Vísir - 15.07.1975, Qupperneq 9

9
Vísir. Þriöiudagur 15. júli 1975.
Geysir hefur lltiö fyrir þvl aö gjósa nú oröiö og lætur sig hafa þaö aö Strokkur skyggi alveg á hann. Þaö Geysir lætur sér nægja aö skvetta einstaka sinnum úr sér, eins og
minnkar ekki áhugann hjá feröamönnum aðllta hinn mikla hver augum. Ef klkt er vel á myndina, sést, viö sjáum hér.
hvernig hrúöriö hefur molnaö. Ljósm.Bj.Bj.
VAÐ ER HÆGT AÐ GERA
II VERNDUNAR GEYSI?
Hverahrúðurslagið þolir ekki ótroðninginn
og verður að ömurlegum kísilmulningi
I,,Oh, hann hefur nú fengiö i
nasirnar fyrr,” segir Sigurður
Greipsson gllmukappi, bóndi,
gestgjafi og ekki slzt sá, sem
hefur haft umsjón meö Geysi I
mannsaldur, og hann mokar 80
kg af sápu I Geysi, sem formað-
ur Geysisnefndar, Birgir
Thorlacius, hefur komiö meö.
Þaö átti aö vita, hvort hans
hátign þóknaðist ekki aö koma
meö svo sem eitt gos I stað þess
aö láta Strokk skyggja algjör-
lega á sig. Strokkur lætur sig
ekki muna um að sina tign sina
, á 15 minútna fresti.
„Hvað er verið að gera?” seg-
ir einn af túristunum, sem
flykkjast nú að. Ö, á að fá hann
til að gjósa, hugsið ykkur, hvað
ég get sagt kunningjunum þegar
ég kem aftur heim til Ame-
riku.”
En þrátt fyrir allar fyrirbæn-
ir, særingar og sápu drynur að-
eins tvisvar i Geysi og hann rétt
skvettir úr sér. ,,Og annað hefur
hann ekki gert siðan hann gaus
fyrirsjálfan forsetann, sem var
hér á ferð i fyrra,” segir Sigurð-
ur Greipsson, ekkert ánægður
með þessi málalok.
Visismenn eru raunar á ferð
um hverasvæðið annarra erinda
en aðeins að sjá gos (þótt það
væri vissulega nóg tilefni). Þeir,
sem lagt hafa leið sina þarna
hafa sjálfsagt tekið eftir þvi, að
Geysishatturinn eða hóllinn er
orðinn verulega skemmdur
vegna þess, hversu kisilhrúðurs
lögin hafa molnað. Hvarvetna
blasa við opin sár á þessari ann-
ars fögru og litriku náttúru-
smið, sem hægt er að sjá á þeim
stað á hólnum, sem vatnið hefur
fengið óhindrað að leika um.
Á að gera göngustiga?
Áhorfendapalla?
Birgir segir okkur, að þeir i
Geysisnefndinni hafi miklar
áhyggjur af skál og hatti
Geysis. Margar hugmyndir
hafa komið upp til verndunar.
T.d. að gera göngustiga með
kaðli beggja vegna upp að skál-
inni eða jafnvel að girða Geysi
alveg af. Kisilmyndunin myndi
þegar verða orðin falleg að ári.
Það mætti lika koma upp
áhorfendapöllum i hliðinni fyrir
ofan. Þaðan er ágætasta útsýni
yfir Geysi. En margs ber að
gæta. Myndu svona stigar ekki
stinga i stúf við umhverfið?
Yrðu ekki ferðalangar fyrir afar
miklum vonbrigðum með að sjá
hinn fræga Geysi aðeins úr fjar-
lægð? En eitt er vist, að eitthvað
þarf að gera, ef ekki á að hljót-
ast óbætanlegt tjón af völdum
umferðar að skál Geysis.
Hitinn undir Heklu á
uppruna sinn á tindin-
um?
Sennilega væri hart að hlita
þvi að mega ekki koma alveg að
Geysi, sem er frægastur allra
goshvera. Eftir honum eru slik-
ir hverir kallaðir „geysers” á
enskri tungu. Blm. rifjaði upp i
snatri hvað hann vissi um
Geysi. Það reyndist haldlitil
þekking, en með i ferðinni, sem
farin var þann eina dag i siðustu
viku, sem veðurguðirnir voru
bliðir á manninn og sól skein i
heiði,vardr. Trausti Einarsson.
Hann er sá, sem ritað hefur
kynningarbækling um Geysi,
sem Geysisnefnd héfur gefið út,
og er heill fjársjóður af fróðleik
um gos, innri hita jarðar og
fleira. Eða vissuð þið um hug-
myndir fornþjóðanna um eld-
gos? T.d voru þeir undirheima-
guðirnir Hefestos og Vulkanus
smiðir miklir og kyntu þvi dug-
lega i afli sinu. Sú visindalega
skýring varlika gefin á eldgosi i
fomöld, að með þvi að hiti og
kuldi eru miklar andstæður
megi búast við því, að mikill
kuldi á fjallstindi hafi I for með
sér andstæðuna, hitann, undir
rótum fjallsins. Sem sagt hitinn
undir Heklurótum á þá uppruna
sinn I kuldanum á Heklutindi.
