Tíminn - 01.02.1966, Qupperneq 8

ÞRIÐJUDAGUK 1. febrúar 1966
I
<
8
TÍMINN
Sjötugur í dag:
Sr. Þorvarður G. Þormar
Vorið 1928 settust tvenu ung
presthjón að við Eyjafjörð. Síra
Þorvarður G. Þormar og frú
Ólína Jónsdóttir, sem þá höfðu
setið í Hofteigi á Jökuldal um 4
ár, og síra Sigurður Stefánsáon
og frú María Ágústsdóttir, sem
komu beint úr skóla í Reykjavík.
Prestaköll þeirra lágu sitt hvoru
megin fjarðarins, síra Þorvarðar
f Laufási að austanverðu, í Suðnr-
Þingeyjarsýslu, en síra Sigurðar
á Möðruvöllum að vestan, í Eyja-
fjarðarsýslu. Árinu áður höfðu
enn ein ný presthjón flutzt í þessa
sömu byggð, síra Friðrik J. Rafn-
ar og frú Ásdís Guðlaugsdóttir,
sem komu að Akureyrarbrauði
1927 sunnan frá Útskálum á Roms
hvalanesi. Allir eru þessir þrír
prestar, sem komu svo mjög í
sömu mund að byggðunum við
Eyjafjörð, nú hættir störfum. Síra
Friðrik og frú Ásdfs, sem raunar
voru til muna elzt, eru bæði lát-
in. Síra Sigurður og frú María,
sem voru yngst, sitja enn á sínu
gamla setri, en hafa dregið sig
í hlé frá prestskap. Af sömu
ástæðu fóru þau frá LaufáSi 1958
presthjónin. sem þangað komu
ung og starfsglöð 1928.
Hið fyrra er farið. Allt er orð-
ið nýtt Það er nálega sama hvert
litið er í Hólabiskupsdæmi, því að
engin presthjón, sem sátu í Eyja-
firði né Suður-Þingeyj arsýslu, þeg
ar þau bar þar að, sem hér voru
til nefnd, eru þar enn. Síra Bjarni,
tónskáldið á Hvanneyri, hefur
löngu kvatt og tveir eftirmenn
hans hafa gengið þar um garða
og hinn þriðji kominn. Síra Ing-
ólfur Þorvaldsson og frú Anna
Nordal, sem settust að Kvíabekkj-
arbrauði 1924, eru komin suður,
jafnaldrar og nánir vinir Laufá's-
hjóna allt frá skólaárum. Hin svip
miklu prófastshjón á Völlum
heyra til liðinni sögu, síra Stefán
látinn fyrir allmörgum árum, en
frú Sólveig syðra hjá Ingibjörgu
dóttur sinni, níræð í vor. Síðustu
prestshjónin á Bægisá, síra Theo-
dór Jónsson og frú Jóhanna Gunn
arsdóttir, eru sofnuð eftir meir
en hálfrar aldar setu á staðnum.
Síra Gunnar í Saurbæ er farinn
suður og á þar góða sögu. Pró-
fasturinn gamli á Hálsi horfinn
af vettvapginum og margir eftir-
menn hans þar hafa óðum sótt
burt og horfið að nýjum störfum.
Þeir bekkjarbræðurnir síra Þor-
móður á Vatnsenda og síra Knút-
ur á Húsavík, sem báðir vígðust
1928 eru dánir, síra P. Helgi
Hjálmarsson á Grenjaðarstað fór
suður 1930 og uppi í Mývatns-
Vegna hins mikla tjóns, er varð
f eldsvoða að Finnmörk, Miðfirði
aðfaranótt föstudagsins 21. þ. m.,
er ung hjón með tvö lítil börn
björguðust naumlega úr logandi
húsi sínu á nærklæðum einum. þá
eru það vinsamleg tilmæli okkar
undirritaðra til allra velviljaðra
manna, að þeir rétti nú hjálpar-
hönd Lil þeirra, sem i nauðir hafa
ratað.
Það er þungbært að horfa á
allt sitt verða í einu vetfangi tor-
tímingunni að bráð, án þess að
geta nokkuð að gert. Og þeir
einir geta gert sér slíkt í hugar
lund, er sjálfir hafa reynt.
Fyrir utan hið fjárhagslega
ástand, sem í slíkum tilfellum skap
ast. ekki sízt þegar allt var lítið
sveit er ungu kynslóðinni ókunn-
ugt um mánn, sem hét síra Her-
mann Hjartarson, nema af sögu-
sögnum ræktarsamra foreldra. í
öllu Skagafjarðarhéraði er enginn
eftir þeirra, er þar þjónuðu Guðs
kristni fyrir og um 1930, en síra
Gúðrnundur Benediktsson, sem
vígslu þá í Ilóladómkirkju 1933
af hendi síra Hálfdánar Guðjóns-
sonar vígslubiskups, er þó enn í
Fljótum. En útverðimir að aust-
ap og vestan standa stöðugir alit
til þessa, síra Páll á Skinnasrtð,
prófastur Norður-Þingeyinga og
síra Þorsteinn í Steinnesi, prófast-
ur Húnvetninga, aldursforseti
norðlenzkra kirkjumanna.
