Tíminn - 27.05.1966, Blaðsíða 12

FÖSTUDAGUR 27. maí 1966
12
TÍMINN
MINNING
Bjorni Rútur Gestsson
bókbíndari
Hmn 13. maí s. 1. andaðisit í
Landsspítalanum í Reykjavík
Bjami Rátur Gestsson, bókbind-
ari. Bjarni veiktist skyndilega að
'heimili sínu, Skúlagötu 56, nokkr
um dögum áður en hann lézt.
Hann var til moldar borinn 23.
maí s. 1.
Okkur, setm eftir lifum, finnst
oft erfitt að trúa því, að svo
skammt sé milli lífs og dauða,
þegar kunningjar og vinir eru nieð
svo skjótum hætti burtu kallaðir.
En eitt af mörgu, sem mönnum
er hulið, er, hvenær dauðann ber
að garði. Örlög sín viti engi fyrir,
segir í Hávamálum, og víst er um
það, að sá timi er langt undan, ef
hann þá kemur, að menn geti ráð
ið þá óvissu, hvenær dauðinn kall
ar. Ef til vill er það líka giæfa
mannsins að vita það ekki. Hið
óráðna og dulda, sem birtist í
lífi hvers manns, knýr hann ósjálf
rátt til hugsunár um það.
Ég kynntisrt Bjarna heitnum fyr
ir tæpum 15 árum. Hann kom þá
oft á heimili tengdamóður mmnar,
Jakobínu Ásgeirsdóttur.
Bjami var óvenju hæglátur og
dagfarsprúður maður, hann var
hógvær og lét lítið á sér bera.
Við nánari kynni komst óg að
raun uim, að hann kunni þá list,
sem ekki er öllum gefin. að segja
frá. Þegar Bjarni sagði frá atburð
um ,sem mér fundust oft hvers
dagslegir, hafði hann tékið eftir
og séð ýmislegt, sem fram hjá
mér hafði farið. Hann sá gjarn
an hinar skoplegu hliðar, en
kunni að færa þær í þann buning,
sem engan særði. Ég minnist nú
margra skemmtilegra stunda, sem
ég átti með honurn á heimili mínu
og Jakobínu heitinnar. Það var oft
hlegið hátt og hjartanlega i eld-
húsinu á Laugavegi 69.
Bjarni var fæddur að Litlu-Eyri
við Bíldudal í Arnarfirði 29. sepi
ember árið 1903. Foreldrar hans
voru hjónin Jónfríður Helgadótt-
ir og Gestur Jónsson, bókbindari.
Ungur fluttist Bjarni með foreldr
um sí-num til Þingeyrar, og þar
ólst hann upp. Hann vann ýmis
algeng störf heima í Dýrafirði,
unz hann hóf að nema bókband
hjá föður sínum. Bjarni var einnig
við bókbandsnám í Reykjavík hjá
Arinbirni Sveinbjörnssyni um eins
árs sikeið.
Árið 1930 fluttist Bjarni , til
Reykjavjkur og 'stundáði upp frá
því iðn sína til dauðadags. í
nokikur ár rak hann bókbandsverk
stæði, ásamt fleirum, en allmörg
hin síðustu ár vann hann sjálf
stætt á eigin verkstæði. Síðustu
árin var hann oft heitsulítill og
Níræð
Halldora Sigurðardóttfr
Hallkelstöðum, Hvítársíðu
Halldóra Sigurðardóttir á Hall-
kelsstöðum í Hvítársíðu er niræð
í dag. Hún er fædd þ. 27. maí
1876 að Fljótstungu, en ólst upp
að Þorvaldsstöðum í sömu sveit.
Foreldrar hennar voru Sigurður
Sigurðsson uppeldissonur Berþórs
Björnssonar bónda að Þorvalds-
stöðum og Guðný Erlingsdóttir
Árnasonar á Kirkjubóli. Þann 4.
október 1903 giftist Halldóra Jó-
hannesi Benjamínssyni að Hall-
kelsstöðum. Þar bjuggu þau á móti
foreldrum Jóhannesar til ársins
1916, er Benjamín dó. Tóku þau
þá við jörðinni og bjuggu bar
fram til ársins 1958, en Jóhannes
andaðist það ár, 85 ára að aldri.
