Tíminn - 01.07.1966, Blaðsíða 8

FÖSTUDAGUR 1. júlí 1966
8
TÍMINN

.
mj|MjiMttcwMgM«MMggM«MjM«MMgsM8gaggM8g&M£a&S£ð|

Halldór Pálsson búnaðarmála
stjóri og kona hans, Sigríður
Klemenzdóttir, komu nýiega
heim úr ferð til Grænlands,
þar sem þau ferðuðust um sveit
irnar, í *Eystri-byggð. Frétta-
maður Tímans skrapp á fund
þeirra hjóna til að spyrja tíð-
inda og það fyrst, hver tildriig
hefðu verið að ferð þeirra.
— Kynni milli Grænlend-
inga og íslendinga hafa aukizt
nokkuð í seinni tíð, svaraði dr.
Halldór. Fyrir þrem árum
komu hingað nokkrir græn-
lenzkir bændur í boði landbún-
aðarráðuneytisins og Búnaðar-
Brattahlíð í Grænlandi, nýja klrkjan og rústir hinnar fornu Þjóðhildarkirkju.
Danskan ryður sér ekki
fiS rúms á Grænlandi
félags íslands til að kynnast
landbúnaði hérlendis, og önn-
uðumst við hjá Búnaðarfélag-
inu móttöku þeirra. Áður
höfðu Grændlendingar haft til-
tölulega lítið samband við ís-
land á sviði iandbúnaðar. En
upp úr þessu spruttu nokkur
samskipti milli grænlenzkra
bænda og Búnaðarfélags fs-
Iands. í vor bauð H.C. Christi-
ansen forstjóri Grænlenz3s.u
konungsverzlunarinnar okkur
Gísla Kristjánssyni ritstjóra og
konum okkar að heimsækja
Grænland. Því miður gat Gísli
ekki þegið boðið að þessu sinni
sökum veikinda. Þeir á Græn-
landi munu bæði hafa viljað
endurgjalda heimboð og einn-
ig munu þeir telja heppi'.egra,
að við hefðu nokkur kynni
af Grænlandi sjálfir og aðstæð
um þar með tilliti til þess ef
þeir leituðu til okkar slðar
meir um eitt eða annað varð-
andi landbúnað.
— Hvenær fóruð þið vestur?
— Við lögðum af stað héð-
an með flugvél Flugfélags ís-
lands 15. maí til Nassarsuaq.
Þetta er býsna skemmtileg flug
Ieið. Auk þess sem þetta er
venjulegt farþegaflug, er einn
ig í leiðinni kannaður hafts
inn meðfram Grænlandsströd-
um. Fyrst lá leið okkar til Vest
fjarða og þaðan vestur til Ang-
magssalik, síðan suður með
landi alla leið suður fyrir
Hvarf. fsinn gerir siglingar
býsna erfiðar við suðvestur-
ströndina fram eftir sumri. En
innfjarða á þessum slóðum gæt-
ir hins vegar ekki brims, sök-
um skjóls af hafísnum. Flug-
völlurinn þarna er geysistór,
var á sínum tíma byggður af
Ameríkumönnum, og þar
standa enn heilmikil mann-
virki. Þar eru m.a. hús eða
skálar, sem bændur hafa hag-
nýtt sem fjárhús. Þessi hús eru
úr timbri með pappalögðu þaki
en timburhús endast alveg 6trú
lega lengi þar í landi vegna
þess, hve jarðvegur og loftslag 5
eru þurr. Jafnvel í rústum forn
manna hefur fundizt ófúinn við
ur.
— Hvar voruð þið til húsa
vestra?