Þannig er þá um að litast, að
hið fyrra er farið. Undanfarin 40
ár eru líka mikill umbrotatími á
öllum sviðum þjóðlífs íslendinga.
Að því er til þess tekur skal hér
minnzt á þrennt á sjötugsafmæli
síra Þorvarðar G .Þormars: híbýli,
búskap og samgöngur.
Prestból þeirra síra Þorvarðar
og frú Ólínu í Hofteigi 1924-28
var lítill og mjög lélegur torf-
bær. Stendur þessi bær raunar
enn, hálfur uppi og hálfur niðri.
en hefur nú vérið lengi í eyði.
Eftir 1928 hafa engin presthjón
treystst að setjast að í Hofteigi.
Urðu það því miklir örlagadagar
á þeim stað, þegar ungu hjónin
vátryggt, svo sem hér átti sér
stað.
Hver lítil upphæð, sem af fúsleik
er lögð fram, getur haft mikla
þýðingu til uppörvunar og fram
taks. Minnumst þess, að margt
smátt gerir eitt stórt.
Blaðið hefur góðfúslega íofað að
tatya við samskotupi, og að sjálf
sögðu munum við undirritaðir
veita framlögum móttöku og gefa
upplýsingar, ef óskað er.
Magnús F. Jónsson, Hagamel 47,
Sigfús Bjarnason, Heildv. Heklu,
Jón Pálmason frá Akri, Vesturð 19
Pétur Sæmundsen. Guðrúnarg. 9.
Friðrik Karlsson. Mávahlíð 39.
Jón Friðriksson. Ásgarði 73,
Gunnar Guðimundsson. Háaleitis
braut 24,
Aðalsteinn Helgason. Heiðarg. 24,
Arinbjörn Árnason. Birkimei 6.
bjuggu upp á hestana það vor.
Á Hofteigsjörð ráku þau fjárbú-
skap, sem var að komast af vexti
í jafnan og góðan arð einmitt þeg-
ar hinar ljóðrænu vonir um Lauf-
ás rættust. Samgöngur í Hofteigs-
prestakalli voru mjög langdregn-
ar og erfiðar og kölluðust nú lífs-
hættulegar. Sími enginn, nema
stöðin á Fossvöllum. Prestsembætt
inu í Hofteigi fylgdu ferðalög um
Jökuldalsheiði, sem þá var enn
að nokkru í byggð, og allt norður
í Möðrudal á Efra-Fjalli, þar sem
kirkja fyrirfannst þó engin þau
ár. Útkirkja var ein, Eiríksstaðir
á Efra-Jökuldal. Leiðin þangað
inneftir frá prestsetrinu var löng
— og styttist ekki við það að fara
nokkrum sinnum yfir Jöklu og
smá þokast lengra alltaf þeim
megin, sem minni svell voru og
harðfenni, en undirlendi með ánni
víða lítið um miðjan og innan-
verðan dal.
Mun fáa undra, að hin þing-
eyska byggð á austurströnd Eyja-
fjarðar dró Hofteigshjónin til sín.
Laufásbænum þarf ekki að lýsa,
hann stendur enn í sömu mynd og
1928 nema mkilu prýðilegri bú-
staður nú en þá, enda kominn i
umsjá þjóðminjavarðar. En við-
brigðin voru mikil frá hinu lélega
hreysi, sem kirkjustjórnin hafði
upp á að bjóða á Jökuldal. Liili
prestsonurinn, sem fæddist í hin-
um kalda Hofteigsbæ um vetur-
næturnar 1925 eignaðist tvo bræð-
ur, sem báðir fæddust undir vor
í Laufásbænum, 1929 og 1933.
