Vísir - 25.01.1975, Qupperneq 2

2
Vísir. Laugardagur 25. janúar 1975.
risinsm:
Við hvað eruð
þið hræddust?
Baldvin Baldvinsson, sjómaður:
— Ég hef ekki fundið neitt ennþá,
sem ég hef orðið hræddur við.
Guðmundur A. Jónsson, sjómað-
ur: — Ekkert svo ég viti. Ég hef
aldrei orðið virkilega hræddur.
Gunnar Hannesson, sjómaður: —
Það er nú erfitt aö gera sér grein
fyrir þvi. Það er til dæmis undir
vissum kringumstæðum hægt aö
verða hræddur til sjós. Ég hef þó
aldrei orðið var viö þaö sérstaka
hræðslu, að hún gefi tilefni til að
hræðast eitt frekar en annað.
Grimur Þ. Jónsson, ncmi: — Ég
er hræddastur við drauga, og eins
huldufólk. Ég hef einu sinni séð
mann, sem ég tel fullvist aö hafi
verið huldumaður. Af hverju ég
hræddist hann? Hann var með
skegg.
Guðrún óskarsdóttir, nemi: — Ég
er ekki hrædd við neitt og þó. Jú,
ég er hrædd við öll kvikindi, rott-
ur, beljur og þess háttar.
Sigrún Alfreðsdóttir, nemi: — Ég
erhræddustvið kóngulær. Ég stig
á þær um leið og ég sé þær.
Minkurinn er orðinn nytjaskepna ó íslandi:
Étur 90% íslenzkt fóður og
aflar eingöngu gjaldeyris
Hvað veizt þú um
mink? Ekki mikið, segja
vist flestir, nema að
þetta er ferfætt kvikindi
sem drepur allt kvikt,
fiska, fugla og nagdýr.
Hann er óætur, en skinn-
ið af honum má nota i
fínar flíkur og stáss.
I þvi skyni að fræðast um hina
hagrænu hlið minksins brá Visir
sér upp i Helgadal i Mosfellssveit
á dögunum, en þar stendur
minkabúið Dalsbú. Einn eigend-
anna, Ásgeir Pétursson, sem
jafnframt er bústjóri tók á móti
okkur þar sem hann var að
hreinsa skinn, sýndi okkur búiö
og fræddi okkur um rekstur þess
og loðdýrarækt á Islandi. Hinn
bústjórinn, Gunnar Baldursson
liggur á sjúkrahúsi um þessar
mundir.
I Dalsbúi eru tveir skálar fyrir
dýr með búrum fyrir samtals 2700
dýr. Stærð á búum er hins vegar
reiknuð eftir læðufjölda, og I
Dalsbúi eru um 1000 læður. Hvert
dýr hefur búr fyrir sig.
Dýrin eru felld — pelsuö — síð-
ast f nóvember og fyrst i desem-
ber og er áriðandi að gera það á
réttum tima, meðan feldurinn er
eins og hann á að vera. Timann
fram að fengitima, sem hefst sið-
ast I febrúar, verður að nota til að
vinna skinnin. 1 aprillok og mai
fara læðurnar að gjóta, og þannig
rekur hvert verkefnið annað,
vandasamt og timafrekt.
Dýrin eru flegin I belg. Sprett er
fyrir aö aftan og skinnið siðan
dregið fram yfir bol og haus, likt
og þegar maður fer úr peysu.
Skott og afturlappir er sprett og
flatt, en framlappir heilar eins og
ermar, en styttan allnokkuð.
Hausskinnið fylgir heilt.
Þegar búið er að flá, þarf að
skafa skinnið, og er það gert með
sérstöku áhaldi. Áður var allt
skafið i höndum. Nú eru aðeins
skæklar og skankar snyrt með
höndum. Eftir þaö er skinnið
tromlaö með sagi til þess að ná
húðfitunni úr bjórnum, en siöan
er sagið tromlað úr beggja meg-
in. Eftir það er skinnið spýtt og
þurrkað, siðan sett i þurrkara,
strokiö upp úr vatni, þá kippað 15
saman i kippu, merkt með ein-
kenni framleiðandans og loks sett
i skinnageymslu, þar til það er
sent úr landi og boðið upp, eftir aö
gert hefur verið á þvi strangt
gæöamat og flokkun.
tslenzk skinn
hækka i verði
Meöalverð skinna héðan á sið-
asta uppboði var rétt tæpar 2300
krónur skinnið, að sögn Asgeirs
Péturssonar. Markaðsverð hefur
heldur lækkað frá þvi sem var þar
á undan, en á móti þvi kemur, að
verð Islenzkra skinna fer hækk-
andi á markaðnum, vegna
vaxandi gæða og stærðar, þannig
að verð þeirra verður nú jafnt og
þétt betra, þrátt fyrir lækkun
toppverðs. ,,A þessu ári ætti salan
frá Dalsbúi að verða um sjö
milljónir króna, ef meðalverðið
lækkar ekki að ráði,” sagði
Asgeir.