í farsælu hjónabandi einguðust
þau 7 börn. Þau eru: Guðný ráðs-
kona í Reykjavík, Aðalheiður er
býr að Hraunsási, Benjamáin, sem
býr að Hallkelsstöðum, Sigurður
bóndi á Þorvaldsstöðum og Erling
ur og Þórhildur, sem eiga heim-
ili að Hallkelsstöðum. Eitt barn-
anna dó mjög ungt. Síðan Hall-
dóra missti mann sián, hefur
hún dvalið meðal barna sinna að
Hallkelsstöðum. Þessi mannkosta-
manneskja hefur, ásamt börnum
sinum, gert Hallkelsstaði að snotru
þýli. Þar hefur jafna ríkt góð-
vild og gestrisni. Heimilisfólkið
mótað menningarbrag og tryggð
þess við sveit sina einstök. Er-
lingur að Hallkelsstöðum er skáld
mæltur vel og heimilisfólkið Ijóð-
elskt og vel lesið. Ma-rgar stundir
hefur það og notið fróðleiks og
frásagnargáfu Halldóru.
í nafni frændfólks og vina, sem
notið hafa gestrisni Halldóru og
hennar ágæta heimilis að Haiikels
stöðum, sendi ég henni beztu af-
mælisóskir.
Jón Oddgeir Jónsson.
gat eikki stundað starf sitt að
fullu.
Bjarni var af-burða bókbindari,
-enda munu margir hafa leitað til
hans, þegar vanda þurfti til verka.
Ég hygg, að Bjarna hafi fundizt
mest um vert að vinna verk sitt
vel. Hann var e- t. v. ekki afkasta
mikill á nútí-ma mælikvarða, þe-g
ar allt er miðað við afköst og
hraða. Hann vissi, að ekki yrði
um það spurt, hversu lan-gan tíma
tók að binda eina bók, heldur
hver verkið vann.
Þótt bókbandsstarfið væri aðal
starf Bj-arna, átti hann sér ýmis
áhugamál utan þess. Ásamt bróð-
ur sínuim og systur átti hann nokkr
ar kindur, sem þau systkinin önn
uðust af sérstakri alúð og snyrti-
menn-sku. Ekki mun hagnaðarvon
'hafa valdið því, að Bjarni kom
sér upp þessum litla fjárstofni.
H-onuim var það ánægja og afþrey
ing að hirða og nostra við kindurn
ar sínar, enda mikill dýravinur.
Bjarni hafði yndi af laxveiðum
og fór á hverju sumri í veiðiferð
ir. Þar mun róleg og fumlaus verk
hyggni hans hafa notið sín vel.
Bjarni Gestsson er ekki lengur
hjá okkur. Hann h-efur nú numið
nýtt land, 1-andið handan móðunn
ar mi'klu, sem allir fara einhvern
tíma yfir. Við, sem þekktum hann
og hérna megin stöndu-m, horfum
með söknuði á eftir honu-m, því
að góður drengur er genginn, of
fljótt að okkar dómi. En mennirnir
álykta, guð ræður.
Blessuð sé minning hans.
S. H.
GREIN GUÐMUNDAR
Framhald af bls. 9.
hluti jökulgormsins, sem heldur
áfram gegnum vatnshverflana og
mun þeim naumast til hollustu.
En í hrauninu myndar framburð
ur árinnar jarðveg og stuðlar að
uppgræðslu, eins og bezt má sjá
á gróðurfitjunum við kvíslar -Skaft
ár, sem hverfa í Eldhraunið frá
1783.
Það að veita vatnsfalli í hraun
til hitamiðlunar, rennslismiðlun-
ar, hreinsunar og landgræðslu hef
ur hér verið rætt nær eingöngu
með tilliti til hitamiðlunar og
þess vegna oftast nefnt því nafni.
Raunar er sú nafngift einhliða, og
mundi grunnvatnsmiSlun heppi-
legra nafn á aðgerðinni yfirleitt.
Grunnvatnsmiðlun kemur vissu-
lega til mála víðar hér á landi
en við Búrfellsvirkjun. Hér skal
þó aðeins minnst á eitt dæmi, fyr
irhugaða Kljáfossvirkjun við Hvít
á í Borgarfirði.
Hvítá og tvær stærstu þverár
hennar fyrir ofan Kljáfoss, Norðl
ingafljót og Geitá, ren-na langar'
leiðir um hraun eða með hraun-
jöðrum. Þar fer fram mjög gagn
leg rennslis- og hitamiðlun af nátt
úrunnar völdum. Jökulvatnið, sem
sígur niður í Hallmundarhraun og
Geitlandshraun, s-kilar sér aftur í
Hvítá í síðasta lagi í Hraunfossum
þar sem hraunin enda og er þar
orðið tært og með stöðugu rennsli
og hitastigi, svo að Hvítá er þar
fyrir neðan með miklum lindár
einkennum. Hið blessunarlegasta
af þeim er það, að hún minnkar
aldrei óskaplega.