Það er lika gaman að rifja
upp, að við tslendingar eigum
þó Geysi i dag, en hann átti
Englendingur í nær 40 ár frá ár-
inu 1894 til 1935. Það var Sigurð-
ur heitinn Jónasson forstjóri,
sem hlutaðist til um að hann
kæmist aftur i okkar eigu og
gaf rikinu kaupverð hans. I leið-
inni eignuðumst við landspildu
umhverfis hann sem og hverina
Strokk, Blesa og Litla-Geysi. Þá
segir itarlega frá uppruna
hveravatns, hvernig gos verða
til o.s.frv.
Árið 1907 skyldi
konungur sjá gos
En vikjum nú að Geysishóln-
um sjálfum. Trausti skýrir
okkur frá þvi, að það muni hafa
verið fyrir konungskomuna
1907, að Geysir var „lagfærður”
á vissan hátt, þar eð gosin voru
treg, en tryggja skyldi, að
konungur sæi Geysisgos.
Höggnar voru til hverahrúðurs-
hellur um 15 cm þykkar og
þeim raðað hlið við hlið og
þannig múraðar niður með
steinsteypu langs eftir brún
Geysissskálarinnar. A þennan
hátt tókst að hækka vatnsborð i
Geysi. Það var sem sé hugmynd
einhvers, að hækkað vatnsborð,
það er að segja aukinn vatns-
þrýstingur niðri i Geysispípunni
myndi örva gos Geysis. Stjórn-
völd hljóta að hafa staðið að
baki þessari framkvæmd.
„Um þennan garð vissi ég
ekkert, þegar ég hóf rannsókn á
Geysi „1934-35”, heldur Trausti
áfram máli sinu. „Það var af
þeirri einföldu ástæðu, að hann
var hulinn undir um 10 cm
þykku allsherjar hverahrúðurs-
lagi, sem myndazt hafði siðar,
til einföldunar á máli er ágætt
að kalla þetta „lag A”.
Eftir raufargerð 1935, til
lækkunar vatnsborðsins, hófust
gos að nýju og voru mjög tið.
Gosvirkni var nú með fullum
krafti eftir algert hlé frá árinu
1916, eftir þvi sem heimildir
telja.
Mikil aðsókn veldur
skemmd á kisilhrúðr-
inu
Nú kom i ljós, að lag A þakti
allan botn og barm skálarinnar
og verulegan hluta af utanverð-
um hólnum. Þetta lag sem var
gert úr frauðkenndu hvera-
hrúðri, var mjög veikt og
molnaði niður, þegar á þvi var
gengið. Hin mikla aðsókn sem
nú varð að Geysi, leiddi fljót-
lega til þess, að lag A fór að
flagna af i stykkjum. Og það var
þá, sem i ljós kom hinn múraði
garður undir lagi A.
Það var strax augljóst, að lag
A hlyti að fara, enda er það
löngu horfið. Steinarnir úrgarð-
inum höfðu raskazt, áður en lag
A óx yfir hann og var nú harla
litil prýði að þeim. Múrun garð-
steinanna hafði sýnilega ekki
haldið þeim lengi föstum, eftir
að garðurinn hafði verið gerður.
Þessir fornu garðsteinar hlutu
einnig að fara. Eftir stóð þá
kisilhóllinn frá þeim tima, er
gos höfðu verið tið. Hann var
gerður úr miklu harðara kisil-
hrúðri en lag A. Nákvæmlega
sagt, hann var gerður úr fjölda
þunnra kisillaga. Þessi þunnu
lög voru ekki vel samvaxin,
mynduðu ekki samfelld sterka
hellu. Efstu lögin molnuðu þvi,
þegar á var gengið. Með hinu
mikla aðstreymi fólks var eyð-
ing hólsins alveg fyrirsjáan-
leg.”
Sem sagt við stöndum þá
frammi fyrir þvi vandamáli i
dag: Annaðhvort eyðileggingu
Geysishólsins með allri þeirri
litadýrð og fegurð, sem þar
mætir auganu, eða að gera ein-
hverjar ráðstafanir til úrbóta.
Hvað á Geysisnefndin að gera?
Hafa vörðum Geysi dag og nótt.
Myndi vörðuryfirleitt geta bægt
fólki frá? Á að setja mannhelda
girðingu i kringum Geysi? Eiga
að vera útsýnispallar? Gang-
stigar?
Þessum spurningum er
ósvarað i dag, og við yfirgáfum
Geysishólinn og litum um leið
enn einu sinni á fallega hrúðriö
sem aðeins hefur náð að mynd-
ast, þar sem vatnið flæðir yfir
og ekkert er gengið. En hvað
það væri gaman ef hóllinn væri
svona aftur.
— E VI

Trausti Einarsson og Birgir Thorlacius horfa á, þegar Sigurður
Greipsson gefur Geysi að smakka á svolitilii sápu. Magnús Blöndal
hjálpar til.
Hattur Geysis er geröur út fjölmörgum þunnum klsilhrúðurslögum, sem eru afar viðkvæm og molna
auðveldlega. Hér eru nokkrir ferðalangar.