Ariö 1971 hóf Dalsbú rekstur
með þvi að kaupa eitt þúsund læð-
ur. Svo heppilega vildi til, að það
var gert meðan verðhrun var á
markaðnum, svo lifdýrin fengust
á mjög góðu verði. Arið eftir
hækkað verðið aftur, og Asgeir
sagði, að þá hefði reynzt ógerlegt
að kaupa lifdýr til að hefja rekst-
urinn með. Af þessum 1000 læðum
fæddust 4400 minkahvolpar, en af
þeim komu aðeins 3700 til pelsun-
ar — það er frálags. Meðalverð
fyrir skinn var þá 11—1200 krón-
Asgeir Pétursson, bústjóri i Dalsbúi, sýnir hér myndarlegan karl. t baksýn er aöstoöarmaður Asgeirs,
Arni Sigurpálsson.
ur, svo tapið á hvolpunum, sem
drápust, var um 840 þúsund
krónur.
Astæðan til þessa áfalls var sú,
að vltamin það, sem nauösynlegt
er til eldisins og var nokkurn veg-
inn það eina, sem fáanlegt var um
þessar mundir, reyndist verra en
slæmt. Astandið var ennþá lakara
á ööru ári, en þá fengust aöeins
3300 hvolpar af 1200 læðum, og
þar af komu aöeins 1800 til pels-,
unar. Tapið á dauðum hvolpum
var þá um tvær milljónir króna. t
báðum þessum dæmum er miöaö
við sölutap, en vitaskuld kemur
fóðurkostnaður eitthvað á móti.
Arið 1973 hafði orsökin til ófar-
anna uppgötvazt, en gamla „vita-
minið sagði til sin ennþá, svo að-
eins fengust 2700 hvolpar af 1200
læðum, en nú drápust aðeins 300,
svo 2400 komu til pelsunar. Og I
fyrra, árið 1974, áttu 1050 læður
3500 hvolpa, og af þeim komust
3300 til pelsunar, sem er talið
betra en meðaltal að nýtingu.
Gjaldeyristapið
um 9,5 milljónir
Heildartap Dalsbúsins var
þannig árin 1971—72 átta milljón-
ir króna, miöað við dauða hvolpa
og of lága fæðingartölu. A móti
koma 3.5 milljónir króna i fóður-
sparnað, þannig að heildartapiö
þessi ár var 4.5 milljónir króna.
Arið 1973 var tapið samtals ein
milljón króna, þannig að fyrstu
árin töpuðust 5,5 milljónir króna á
rekstrinum. En gjaldeyristap
vegna þeirra skinna, sem ekki
komu i sölu, var samtals um 9,5
milljónir króna.
„Sláturdýr á Islandi gefa af sér
um 5000 tonn af úrgangi”, sagði
Asgeir. „Þaö dugar I fóður handa
um 50 þús. dýrum, sem gefa af
sér um einn milljarð króna i
skinnum. En minkurinn étur um
90% íslenzkt fóður, sem er fátitt
um Islenzk húsdýr, sem flest, ef
ekki öll, fá innfluttan fóðurbæti I
meira mæli en 10%. Islenzka
fóðrið er aö langmestu leyti unnið
úr fiski og fiskúrgangi, en
10—15% er úrgangur úr slátur-
húsum. Þessi 10%, sem eru inn-
flutt, eru vitamin og korn.
Ég álit, að minkarækt sé heppi-
legur millivegur milli sjávarút-
vegs og landbúnaðar, og skyn-
samlegt væri að efla loðdýra-
ræktina meira og draga heldur úr
framleiðslu á landbúnaðarvör-
um, sem við getum ekki komið I
verð I landinu og verðum að
greiða mikið niður til að geta selt
úr landi. Loðdýraræktin gefur
eingöngu gjaldeyri og hana þarf
ekki aö greiða niður. En það þarf
að vera skilningur á þvi, að þetta
sé landbúnaður eins og öll önnur
dýraræktun, og ekki má einblina
á byrjunarörðugleika i ræktuninni
hér á landi eða það óhapp, að eitt
dýr skyldi sleppa út, eins og frægt
er orðið.
Þvi miður lentu öll minkabúin á
Islandi að meira eða minna leyti i
vitaminskaðanum fyrstu árin, og
er heildartjónið, sem af honum
leiddi, einhvers staðar á milli 35
og 50 milljóna króna árin
1971—73. Ætla má, aðskaðinn hafi
nú verið yfirunninn, en allt þetta
tap hafa eigendur minkabúanna
orðið að bera sjálfir. Það eru
þessir byrjunarörðugleikar, sem
eru enn i dag að drepa búin niður.
Asgeir Pétursson viö vélina, sem skefur skinnin. Holdrosanum er snúiö
út, og hnifur, sem hreyfist meö mikilli tiöni, skefur fituiagiö af.
Tjónið
líka félagslegt
Þetta var ekki bara fjárhags-
legt tjón, heldur lika félagslegt,