Vísir - 27.05.1975, Page 6

6
Visir. Þriðjudagur 27. mai 1975
vísir
Otgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
Augiysingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siöumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 700 kr. á mánuöi innanlands.
t lausasölu 40 kr.eiptakiö. Blaöaprent hf.
Enga vitleysu nú
Rikisstjórninni var i vetur legið á hálsi fyrir að
vera of svifasein i aðgerðum, þegar hallaði undan
fæti i efnahagsmálum. Sannarlega urðu sveifl-
urnar miklu hraðari en jafnvel sérfræðingarnir
höfðu spáð, en skjótari aðgerðir hefðu tvimæla-
laust dregið úr áföllunum.
Alþjóð veit, að þetta verður erfitt ár. Enn hafa
viðskiptakjörin versnað. Sérfræðingarnir spá nú
jafnvel enn lakari útkomu en spár þeirra i vetur
bentu til. En i þessum útreikningum sérfræðing-
anna er ekki tekið tillit til lamandi áhrifa vinnu-
stöðvana. Nú stendur togaraverkfallið og sam-
úðarverkfall vélstjóra á kaupskipum, og áhrifin
vaxa óðfluga. Eitthvað mun hafa rofað til i vél-
stjóradeilunni, en deila undirmanna situr föst. Ef
semst við vélstjóra, komast kaupskipin af stað,
þótt verkfall á stóru togurunum héldi áfram.
Þetta verkfall gengur ekki. Almenningsálitið
krefst þess i vaxandi mæli eftir þvi sem vikunum
fjölgar, sem verkfallið stendur, að rikisstjórnin
gripi i taumana.
Verkföllin eru fleiri. Verkfallið i Sementsverk-
smiðjunni veldur vinnustöðvun i steypustöðvum
og siðan samdrætti i byggingariðnaði. Þótt fáir
menn séu i verkfalli i þessari verksmiðju, eru af-
leiðingarnar gifurlegar og vaxa stig af stigi.
Fjöldi skólafólks, sem hafði reiknað með að fá
vinnu i byggingariðnaði, flokkast nú á atvinnu-
leysisskrá. Litið sem ekkert hefur miðað i þessari
deilu.
Verkfall starfsmanna Áburðarverksmiðjunnar
er einnig þungbært, þótt þar sé um fáa menn að
ræða. Það veldur landbúnaðinum vandkvæðum,
og súrefnisskortur hrjáir vélsmiðjur. Verkfallið i
Kisilverksmiðjunni skerðir útflutninginn, sem
sizt má hraka.
Mestu átökin eru þó enn ókomin, ef svo fer sem
horfir. Svokölluð baknefnd Alþýðusambandsins
hvetur verkalýðsfélögin til að fara i verkfall 11.
júni. Þvi stefnir i allsherjarverkfall. Vinnu-
veitendur geta að sjálfsögðu ekki fallizt á kröfur
verkalýðsfélaganna eins og þær eru lagðar fram,
og bilið er algerlega óbrúað enn. Vonir höfðu
staðið til, að unnt yrði að semja um visitölumálið
og einhver önnur hliðarmál fyrir 1. júni og siðan
næðist samkomulag um, að ekki kæmi til verk-
falla i sumar. Þessar vonir hafa brugðizt.
Þannig er vegið að þjóðarbúinu, annars vegar
eru skakkaföll á mörkuðum erlendis og hins veg-
ar erum við sjálf að grafa undan okkur með sóun
verðmæta.
Afskipti stjórnvalda af deilum Alþýðusam-
bandsins og Vinnuveitendasambandsins hafa
gefizt misjafnlega i liðinni tið. 1 fyrra voru þau til
hins verra, eins og alþjóð veit, þar sem stjórnvöld
létu óhindraða þá niðurstöðu, að kauphækkunum
skyldi nær samstundis dembt út i verðlagið. ■
Reyndar fékkst þessi niðurstaða vegna fyrirheita
stjórnvalda um þetta. í þetta sinn verður þörf á
þvi, að rikisstjórnin fylgist vel með og sjái til
þess, að sama vitleysan verði ekki aftur.
— HH
4
ITekst Husak að bola
Svoboda, síðasta sam-
herja Dubceks, fró?
Almennt er búizt við því,
að Gustav Husak, leiðtogi
tékkneska kommúnista-
flokksins verði næsti for-
seti Tékkóslóvakíu, eftir
kosningarnar, sem þar
fara fram i vikunni. Lang-
varandi veikindi Ludviks
Svoboda, fy.rrum hers-
höfðingja, þykja skjóta
loku fyrir, að hann gegni
forsetaembættinu áfram.
Menn eiga ekki annars von en
að kosningarnar fari fram með
friði og spekt, en lögfróðir menn
telja þó, að heilsubrestur Svoboda
forseta annars vegar og ákvæði
stjórnskrárinnar hins vegar skapi
stjórnvöldum vissan vanda.
1 stjórnarskránni er nefnilega
kveðið svo á, að sá, sem hafi for-
setaembættið með höndum, viki
ekki úr þvi fyrr en fimm ára kjör-
timabili hans lýkur, hann deyr
eða segir af sér. Honum verður
ekki vikið úr embætti, ekki einu
sinni af þinginu, sem kaus hann.