Enginn vafi er á því, að lindár
eðli Hvítár hjá Kljáfossi má auka
að mun með því að veita henni
hið efra, en þó sérstaklega Norð-
lingafljóti og ef til vill Geitá í
hraun á þeim tímum, sem mest
vat-n er í þeim. Virðist liggja mjög
vel við að taka Norðlingafljót-upp
hjá Breiðatanga og veita því um
Melhólmavatn og austan við Sauða
fjöll suður í Hallmundarhraun.
Þess ber þó að gæta, ef kostur
er, að grunnvatnið í hrauninu
hækki ekki svo mikið, að það fylli
hina stórkostlegu og þjóðfrægu
hella, (Surtshelli og fl.) sem Hall
mundarhraun hefur sér til ágætis
umfram önnur hraun.
Laxárvirkjun.
Að endingu nokkur orð um
hugsanlegar ísvarnir við Laxár-
virkjunina hjá Brúum í Aðaldal.
Eins og kunnugt er, verða þar
helzt til oft truflanir af völdum
ísmyndunar.
Það er likt um Þjórsá innan
við Búrfell og Laxá hjá Brúum,
að báðar renna eftir hraunum, og
niðri í hraununum undir botni
þeirra mjakast fram grunnvatn,
sem er ættað úr ánum, en slepp
ur ónotað fram hjá virkjunarstöð
unum. Hér að framan var rennsli
þessa tapaða vatns fram hjá Búr-
fellsvirkjun áætlað 20 m-Vsek. Við
Laxárvirkjun eru aðstæður aðrar
að því leyti, að þversniðsflötur
hraunanna, tveggja að tölu, er
margfalt minni, en halli grunn
vatsflatar nokkrum sinnum meiri.
Samkvæmt s-niði, sem Sigurður
Þórarinsson teiknaði eftir borun
t og birtist í riti hans um Laxár-
glj-úfur og Laxárhraun. er snið
flötur hraunanna aðeins 1500 m2
en hallinn, samkv. korti í sama riti
um 1:20. Samkvæmt þessum töl-
i um og með hliðsjón af samsvar-
andi tölum um hraunasundið við
Þjórsá milli Búrfells og Sa-uða-
fellsöldu má áætla grunnvatns-
rennsli um Laxárhraun fram hjá
virkjunarstað um 1,3 m3/sek.
Þetta lekavatn úr Laxá, sem
þarna fer til ónýtis, er að vísu
aðeins 3% af meðalrennsli árinn-
ar, sem þarna tel-st 43,5 m-Vsek.
enda hefur, að því er ég vezt veit,
ekkert verið gert til að ná því með
í virkjunina. En skaðanum af tapi
þessa vatns úr Laxá er ekki rétt
lýst með þessum tölum. Hann er
miklu meiri, og ber tvennt til: í
fyrsta lagi er rennsli þessa vatns
því sem næst stöðugt, en Laxá á
það til að minnka feikilega og
jafnvel þorna upp í frosthörkum.
Þá kæmi sér vel að hafa þennan
seytil til að snúa hjólum hverfl-
a-nna. í öðru lagi, sem ég tel veiga
meira, er þetta vatn kaldavenmsl.
Kynni mín af þessu kalda
vermsli urðu öll á einum degi,
29. október 1950. Þá voru menn
að grafa fyrir mannvirki nokkru
í hrauninu á árbakkanum laust
neðan við aflstöðina, sem var í
smíðum. Var þar komin víð gryfja
niður í hra-unið um íVz m á dýpt.
Hún átti að verða nokkrum metr
um dýpri, en þegar hér var kom
ið, var orðinn svo mi-kill vatns
uppgangur í botn hennar, að dæla,
sem var til taks, hafði ekki við og
horfði til nokkurra vandræða um
framhald verksins. Sigurður Thor-
oddsen verkfræðingur brá sér þá
norður, og ég var svo lánsamur,
að hann tók mig með til skrafs
og ráðagerða.
Veggir og botn gryfjunnar voru
úr mjög sundurlausu hraungrýti.
Vatnið seytlaði þar fram úr ótelj-
andi glufum, en hvergi úr skýrt
afmörkuðum æðum. Hitastig þess
var alls staðar jafnt, 4,0°, og
breyttist ekki meðan ég stóð við.
I í tveimur smálindum úr hrauninu
j nokkru neðar í bakka Laxár reynd-
! ist einnig 4,0° hiti. Þetta var því
. bersýnilega hitastig grunnvatns-
íns í Laxárhrauninu þenna dag.
Þykir mér ótrúlegt, að hann breyt
ist verulega eftir árstíðum, en það
má enn kanna í lindunum. Aftur
á móti var vatnshiti í Laxá, sem
þarna beljar ofan á hrauninu, að
eins 2,0° um morguninn, og hækk
aði upp i 2,7° síðdegis.