Fjölskyldan bjó svo í hinum stóra
torfbæ til 1938, er nýtt steinhús
var reist. Búskapur síra Þorvarðar
í Laufási gat aldrei orðið eins
mikill og við blasti eystra. En
hann varð farsæll, enda kostir góð-
ir I Laufási og talsverð hlunnindi
í dún og veiði. Samgöngurnar
urðu auðveldari, en þó ekki auð-
veldar. Ekki yfir neitt skaðræðis-
fljót sem Jöklu að fara, en brú
kom á Fnjóská í Dalsmynni 1931,
en vegalengdir voru einnig all-
miklar hér meðan Látraströnd var
í byggð og Fjörðurnar. Þöngla-
bakkasókn lagðist við Laufás-
prestakall 1927 ásamt Grenivík,
er síra Árni Jóhannsson lézt. Þá
varð oft. að fara sjóveg inn á Sval-
barðsströnd allt fram til 1941, er
vegur kom loks yfir Víkurskriður
og út að Nolli og síðan alla leið
um Laufás í Fnjé'kárbrú. En allt-
af er vegur þessi fremur óhugn-
anlegur á vetur, þegar snjóa og
ísa leggur, þar sem brattleiðið er
mest. Af þessu má sjá, að síra
Þorvarður bjó við áhættusöm og
erfið ferðalög og ekki aðeins í
Hofteigi heldur og fyrstu árin í
Laufási, þótt ólíku væri saman að
jafna. Fólk hins nýjasta tíma hef-
ur oft litla hugmynd um og lít-
inn skilning á því, hve mjög er
um skipt. Það er orðin mikil breyt
ing á að vera prestur nú eða fyrir
og um 1930. En sú breyting er
aðeins góð á tveimur þeim svið-
um, sem hér var rætt um: híbýli
og samgöngur. Búskapurinn. sem
áður blómgaðist hjá prestunum
og gerði þá að sveitarhöfðingjum,
einnig í veraldlegu tilliti, verður
þeim nú æ meir til niðurlægingar,
einnig í andlegum skilningi. Ungu
prestarnir yfirleitt hvorki vilja
búa né nenna því. Og það stafar
af því, að stórkapitalið vantar til
að hefja búskap nútíðar og síðan
vinnufólk til að halda búinu í horf
inu. Fólk vill ekki vera hiá prest
unum lengur, af því að þá þarf það
að vera í sveit. Og staðaruppbæt-
urnar. sem áður fólust í betri
vistargerð. eru úr sögunni. Síra
Þorvarður og frú Ólína höfðu
sama vinnumanninn alla sína tíð
í Laufási, Elís Gíslason, frænda
sira Þorvarðar úr Fljótsdal. Og
HJÁLPARBEIDNI
— vegna hjónanna á Finnmörk, MiðfirSi
i Solistí Veniti
Kalt nóvemberkvöld fyrir
réttum þrem árum rölti undir-
rituð upp í Þjóðleikhús til að
hlusta á leik kammerhljóm-
sveitar, er I Solisti — Veniti
nefndist. Það hafði þá þegar
farið mikið og gott orð af leik
þeirra félaga. En margar eru
hljómsveitirnar í henni veröld,
og víst er um það, að ýmsar
eru ágætar, og enn aðrar fram-
úrskarandi, en svo kemur og
þriðji og fámennari* hópurinn
og það eru þær, sem yfirburð-
ina hafa. Þetta umrædda kvöld
árið 1963 þegar Solisti Veniti
léku fyrir alltof fáa áheyrend-
ur, var eftir einungis fáa inn-
gangstakta hægt að slá "því
föstu, að þarna væri sú hljóm-
sveit, sem hefði til að bera þá
yfirburði, sem gerði leik henn-
ar svo eftirminnilega lifandi,
að þau tvö ár, sem skilja á
milli leiks hennar þá og í
Austurbæjarbíó þann 28. jan.
s.l. eru í huganum líkari nokkr-
um kvöldum eu árum. Það var
líkast því að halda áfram sam-
tali. sem að vísu hefur rofnað
en þar sem þráðurinn hefur
verið tekinn upp að nýju. Að
efnisvali voru tónleikar þeirra
svipaðir hinum fyrri. Vivaldi
með árstíðirnar — Pergolesi
og Rossini. Það er naumast
hægt að komast nær því ein-
falda og látlausa í þessari
gömlu tónlist en þessir lista-
menn gera. Öllu hafa þeir gæt-
ur á, ekkert er of eða van,
og aldrei er litauðgi þeirra í
línum og fraseringum einhliða.
Frá dýpt Pergolesi til áhyggju-
leysis Rossini er stórt stökk en
þar sást skýrt, hve yfirburðir
hljómsveitarinnar megnuðu að
lyfta nauðalitlu efni.
Stjórnandinn Claudio Scim-
one, einleikarinn Pilro Toso,
svo og sveitin öll hlaut hjart-
anlegar undirtektir, og varð
hún að leika nokkur aukalög.
Tónleikar þessir voru eftir-
minnilega ánægjulegir, og þótt
sumum kunni að virðast þessi
gamla tónlist á stundum helzt
til grunn, leynir hún á sér og
á sannarlega erindi til okkar
með sínum einfaldleik.
Sinfóníutónleikn
Níundu tónleikar Sinfóníu-
hljómsveitarinar fóru fram í
samkomuhúsi Háskólans, að
venju, og var Bodan Wodiczko
stjórnandi, en einletkari Guð-
rún Kristinsdóttir. Efnisskráin
skiptist að þessu sinn í tvo
gjörólíka hluta, svo sem Hand
el og Bach, en síðari hluti rúm
aði aftur á móti Kodály og
Rimsky Korsakoff.