— Við bjuggum í snekkjú
Konungsverzlunarinnar ásamt
forstjóranum og dóttur hans,
sem var ritari hans í ferðinni,
og búnaðarráðunautur Græn-
lendinga, Louis A. Jensen, sem
er danskur, en hefur starfað i
Grænlandi í þrjátíu ár. Við ferð
uðumst með snekkjunni milli
byggða, fórum fyrsta daginn,
til Brattaihlíðar og næsta dag
að Görðum, en kringum
hin fornu býli er búsœldar-
legast. Bændur búa nú
á hinum fornu býlum og þó
aðeins á þetm beztu. Til að
sjá yfir að Brattahlíð og inn
til botns Eiríksfjarðar er land-
ið svipfrítt hálsaland.Sýnist þar
vera allgott graslendi,, en þeg
ar nær dregur, kemur í ljós,
að það er ekki samfellt, held-
ur grasboliar og grýtt á milli,
svo að aðeins er hægt að slá
smábletti með orfi og ljá milli
steinanna, svona hálfan eða
einn bagga á hverjum stað,
eins og þekktist líka hér áður
fyrr. Það sem einkennir land-
ið, eru hin háu granítfjöll, sem
veðrast seint, en úr þeim fæst
fyrirtaks byggingarefni og fag-
urt, grátt eða rauðleitt. Fjöll-
in eru allgróin, ríkjandi gróð-
ur er kjarr, birki og víðir, en
inn á milli runnanna er mik-
ið af valllendisgróðri. Þegar
við komum þangað upp úr
miðjum maí, var ekki farið að
slá grænum lit á landið. Samt
var gróður betur á veg kom-
inn en hér heima, enda vorar
fyrr á þessum slóþum Græn-
lands en hér. Það er sunnar
á hnettinum, á líku breiddar-
stigi og Oslo.
—En er búskapurinn mjög
erfiður?
Sigríður Klemenzdóttir og Haildór Pálsson.
Tímamynd-Bj.Bi.
— Um búskapinn má segja,
að það séu vissir kostir, sem
landið býður upp á, en ókost-
irnir eru þó yfirgnæfandi. Frá
okkar sjónarmiði horfir þetta
óneitanlega þannig við, að það
hljóti að vera mjög erfitt að
gera landbúnað þar trygga at-
vinnugrein, og þá fyrst og
fremst vegna erfiðleika á hey-
öflun. Vegna skorts á töðu er
fátt um kýr þar í landi. Þær
fáu, sem ég sá, sýndust vera
þurrar, líklega flestar sumar
bærur. Á einum stað var okk-
ur boðið upp á mjólk. En að
mestu leyti er mjólk innflutt
vara, aðallega sem þurrmjólk,
en flugvöllurinn fær dálítið af
mjólk senda í hyrnum héðan
frá Reykjavík.
— Hvernig gengur fóðuröf!
un fyrir sig?
— Afaróvíða eru nokkur
veruleg samfelld grassvæði.
eins og ég sagði, túnin eru
víða ekki nema hálfur eða einn
hektari, annars staðar eru
nokkrir hektarar ræktaðir eða
ræktanlegir með miklum erf
iðismunum. Þar er viða ekki
áhlaupaverk að festa grasrót
i jarðveginum, þ.e. túngresi, og
kemur kal ósjaldan í veg fyrir
það. Þess vegna hafa bændur
þar hallazt nokkuð að því að
rækta einærar jurtir til fóður-
framleiðslu, hafra og rúg, og
slá það svo hálfþroskað, eða
á mismunandi broskastigi eftir
veðurfari og árferði, og þurrka
sem hey. Það verður vitaskuid
allgróft bey, e.k. millistig milli
hálms og heys. En með þessu
móti fæst mikið fóðurmagn af
hektaranum, ef vel gengur. Þeg
ar við komum vestur, var bú-
ið að ganga frá sáningu á þess-
um ökrum og setja niður í mat-
jurtagarðana. Þeir byrja vor
verkin mun fyrr en við.
— Hvað er að segja um nú-
tíma landbúnaðarverkfæri á
býlum í Grænlandi?
— Notkun dráttarvéla fer
nokkuð í vöxt. En það hefui
bagað grænlenzku bændurna
nokkuð, að þeir hafa ekki feng
ið nógu hentug landbúnaðar
verkfæri, aðallega eru þau
dönsk og henta cum ekki stað
háttum í Grænlandi. Hestar eru
ekki ýkja margir í landinu, um
hálft annað hundrað, en bænd-
ur þar telja heppilegra að eiga
færri hesta og fleira fé. Sauð-
fjáreignin er nú um 40 þús-
und í landinu að vetrinum og
því nær öll í Eystri-byggð.
