Tíminn - 01.07.1966, Blaðsíða 5

FÖSTUDAGUR 1. júlí 1966
TÍMINN
5
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Aug-
Iýsingastj.: Steingrímur Gíslason. Ritstj.skrifstofur í Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523 Aðrar skrifstofur,
slmi 18300. Áskriftargjald kr. 105.00 á mán. innanlands — í
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Douglas Brown:
Staöa hinnar rómversk-kaþólsku
kirkju í Póllandi er mjög sterk
Hún stendur vörð um vestræn verðmæti og erfðavenjur
„Bændastéttin ætti að
njóta sannmælis“
Þórgnýr Guðmundsson, skólastjóri, ritar grein í síð-
asta hefti Búnaðarblaðsins undir þessari fyrirsögn. í
þessari grein, sem er hin skeleggasta, rekur Þórgnýr
helztu árásarefnin á bændastéttina og sýnir fram á,
hve rakalaus og ósanngjörn þau eru. Helzta árásarefn-
ið er það, að þeir framleiði of mikið. Um þetta segir
Þórgnýr m. a.:
„BæncJastéttin er nú í varnarstöðu.
Brýna nauðsyn ber því til þess, aS vörn verði snúiS ■
sókn, snnars verður málstaður hennar æ meira afflutt-
ur og fleiri verða til að trúa ýmsu um hana, sem orkar
tvímælis eða er tilhæfulaust með öllu.
Margir líta svo á, að hlutverk bænda í þjóðfélaginu
sé aðeins eitt: að leggja á borð neytenda lífsnauðsynjar,
matvæii, kjöt og mjólkurvörur fyrst og fremst.
Hafa þeir brugðizt þessu hlutverki?
. í :■ •• ■■ -i
IMei. •(■; n y p ¥ ' P Íf
En þá er árásarefnið þetta: þeir framleiða of mikið. —
Inna bændur störf sín af höndum lakar en aðrir þjóð-
félagsþegnar?
Liggur minna dagsverk eftir hvern bónda en sérhvern
annan meðalmann?
Eru í þeirra hópi fleiri afætur hlutfallslega en í öðr-
um stéttum?
Koma fleiri afbrotamenn úr hópi bændafólks en ann-
arsstaðar að, menn, sem eru samfélaginu byrgðarauki
á einn eða annan hátt?
Eru í þessari fylkingu fleiri menn að tiltölu en í
öðrum starfshópum — menn, sem ástunda vinnusvik og
gera kröfur til annarra, fyrst og fremst, en því minni til
sjálfs sín?
Víst væri viðeigandi að skipa nefnd sérfróðra manna
til að rannsaka betta. /
Menntamálaráðherra hefur aðstöðu til framkvæmda
á þessu sviði. Hann hefur þrásinnis kastað kaldyrðum
að bændum og fellt á þó sleggjudóma . . . Engin starfs
stétt í landinu, önnur en bændastéttin hefur verið um
það sökuð að vera „dragbítur á hagvöxtinn."
Um þá sem harSast gagnrýna bændur, segir Þórgnýr:
„Þeir teija, að bændum sé flest ofgott annað en það
að strita sem mest, svo að vaxandi hópur neytenda fái
á borð sitt landbúnaðarafurðir með sem hagstæðustu
verði.
Samtímis er uppi harðsnúinn áróður fyrir því, að aðr-
ar stéttir fái styttan vinnudag og aukin frí, samfara
hækkuðum launum.
Verði svo framvegis vegið að bændastéttinni. sem
gert hefur verið um stund, þá fellur hún.
Hún þarfnast velvildar oa skilninq' fólksins í béttbýl-
inu. Það getur ekki án bændanna verið og þeir ekki án
þess.
Engin starfsstétt bjóðfélagsins má falla engri stoð
byggingarinnar má kippa burt . . Bændastéttin er í
hættu stödd Það er beizkur sannleikur. Þess vegna er
ódrengilegt að vega að henni nú."
Þeir eru áreiðanlega margir. sem geta heilshugar tek-
ið undir þessi orð Þórgnýs Guðmundssonar skólastjóra.