Amaryllis-svítan eftir Hándel
í útsetningu T. Beecham er röð
af dönsum í breytilegu formi
tekið úr ýmsum verkum hans.
Hljómsveitin gerði þessu
skemmtilega verki bæði góð
og áheyrileg skil. — Þunga
miðja þessara tónleika var
samt píanókonsertinn i d
moll eftir J. S. Bach, sem
Guðrún Kristinsdóttir flutti.
Túlkun hennar á þessu verki,
var í meginatriðum svipuð og
er hún lék það fyrir um fjór-
um árum síðan. Vinnubrögð
hennar eru, sem fyrr vönduð
og traust. Túlkun hennar og
skilningur á hinum tærulínum
og byggingu var bæði skýr og
einfaldur. Þriðji þátturinn bjó
þó tæpast yfir þeirri snerpu,
sem við hefði mátt búast frá
hendi Guðrúnar og getur þar
nokkru um ráðið að nótnablöð
in er jafnframt því að veita ein
leikaranum öryggi, geta einnig
orðið honum fjötur um fót.
Samleikur h.ljómsveitar og ein
leikara var jafn og snurðulítill,
— Seinni hluti efnisskrár með
þeim Kódály og Rknsky-Korsa
koff, eru ósvikin hljómsveitar
verk, þar sem svo að segja hver
hljómsveitarmaður kemur mik
ið við sögu með lengri og
skemmri sólóköflum. Það mega
heita hrein undur hversu mik
ið. stjórnanda Bodan Wodiczko
tókst að leysa úr læðingi. Dill
andi ungverskur czardas og
leiftrandi spænskir sígauna-
dansar voru ósviknir í túlkun
hljómsveitarinnar. — Einleik-
ari og stjórnandi hlutu óvenju
innilegar undirtektir og endur
tók hljómsveitin þátt úr verki
Kodálys sem má til tíðinda telj
ast og sér þar gleggst, að hinn
góði flutningur tiltölulega létts
efnis féll í góðan jarðveg.
Unnur Arnórsdóttir.
Elís er dyggðugri og fastheldnari
en almennt gerist. hann er enn
í Laufási.
Þegar minnzt er sjötugs sveita-
prests er efni til umræðna meira
en svo, að unnt sé að gera nokkur
skil á vettvangi sem þessum. Og
þó er hér ekki getið um annað
en það, sem kalla mætti umgerð-
ina að lífshörpu prestsins. Sjálf-
ir strengirnir, starfið í hinum eig-
inlega skilningi prestsþjónustunn
ar, eru enn ekki snertir. Getið
var um ferðirnar upp á Efra-
Jökuldal og út yfir Leirdalsheiði,
en ekki kyrrláta og fallega guðs-
þjónustu á Eiríksstöðum eða
Þönglabakka. Um einmanalega
ferð í skammdegi r.orður yfir Fjall
garða, en ekki gleðiríka og góða
vöku með fólkinu, er komið var
heim í Möðrudal Við höfum lugs-
að um langa '>g erfiða göngu
prestsins, en ekki séð birtuna,
sem hann flutti í oæinn, þegar
komið var í áfangastað. Hinn oini
og eini meðal safnaðanna geyma
helgustu minningarnar, sem ekki
verður lýst, af því að þær búa í
leyndum hjartans. Prentstafir á
afmæli Laufásprestsins snerta
ekki fíngerða strengi lífshörpunn-
ar — heldur allar hugnæmu minn
ingarnar, sem vakna í dag með
gömlum sóknarbörnum og vinum.
Þar má heyra, innri eyrum. hve
margstrengjuð harpan er.
Ungu prestshjónin, sem komu
að byggðunum við Eyjafjörð 1927
-1928 sóttu öll hamingju á þessar
stöðvar. Þar - arð lífsstarf þeirra.
Að vísu ber þar skugga á, að
prestarnir allir þrír misstu heils-
una löngu fyrr en eðlilegt má
kalla. Þeir urðu allii að hætta
störfum tíu árum áður en lög-
aldri embættismanna var náð. Og
vissulega er erfitt fyrir menn á
góðum starfsaldri og; með óskerta
sálarkrafta, að þrufa að draga sig
í hlé frá lífi sínu stað og fólki.
En samt var hér hamingja, þegar
skyggnzt er um öxl, og san izkan
heil fyr.ir Guði og mönnum, því
að vel var _ meðan mátti.
Síra Björn Halldórsson skáld í
Laufási kallaði staðinn lukkubæ.
Undl. þau orð taka síra Þorvarð-
ur og frú Ólína heilshuga- Þar
Frambald á bls. 14