, Ráðunauturinn tjáði mér, að
Vestri byggð væri lítt hæí til
sauðfjárræktar, svo er gróður
þar af skornum skammti. f
Eystri byggð er talið, að hægt
sé að hafa allt að 60 þúsund
fjár. Hins vegar mundi ekki
ráðlegt að fjölga fé öllu meira,
sökum hættu á að gróður gangi
úr sér. Því verður tæpast sagt,
að framtíð landbúnaðar þar
sé glæsileg. Þó er þjóðinni mik-
ill stuðningur að fjárræktinni.
Þjóðin er fámenn, um 36 þús.
manns, og er því rúmlega 1
kind á mann í landinu. íbúar
í Eystri byggð eru reyndar ekki
nema 5—6 þús- og virkllegir
fjárbændur varla nema 30—40.
en fjáreigendur eru alls um 200
og búa þeir sumir í sjávar-
þorpunum og hafa aðaltekjur
af annarri vinnu, iðnaði, fisk-
veiðum og verzlun, en eiga sín-
ar kinr' ir líkt og gerist I sjó-
plássum hér á landi.
— En þú sagðir að beitiland
vseri gott?
— Já, hvað það snertir, þá
er viðirinn þýðinganmesta beiti
jurtin fyrir útigangsfénað. Bú-
skapurinn er útigangsbúskapur
en birkið er lítið sem ekki bit-
ið nema í neyð. Það er aug-
ljóst, að kringum bæina hefur
kjarrið minnkað. Byggðin hef-
ur risið á gömlu búsaðarlönd-
unum, eins og áður er sagt
raunar ekki á rústunum, því
að þær eru allar friðaðar, en
til forna var landið svo byggt
til hlítar að notað var hver
spilda, þar sem hægt var að
rækta nokkurn skapaðan hlnt,
kjarrinu hefur verið rutt burt
og tún ræktuð en hvergi eru þó
stór samfelld tún, eins og áður
var sagt. En landbúnaður lá
niðri í landinu öldum saman, og
burft hefur að rzræn-
ledingum ceinn'
búnað, þvi þeir voru alger veiði
þjóð. Og þp* ‘--'-"r langan t.íma
að kenna veiðimönnum að búa.
Má segja, að valizt hafi til bú-
skapar tápmikið myndarfólk. t
— HVerP*"
.... -f.... * • o
— Mig skortir kunnugleika
til að geta svarað þessari spurn
ingu til hlýtar. Að sjálfsógðu
gegnir Grænlandsverzlunin mik
ilvægu hlutverki I sambandi við
uppbyggingu og framfarir i
landinu. Eðli sínu samkvæmt
verður verzlunin að vera for-
sjá fólksins um marga hluti.
Þótt hún sé ekki lengur ein-
okunarverzlun, þá má þó segja
að hún ein annist sölu og út-
flutning á framleiðsluvörum
Grænlendinga. Mér virðist for
stjóri verzlunarinnar hafa mik
nn hug á að efla fjárbúsikap-
inn meðal annars með aukinni
ræktun, og auka framleiðsluat
vinnuvegi. Er mikill myndar-
bragur á ýmsu í sambandi við
útflutningsframleiðsluna.
Til að mynda má nefna
það. að ég kom þarna I nýtt
framleiðslufyrirtæki, sem Kon-
ungsverzlunin á, þar sem sam-
einuð eru hraðfrystihús, rækju
verksmiðja og sláturhús. Fyrir-
tækið var nýtízkulegt að allri
gerð og búnaði, umgengni og
þrifnaður eins og bezt verður
á kosið, og vöruvöndun fram-
úrskarandi. Þegar við komum
þangað, var kvenfólk að vinnu
I rækjuverksmiðjunni, en lítið