HIN svarta mey frá Cestoch-
ows kom aftur til Varsjár í vik-
unni, sem leið, þegar búið var
að bera hana í skrúðgöngu um
hverja borg og hvert þorp í
Póllandi. Satt er að vísu, að
landvarnarmenn kommún-
ista gripu hana við borgarhlið
in og fluttu hana í lokuðum
vagni til dómkirkjunnar. Já,
þeir fluttu hana þangað og sú
staðreynd, að þeir þorðu ekki
að hætta á hugsanlegar afleið
ingar skrúðgöngu um borgina
sýnir út af fyrir sig, að kirkj
an er að vinna á gegn ríkinu
í trúarátökunum, en þau eru
einhver hin furðulegustu, sem
sögur fara af.
Ég horfði á hina skrýddu,
pólsku preláta koma að dóm-
kirkjudyrunum fyrra föstudag
69 að tölu og manngrúinn fagn
aði þeim eins og þeir væru sig
urvegarar í nýafstöðnum kosn
ingum. Hin blessaða mey trón
aði aftur yfir háaltarinu. Hin
stóra kirkja var troðfull af
trúuðum til'biðjendum dag og
nótt og mannmergð á nær-
Iiggjandi götum. Þarna var
sámankominn miklu meiri
manngrúi en nokkur kommún
istaleiðtogi hefur nokkurn
tíma ráðið fullkomlega yfir.
Þetta er undarlegt framferði
austan járntjalds og ^ taka
mætti það á tvo vegu. Á það
mætti líta sem siðferðilegan
sjónleik, sem sýndi hið ósigr
anlega andlega eðli mannsins.
En einnig má á þetta líta sem
prófraun á það, hvort tvær
heimspekikenningar, sem báð-
ar eiga jafnt að útiloka allt
annað, geti þrifizt hlið við
hlið.
EN málefni mannanna eru
sjaldan einföld og þarna verð
ur að hafa í huga einkenni
pólsku þjóðarinnar. Kirkjuleið
toginn Wysynski kardináli,
er persónugervingur þessara
einkenna en Gomulk- leiðtogi
kommúnista er einnig fulltrúi
þeirra og verndar þau gegn
áleitni Rússa.
Þegar litið er til sögunnar,
vprður ljóst, að pólska þjóðin,
sem orðið hefur að lifa milli
voldugra og áleitinna ná
granna án eðlilegra landamæra
hefði aldrei lifað af hin lang
vinnu hernám, þessara granna
ef hún hefði ekki notið
þeirrar sérstöðu. að vera út-
vörður hinnar , rómversku
kirkju í austri. En þegar höfð
er hliðsjón af valdajafn-
vægi samtímans, verður að
draga í efa, að hún hefði yfir
leitt getað risið upp úr rúst-
um og eyðileggingu síðari
heimsstyrjaldarinnar á annan
hátt en sem fylgiríki Moskvu-
valdsins
Pólska þjóðin hefur yfirleitt'
sætt sig við takmarkað efna-
hagskerfi marxismans. sem
óhjákvæmilega fylgju endur-
lífgunar sem þjóð. Vel má
færa að því rök. að einhvers
konar einræði hefði þurft til
uppbyggingarinnar í landinu eft
fj ir hina miklu efnalegu og
Gomulka
— forsætisráöherra Póllands.
mannlegu eyðileggingu styrj-
aldarinnar.
En pólska þjóðin hefur aldr
ei, að fáum einstaklingum und
anteknum, veitt viðtöku hin-
tirti alræmda anda kommún-
simans. Pólskt mannlíf er enn
hið óstjórnaða einkalíf vest-
rænna manna, þar sem fólkið
gerir allt það, sem aðstæður
ar leyfa því að gera, hvað sem
öllum flokksboðum og slagorð
um líður.
SATT er að vísu, að í alþjóða
málum eru Pólverjar ger-
samlega ofurseldir stefnu
Rússa í utanríkismálum. í þeim
efnum eru þeir neyddir til að
viðhafa framferði, sem mis-
þyrmir sögulegri hefð þeirra,
sjálfra. Þeir verða að sætta
sig við að horfa framhjá blóma
skeiðinu milli heimsstyrj-
aldanna, þegar grundvöllur var
lagður að nútímaríki í landi
þeirra, eins og það hefði aldrei
verið til.
Þeir verða að krefjast viður
kcnningar á landamærun-
um við Oder — Neisse, en
gleyma til hagræðis hinum glöt
uðu landsvæðum í austurátt.