! Ef það grunnvatn, sem nú
streymir ónotað um hraunið undir
Laxárvirkjun, áætlað 1,3 m3/sek.
og 4° hlýtt, næst með í virkjun-
ina, nægir það til að bræða 65
kg af ís á sekúndu — eða um
234 smálestir á klukkustund. —
Mundi það ekki draga verulega úr
ístruflununum í rekstri stöðvar-
innar?
Aðferðina til að ná upp grunn
vatninu kunna verkfræðingar bet
ur en ég. En hún mundi verða
sú, að gera þversniðsflöt í hraun
inu undir inntaksstíflu virkjunar
innar vatnsheldan. Þetta yrði gert
með því að þrýsta þéttiefni, t.d.
sementi, niður í hraunið um hol-
ur, sem væru boraðar niður í
gegn-um það með stuttu millibili
á mjóu beltj þvert yfir um. Það
belti yrði þéttiveggur neðanjarð-
ar, sem beindi öllu grunnvatninu
upp í ána fyrir ofan inntaksstífl-
una. Eflaust er þetta gerlegt við
Laxárvirkjunina, en um kostnað
veit ég ekki. Hraunið er þó ekki
nema um 200 m breitt og 25 m
þykkt þar sem þykkast er, og
þversnið þess aðeins 1500 m2 Enn
fremur vill svo vel til, að í Laxár-
gljúfri hinu forna“, sem hraunið
fyllir nú til hálfs, er vel þétt berg
bæði í veggjum og botni. — En
allt er þetta óvænlegra um Þjórsá
hjá fyrirhugaðri B-úrfellsvirkjun.
Hraunið þar er svo þykkt og
breitt, að þéttiveggur gegnum
það kemur naumast til mála. Að
mínu viti er sá grunnvatnsstraum
ur, sem þar mun sleppa undir alla
stíflugarða, eilíflega glataður.
ICELAND REVIEW
Framhald af bls. 2.
í ritinu birtist grein og mynd-
ir frá Iceland Food Centre í Lond
on — og Amalía Líndal s-krifar
grein um bal-lett á íslandi, skreytta
myndum úr Þjóðleikhúsinu.
Þá er grein um íslenzka öm-
inn ásamt fjöl-mörgum myndum,
bæði svart-hvítum og í litufíi'. Eru
litmyndirnar teknar úr kvik-
mynd þeirri, sem Magnús Jó-
hannsson hefur gert um örninn
og vakið hefur mikla athygli.
Gunnar Rogstad í utanríkisráðu
neytinu í Osló ritar fyrir Iceland
Review grein um norsk-íslenzk
verzlunarviðskipti, og Mats Wibe
Lund jr. skrifar um skipabygg-
ingar fyrir fslendinga í Noregi.
Undir fyrirsögninni „Spotlight
on Business" kynnir Iceland Re-
view ýmsa þætti atvinnulífsins og
auk greinar Mats Wibe Lund eru
hér ýtarlegar frásagnir af Sam-
bandi ísl. samvinnufélaga og starf
semí þess eftir Andrés Kristjáns
son, Baader-þjónustunni, ferða-
skrifstofunni Útsýn, kraftblökk-
inni og Ingvari Pálmasyni eftir
Jónas Kristjánsson, málningarverk
smiðjunni Hörpu svo að það helzta
sé nefnt.
Af öðru efni má nefna frétta-
þátt þar sem greint er í stuttu
máli frá viðburðum vetrarmánað-
anna — því, sem útlendingar hafa
einkum áhuga á að fylgjast með.
Þáttur er um íslenzk frímerki —
i umsjá Jónasar Hallgrímssonar.
Er þar m.a. mynd af umslagi, sem
prentað var í páfagarði með mynd
af forseta íslands í heimsókn hjá
páfa. Hefur ekki áður verið greint
frá þessari útgáfu hérlendis. Bóka
þáttur er í umsjá Sigurðar A.
Magnússonar, sem einnig skrifar
stutta frásögn af blaðaútgáfu á
fslandi. Ennfremur eru hér fróð-
leiksmolar fyrir erlenda ferða-
menn.
Af öðru efni má nefna, að rit-
stjórarnir skrifa nú „leiðara" í
fyrsta sinn í Iceland Review. Er
þar fjallað um árangur þann, er
fslendingar hafa náð í fiskveið-
um — og ennfremur er Vínlands
kortinu svonefnda gerð skil.
Gisli B. Bjöms-son gerði kápu
og sá um útlit, én Setberg prent-
aði. Ritstjórar eru Haraldur J.
Hamar og Heimir Hannesson.