Svoboda forseti er sagður þungt
haldinn, svo veikur, að hann hef-
ur ekki getað gegnt embættis-
störfum i rúmt ár. Uppi eru get-
gátur um að hann sé of veikur til
þessað geta komið fram opinber-
lega og sagt af sér embætti á
formlegan hátt.
Ef rétt reynist, þá situr maður
fyrir i forsetastólnum, og Husak
kemst þar ekki að. Lubomir
Strougal, forsætisráðherra,
mundi þá gegna skyldum forset-
ans, eins og hann hefur gert
siðasta árið.
En þetta sýnist það eina, sem
hindrað gæti Husak i að verða
forseti Tékkóslóvakiu. Allt annað
virðist honum i haginn. Hann
mundi ekki einu sinni þurfa að af-
sala sér framkvæmdastjórastöðu
kommúnistaflokksins
Miðstjórn flokksins, það
apparatið, sem tekur allar mikil-
vægustu ákvarðanirnar, kemur
saman til fundar i dag. Sennilega
verður þá tekin ákvörðun um,
hver skuli vera i framboði til for-
setakosninganna fyrir flokkinn.
Fundur hefur siðan verið boðaður
i sameinuðu þingi á morgun.
Löglærðir menn leiða að þvi
getum, að svo hafi verið búið um
hnútana, að þingið breyti
stjórnarskránni og bæti þar inn
ákvæði, sem veiti þvi möguleika
til að vikja manni úr forsetastóli,
ef hann hefur ekki getað gegnt
skyldum sinum um ákveðið tima-
bil — eins og t.d. i heilt ár.
Slikt ákvæði mundi einmitt
taka til þess, sem nú er komið
upp. — Eftir slika breytingu gæti
þingið kosið Husak.
Stjórnarskrá Tékkóslóvakiu
gerir ráð fyrir, að nýr forseti sé
kosinn, áður en fjórtán dagar liða
frá þvi að næsti forseti féll frá.
Kosning hans fer fram með þeim
hætti, að þingmenn beggja deilda
þingsins greiða atkvæði leyni-
lega.
Þegar Ludvik Svoboda var
endurkjörinn 1973, fékk hann 341
atkvæði af 350.
Það hefur verið hefð, að þessi
kosning fari fram i Vladislav-
salnum i Hradcany—kastala i
Prag, en það er hinn opinberi
bústaður forsetans. Venjulega
hefur þessari kosningu verið
sjónvarpað.
Miðstjórn kommúnistaflokks-
ins, fulltrúar sameinaðs þings og
Þjóðfylkingin gera sameiginlega
tillögu um frambjóðanda við
þingið.
Orðrómurinn um, að dr. Husak
hugsaði sér að setjast i forseta-
stólinn jafnhliða þvi, sem hann
yrði áfram leiðtogi kommúnista-
flokksins, hefur farið æ hærra
siðustu vikurnar, en langt er
siðan hann kom fyrst upp. — Em-
bættismenn verjast þó allra
frétta, eins og venjulega.
Fréttaskýrendur telja, að
Husak hafi orðið tryggari i sessi
eftir þvi sem lengra hefur liðið frá
falli Dubceks. Kosning hans til
forsetaembættis yrði vissulega
örugg staðfesting þess, að Husak
er valdamesti maður Tékkósló-
vakiu.
Fari svo, veröur Husak áttundi
forseti Tékkóslóvakiu og fyrsti
Slóvakinn, sem sezt i það em-
bætti.
Einn maður annar hefur haft
með höndum bæði forsetaem-
bættið og framkvæmdastjórn
kommúnistaflokksins. Það var
Antonin Novotny, sem var forseti
1957 til ’68, þegar Alexander
Dubcek tók við forystu flokksins
af honum og frjálslyndistimabilið
hófst. — Þegar Novotny sagði af
sér, tók Svoboda forseti við.
Hinir nýju ráðamenn, sem tóku
við eftir innrás Varsjárbanda-
lagsrikjanna, treystust ekki til að
hrófla við Svoboda vegna lýðhylli
þessa aldraða striðskappa. Svo-
boda sat áfram i von um að geta
linað ögn hreinsunaraðgeröirnar,
sem vænta mátti að hæfust gegn
Dubcek og samherjum hans. —
Enda fór svo, að engu blóði var
úthellt, þótt mannaskipti yrðu i
öllum lykilembættum.
En nú munu Husakog félagar
telja sér óhætt að hugsa til
hreifings. Mundi engum koma
það á óvart, ef Svoboda missti
lika sæti sitt i æðsta ráði flokksins
um leið og hann léti af forsetaem-
bætti — ef til kemur.
Liklegasti eftirmaður hans i-
æðsta ráðinu yrði Vaclav Hula,
efnahagssérfræðingur stjórnar-
innar og varameðlimur i æðsta
ráðinu.
Dr. Husak hyggur á forsetaembættið jafnhliða fram-
kvæmdastjórastööu kommúnistaflokksins.
Föðurlandsvinurinn Svoboda veröur nú sennilega að
vikja, og þar með hverfur siðasti Dubcek-inn.
m mm
Umsion: G.P.