Þeir verða að lýsa yfir, að þeir
skuli aldrei gleyma eða fyrir-
gefa fr«nferði Þjóðverja í
þeirra garð, en undan-
skilja jafnframt þessari þjóð-
ernislegu bannfæringu þá Þjóð
verja, sem svo vill til um að
búsettir eru á yfirráðasvæði
Rússa. Og að því er varða öll
mál annars staðar á hnettin-
um, verða beir að sætta sig við
það eitt, sem Rússar bjóða.
Þjóðin er stolt, gáfuð og ræð
in. Rómverskar erfðavenjur
hennar og slavneskt eðli hafa
gert hana að brú milli austurs
og vesturs á liðnum öldum.
Henni hlýtur því að vera sár
raun að geta aldrei látið í ljós
efasemdir eða andúð á þessari
tvöfeldnj í tali. Að sýna nokk
urn vott sjálfstæðis er sálar-
leg nauðsyn. Og svo vill til,
að tækifærio þess er einmitt
við höndina þar sem er hin
rómversk-kaþólska kirkja.
AÐ sækja kirkju er alveg óum
flýjanleg pólitísk athöfn í Pól
landi. Það er ekki aðeins tákn
um kristna trú, heldur trú á
vestræn verðmæti og erfðavenj
ur um leið. Níu af hverjum tíu
bændum og að minnasta kosti
annar hver iðnverkamaður upp
fyllir þessa skyldu sína reglu
lega. í samanburði við þetta
mætti líta á Englendinga og
Frakka sem heiðnar þjóðir.
Fyrir stríð voru 11 þúsund
prestar starfandi í landinu, en
eru nú 17 þúsund að tölu.
Þetta er ánægjuiegt fyrir
pélsku kirkjuna, þegar á hana
er litið sem stofnun. En það
er síður ánægjulegt fyrir hana,
þegar á hana er litið sem and
legt afl. Aðrir hlutar hins róm
versk-kaþólska heims hafa stöð
ugt reynt að sýna veraldleg-
um þjóðfélögum samtímans
skilning í viðmóti, en pólska
kirkjuvaldið hefur óaflátanlega
blínt í aðra átt.
Þetta er stríð orða, sem hvor
ugur þorir að láta koma fram
í gerðum sínum. Kardínálinn
þrumar af sínum prédikunar
stóli og flokksleiðtoginn svarar
honum frá ræðupöllum, sveip
uðum rauðu. Leiðtogarnir tveir
tóku höndum saman sem
snöggvast árið 1956, meðan ver
ið var að binda enda á Stalin-
ismann. Síðan þá hefur kirkj-
an ekki haft undan neinu alvar
legu að kvarta. Deiluefn
ið skiptir litlu máli nú á tím
um og 1 raun og veru væri
ekkert auðveldara en að jafna
ágreininginn í framkvæmd
strax á morgun.
PÓLSKA ríkisstjórnin hefði fyr-
ir löngu átt að vera búin að
gera sér ljóst, að kommúnism
inn getur ekki komið í stað-
inn fyrir guðstrú Hún hefur
aðeins því hlutverki að gegna
að framkvæma hann sem starf
hæft efnahagskerfi Pólska
kirkjan hefði á hinn bóginn
átt að líta með nokkurri tor
tryggni á allt of dýran sigur.
Einlæg og heit guðrækni Pól-
verja kann að geta staðizt
áróður kommúnismans, en
freistingarnar verða eftir því
lævíslegri sem menntun og vel
megun eykst meira.
Þess sjást nokkur merki, að
hinir skynsamari leiðtogar
séu teknir að þreytast á þess
ari miðaldaheift í trúarágrein
ingi. Af hálfu flokksins gætir
nokkurrar viðleitni til að halda
aftur af hneigð Gomulka til að
stökkva undir eins upp á nef
sér gegn kardínálanum. Innan
kristninnar gætir hreyfingar
meðal leikmanna, sem líta svo
á, að samvinna við ríkisvald
ið á þeim sviðum, þar sem hún
er síðferðislega möguleg, sé
bezta ráðið til að varðveita þau
verðmæti, sem í hættu eru. Og
fjarri fer því, að þessi hreyf
ing fari með öllu á mis við
stuðning voldugra aðila í Róm;
„Óttizt guð, en heiðrið keis-
arann1*, skrifaði Páll postuli,
og gagnlegt er að minnast þess
að þegar þetta var skrifað var
það Nero, sem á valdastóli
sat.