Tíminn - 14.07.1966, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 14. Jdlí 1966
TÍMINN
Hann hefur verið
oddviti í 28 ár
Við hittmm Sigurð á Ljóts-
stöðum daginn, sem hann skil-
aði af sér reikningum hrepps-
ins eftir tuttugu og átta ára
oddvitastörf. Sigurður er sjö-
tugur að aldri og hefur alið
nær allan sinn aldur á land-
námsjörðinni Ljótsstöðum í
Vovnafirði.
— Hingað var ég roiddur
misserisgamall frá Valþjófsstað.
Það gerði gömul kona, sem
Margrét hét. Það var í snjó
að vetri.
Faðir minn hafði fengið ábúð
á hálfum Ljótsstöðum og flutti
fjölskylduna ásamt öllum bú-
peningi í einni lest, þar á með-
al þrjú hundruð ær.
Nú er tvíbýli á Ljótsstöðum,
því að sonur Sigurðar býr á
Ljótsstöðuim II. Það er grösugt
og fallegt á Ljótsstöðum, tún-
ið gefur af sér tólf hundruð
hesta af heyi, umhverfis húsið
er trjágarður og þar er úti-
arinn. A bænum er einnig rík-
israfmagn, var leitt þangað fyr-
ir nokkrum árum, vegna þess
að allt neyzluvatn Vopnafjarð-
arþorps er tekið úr landi Ljóts-
staða.
Inni í stofunni er hlýlegt,
myndir af ættingjum og vin-
um og gömlum Vopnfirðingum
prýða veggi og hillur og á gólf-
inu standa pappakassar með
reikningum hreppsins, sem Sig-
urður er að losa sig við.
Kona Sigurðar er Jóhanna
Sigurjónsdóttir og þau hjón
eiga ellefu börn. Sigurður er
hálfbróðir Gunnars skálds
Gunnarssonar og ættarmótið
ieynir sér ekki.
Þrátt fyrir allar umbætur og
framfarir, sem orðið hafa síð-
ustu áratugina, þrátt fyrir marg
vísleg þægindi og alls konar
tækni, er þó sauðkindin bezti
veðurspámaður Sigurðar og
hann hallar sér upp að orgel-
inu og segir okkur frá vizku
s au ðkmd arinnar:
— Útibeit er mikil í Ljóts-
staðaland og er hér því ágæt
fjárjörð. Fé var aðeins byrgt
eina viku í fyrra, annars geng-
ur það sjálfala og kemur að-
eins heim, þegar vont veður er
í aðsigi. Þess vegna veit ég
alltaf fyrir óveður, þá kemur
breiðan hérna á mýrina. Einu
sinni sé ég, að kindurnar eru
að koma heim klukkan sex að
kvöldi og vissi strax að nú væri
von á slæmu veðri. Þó var 6—8
stiga hiti og bezta veður, þeg-
ar féð kom heim. Ég hringdi
á nágrannabæina, en bændurn-
ir trúðu mér ekki, utan einn,
sem tók mark á mér og náði
inn sínu fé. En seinni hluta
nætur var komið aftakaveður
og hinir bændurnir urðu að
snúa við hér í brekkunum. Ég
lærði að fylgjast með þessu af
gömlum manni, Gunnlaugi Sig-
valdasyni, bóksala, sem var hér,
þegar ég var stráfcur. Hann
benti mér á þetta. Og þegar
ég fór að búa vandi ég féð
strax og reyndi að hafa reglu,
til dæmis byrjaði ég á því
snemma á haustin að fleygja
heyi í garðana, svo að kind-
urnar gengu að því þar. Ég
held, að það sé hægt að venja
allar skepnur, ef maður byrjar
nógu snemma á því. Það hefur
sýnt sig, að kindumar eru
ákaflega pössunarsamar, og ef
vantar af fénu eru það helzt
lömb og gemlingar, sem ekki
eru alveg komin á lagið. Einu
sinni var séra Sigmar Torfa-
son næturlangt hjá mér. Þá um
kvöldið var stilla og jörð hvit-
héluð og þegar drengimir mín-
ir koma inn, spyr ég, hvort
þeir séu búnir að fleygja í
garðana handa kindunum. Þá
sagði séra Sigmar: „Ertu að
gefa í svona góðtíð?“ Og er
þó séra Sigimar ágætur bóndi.
— Hefurðu búið alla þína
búskapartíð á Ljótsstöðum?
- Ég var reiddur hingað
misserisgamall austan úr Fljót
dal en ég er fæddur á Vai-
þjófsstað. Það gerði gömul
kona/ sem Margrét hét. Þetta
var í snjó að vetri og ekki man
ég margt úr þeirri ferð. Fljóts-
dalinn sá ég siðan ekki fyrr
en 1939 og hafði þó farið út
á Egilssfaði.
Foreldrar mínir voru að
flytja búferlum, en faðir minn
hafði fengið ábúð á hálfum
Ljótsstöðum og flutti fjölskyld-
una ásamt öllum búpeningi í
einni lest, þar á meðal þrjú
hundruð ær.
