tenór-
inn Frank Patterson, sem söng
hvað músíkalskast af hárfínni til-
finningu og tækni. Einnig áður-
nefndur bassasöngvari Gerald
Duffy hafði hvorttveggja raddfeg-
urð og mikla skólun. Og Bill Gold-
ing er að vísu góður söngvari, en
þó fannst mér enn meira til um
framsögn hans, sem var afburða
snjöll, en hann annaðist líka kynn
ingu nokkurra atriða. Söngkonan
Marjorie Courtney var hin glæsi-
legasta í framgöngu og hefur lit-
ríka sópranrödd. En altsöngur Ae-
din Ni Coileain var jafnvel enn
innfjálgari og fínlegri. Þó er lik
lega aðdáunarverðust allra hörpu-
söngvarinn Elizabet Hannon, söng
ur hennar og framsögn með list-
rænum þokka og menningarbrag,
og aðdáunarlega lék hún á hörp-
una, írsku hörpuna, þetta þjóðar-
hljóðfæri íra, sem er minni en
hljómsveitarharpa annarra landa
og virðist hafa fjölbreytilegri
möguleika, hefur sveigjanlegri og
fínni tóna. Loks er að geta dans-
aranna fjögurra, sem dönsuðu
jigga og ræla og auk þess beittu
þeir dansi sem ívafi við sum söng-
iögin. Og píanóleikarinn Eily O
‘Grady, sem lék undir við flest lög-
in, hennar hlutur var ekki hvað
síztur. Að öllu samanlögðu voru
þetta fágætlega skemmtilegir gest
ir, sem allir viðstaddir munu heils
hugar óska að fá hingað oftar í
húmsókn. Hafi þeir þökk fyrir kom
una og Þjóðleikhúsið fyrir að gefa
kost á þessari yndislegu kvöld-
stund.
CkB.