— Varstu kunnugur á gömlu
heiðarbýlunum?
— Já. Og þau voru talsvert
mörg, ætli þau hafi ekki verið
18—20 með Jökuldalsheiðinni.
Nokkrar voru góðar bújarðir
og heimili mannmörg, en víð-
ast voru ekki stór býli á Jök-
uldalsiheiðinni. Enda lifði fólk-
ið ekki af búskapnum, heldur
silungsveiði í vötnunum, sem
var mikil og silungamir urðu
allt að fjóru og hálfu kílói
\
höfnina hef ég aldrei haft til
reiknings.
— Hefur fólkinu fjölgað á
þessu tímabili?
— Fjölgað og fækkað. Ég
veit ekki almennilega, hver
talan er núna. Flest hefur fólk-
ið verið 814, í síðasta mann-
tali voru þeir um 807 í hreppn-
um. Ég hef ekki yfir fólkinu
að kvarta, þetta hefur gengið
vel og árekstralítið. Það telst
ekki til tíðinda, þótt einhvern
tíma hafi sletzt smávegis upp
á vinskapinn á tuttugu og átta
árum. Eg hef stundum verið
skammaður, — mikil ósköp —
en ég er svo mikill strákur í
mér að hafa lúmskt gaman af
þvi. Einu sinni fékk ég bréf
frá manni á Vopnafirði og
hafði gaman af, þetta var mesta
óþverrabréf. Og ég var að
hugsa um, hvemig ég ætti að
svara þvi og endaði með að
ég skrifaði honum vingjamlegt
og gott bréf. En allt sumarið
á eftir vék þessi maður úr
vegi, ef hann sá mig. Svo hitti
ég hann um veturinn og þá
kom hann að máli við og sagð-
ist hafa verið að skammst sín
allt sumarið út af þessu.
— Hefurðu fengizt við skrift
ir?
— Ég? Nei, ég hef lítið vit
til þess, segir Sigurður og hlær
við. — Það er þá áreiðanlega
ekkert, sem orð sé á gerandi.
— Er aldursmunur mikill á
ykkur Gunnari?
— Hann er sjö árum eldri
en ég. Við ólumst upp saman
þangað til 1906 að hann fór.
Ég man að það ár ,ar lagður
hingað sími og pabbi flutti vör-
ur fyrir símamennina og Gunn-
ar vann mikið við þetta áður
en hann hélt á brott.
— Nauztu einhverrar skóla-
göngu sem barn?
— Ég var einn vetur í gagn-
fræðaskólanum á Akureyri, það
var öll mín skólaganga. Og þó
var ég ekki einu sinni allan
Sigurður á Ljótsstöðum og Jóhanna kona hans
og það var óhugur í mér, þeg-
ar ég sá, að ég var aleinn, en
þó var ég ófús að snúa við.
En ekki gat ég fylgt slóð póst-
anna, þegar hér var komið var
skollið á gróft él og fennt í
slóðina. Það fauk dálítið í mig
við póstana, og ég ákvað að
halda áfram upp á eigin spýt-
ur. Svo kem ég að bæ um
kvöldið og biðst gistingar.
Bóndi tekur því dræmt, bend-
ir yfir á næsta bæ þar og seg-
ir: „en það er gott að vera
þarna.“ Þá kallar húsfreyjan:
„Hvað kemurðu ekki með gest-
inn inn.“ Og þegar hún var
komin var ekkert hik á lengur.
Það fyrsta, sem ég sé, þegar
ég kem inn er blaðamynd af
Gunnari bróður á veggnum, en
Gunnar var þá orðinn allþekkt-
ur. Ég var nú ekki svo burteis
að hafa sagt til mín, en þegar
húsfreyja er að bera á borð
segir hún: „Má ég ekki gizka
á, hver þú ert? Ertu ekki bróð-
ir þessa manns?“ Og þarna var
ég í bezta yfirlæti af nóttina.
í þessari sömu ferð var ég
tepptur á Grímsstöðum einn
dag. Þegar ég var nýkominn
skall óveður á svo snöggt sem
hendi væri barið á húsið. Veð-
urofsinn var gífurlegur og
engum datt í hug að stíga út
úr húsi. Þarna voru þá nokkr-
ir póstar staddir. Þegar þeir
eru búnir að drekka kaffið seg-
ir einn þeirra, Benedikt snöggt:
„Nú kemur þó ekki helvítið
hann Eðvald." En það var póst-
urinn frá Seyðisfirði. Þegar við
höfðum setið í tvo til þrjá tíma
var barið að dyrum, svo hraust-
Iega að mönnum varð hverft
við og leizt ekki á blikuna.
En þá er Eðvald þarna kom-
inn, fannbarinn og klökugur,
Rætt við Sigurð Gunnarsson á Ljótsstöðum.
að þyngd. Það hefur verið bú-
bót, því að skepnur voru sjaldn
ast margar á heiðarbýlunum.
Byggð hélzt nokkuð lengi á
sumum þessum bæjum, Brúni-
hvaimimur fer í eyði um 1930
og Foss 1941 og eru þau síð-
ust í byggð.
— Þú hefur verið oddviti
lengi.
— Ég tók við því árið 1938
og hef verið samfleytt þennan
tíma, að ég er að skila af mér.
Það er allmikið starf og má
segja, að sé fullkomið verk, ef
maður tekur allt, sem þessu til-
heyrir, Sumt hef ég aldrei
haft. síldarverksmiðjuna os?
veturinn, því að ég þurfti heim
áður en skólanum lauk. Ég
var fjóra daga á leiðinni frá
Akureyri, fór mest á skíðum
og helzt á nóttunni, því að á
daginn var svo mikil sólbráð.
f þessari ferð lenti ég f því
að mér var úthýst einum bæ
— en ég var þarpsamt um nótt-
ina.
Ég varð samferða póstunum
frá Akureyri og gekk vel fram-
an af. Svo var áð á Vaðlaheiði
og þar sofnaði ég og þeir skildu
mig þar eftir — steinsofandi.
vorkenndu mér líkast til að
vakna og hafa haldið ég fyndi
slóðina þeirra. Svo vakna ég
við að mér er orðið hrollkali
svo að varla sá i hann Bene-
dikt segir: „Ertu þá kominn,
helvitið þitt.“ Eðvald svarar
ekki strax, lítur á Benedikt og
segir síðan hinn rólegasti: „Er
eitthvað að veðri?"
Svo fékk ég bjart á fjall-
garðinum, en síðan skall á öskr-
andi veður Ég var skíðalaus,
háfði skilað þeim á Grímsst. og
nú sa ég heldur pr 3kk' eftir
því. En þetta skánaði, þegar
austur kom. Þá gekk hann í
rösklegt norðanveður og mað-
ur þurfti ekki að taka upn fæt-
urna til að komast áfram! Ég
ætlaði að leita skjóls i sælu
húsinu en þá var það á kafi
í snjó. En hvinurinn frá sím-
anum hjálpaði mér, ég gat fylgt
hljóðinu og farið eftir því.
— Hefurðu verið mikill ferð
garpur?
— Ég hef auðvitað snúizt og
ferðast í sambandi við oddvita-
starfið. Stundum fór ég þrisv-
ar sama dag út á pláss. Ég átti
rauðan hest, Þyt, og hann fór
með mig á milli á tuttugu mín-
útum og þótti gott. Svo átti ég
annan, Gosa, hann fór þessa
leið á fimmtán mínútum, enda
var nú mesti ofsi í honum. Ég
hef alltaf átt ágæta hesta. og
notaði þá mikið. Núna eru hest-
ar ekki notaðir að ráði nema
í göngunum.
— Eru langar göngur hjá
ykkur?
— Þær taka um þrjá sólar-
hringa og er farið inn á þrjár
afréttir. Það voru 800 dagsverk,
sem átti að leggja til, og því
var mikill fjöldi, sem tók þátt
i göngunum. Nú eru sums stað-
ar notaðir bílar. En við þurf-
um langt að sækja og þar er
ekki hægt að koma bílum við.
Ég fór fyrst í göngur, þegar
ég var á ellefba árinu og síð-
an fór ég í þrjár göngur á
hverju hausti frá 1907—1924 og
oft eftir það. Ég fann ekki til
erfiðisins, þegar ég fór fyrst,
þótt ég væri ekki gamall. Ég
var fyrir verzlunarstjóra í þorp-
Inu og hann lánaði mér jarp-
an klár til reiðar, afburða þýð-
ur hestur og viljugur og hafði
allan gang. Fyrir þennan sama
mann fór ég í ein tvö eða þrjú
haust.
Göngurnar voru stundum erf-
iðar, þegar snjór var kominn
og maður varð að fara gang-
andi. Þá vorum við oft slæptir,
þegar heim kom. Einu sinni fór
ég í seinni göngur með Helga
Tryggvasyni, bókbindara I
Reykjavík, en hann er ættaður
héðan. Helgi hafði verið í
Möðrudal og því var talið víst,
að hann þekkti sig. Ég sagði
við hann að við skyldum ekkert
vera að tvínóna við að fara.
Svo gekk í versta veður og þeg
ar við höfum brotizt áfram i
snjónum hröpum við allt í einu
langt niður. „Þekkirðu ekki all-
ar kvosir og öll gil?“ spyr ég.
Helgi segir: „Þetta hlýtur að
vera bölvuð Möðrudalskvosin,
engin önnur er svona djúp.“
Svo kröfsum við okkur með
bakkanum og komvmst upp við
illan leik, en vorum að tala
saman og þóttumst góðir að
vita, hvar við værum staddir.
Verst þótti okkur að hafa enga
kindina séð. Hjá lækjarsprænu
einni rekumst við á roUu og
okkur þótti aldeilis vænt um
það og tökum hana með okk-
ur. Við nálgumst bæinn Arnar-
Framhald á bls. 15.