Vísir - 13.08.1975, Blaðsíða 6

6
Vlsir. Miftvikudagur 13. ágúst 1975
vísir
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:,
Auglýsinéastjóri:’
Auglýsingar:
Afgreiösla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Þorsteinn Pálsson
Jón Birgir Pétursson
Haukur Helgason
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 44. Simi 86611
Síðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 700 kr. á mánuöi innaniands.
1 lausasölu 40 kr.eiptakiö. Blaöaprent hf.
Landhelgisútfærslan
íslendingar standa nú frammi fyrir þvi að stiga
lokaskrefið i þriggja áratuga baráttu fyrir yfir-
ráðum yfir fiskimiðum landgrunnsins. útfærsla
fiskveiðilögsögunnar i 200 sjómilur er siðasti
áfanginn i þessari baráttu. Allar aðgerðir i þess-
um efnum hafa verið reistar á lögunum um
visindalega verndun fiskimiða landgrunnsins frá
1948.
Fiskveiðilandhelgin hefur verið stækkuð smám
saman, eftir þvi sem nauðsyn hefur krafið. Við
höfum að nokkru leyti haft forystu i baráttu
þeirra þjóða, sem stutt hafa viðáttumikla fisk-
veiðilandhelgi. Ótvirætt er, að aðgerðir okkar
hafa haft áhrif á mótun hafréttarreglna um þessi
efni. Á allra siðustu árum hafa viðhorfin i haf-
réttarmálum breytzt verulega.
Ýmsar þjóðir, sem áður voru i hópi þeirra
rikja, er börðust hatrammlega gegn viðáttumik-
illi fiskveiðilögsögu, hafa nú skipað sér i hóp
þeirra, sem skýrt og ákveðið vilja binda haf-
réttarreglur um efnahagslögsögu við 200 sjómil-
ur. Störf hafréttarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna
bera glöggt vitni um þessa breytingu. Að þessu
leyti stöndum við betur að vigi en oft áður við
svipaðar aðstæður.
Útfærsla fiskveiðilandhelginnar er hagsmuna-
mál fyrir okkur. Við verðum að draga stórlega úr
veiðum erlendra þjóða á fiskimiðunum um-
hverfis landið og stjóma sjálfir nauðsynlegum
friðunarráðstöfunum. Við verðum að vinna að
framgangi málsins á þann veg, að raunhæfur
árangur náist i þessum efnum.
Það hefur verið deilt um, hvort rétt væri að
hefja viðræður við aðrar þjóðir um hugsanlegar
veiðiivilnanir. Ef menn lita á þá hagsmuni, sem i
húfi eru, ætti þetta atriði ekki að þurfa að vera
deiluefni. Það er sjálfsögð skylda okkar að ræða
við þær þjóðir, sem hér eiga hlut að máli og þess
óska. Það höfum við áður gert og vegur okkar
hefur orðið meiri fyrir bragðið. Á hitt er svo að
lita, að þess er varla að vænta, að árangur geti
orðið af slikum viðræðum, þegar litið er á við-
brögð brezku jafnaðarmannastjórnarinnar.
Sjávarútvegsráðherra hefur lýst meginskilyrð-
um íslendinga i hugsanlegum viðræðum. Hann
segir, að samningar komi þvi aðeins til álita, að
um stórfelldan samdrátt i veiðum erlendra þjóða
verði að ræða. Og i öðru lagi hefur hann áréttað,
að hugsanlegir samningar yrðu aðeins gerðir til
mjög skamms tima og um takmörkuð svæði.
Loks verðum við að gæta þess að gera enga
samninga við þjóðir innan Efnahagsbandalags-
ins, nema viðskiptaþvingunum þess verði aflétt. í
þeim efnum urðu okkur á mistök, þegar samið
var við Breta 1973. Þau mega ekki endurtaka sig
nú.
Á þessu stigi verður ekki séð, að margar þjóðir
getigengið að ströngum skilyrðum okkar. En við
eigum eigi að siður að vera reiðubúnir til við-
ræðna. Við verðum að hafa i huga, að drög að nýj-
um hafréttarsáttmála hafa ekki enn verið stað-
fest og við verðum jafnframt að gæta hagsmuna
þeirra fiskiskipa okkar, sem stunda veiðar á mið-
um annarra þjóða.
Púðurtunnan
í Portúgal
) Á meðan kommúnist-
\ ar og stuðningsmenn
/ þeirra reyna að tryggja
) sig i sessi i Lissabon, fer
\ andstaðan gegn þeim
(eins og logi um vin-
/ akrana i norðurhiuta
) Portúgal.
I Bæirnir á noröurlandi þar eru
\ litlir, en þeir liggja þétt i dölun-
Ium, sem skerast þar inn i klettótt
fjöllin.
Þeir,sem á þessar slóöir koma,
láta sér fyrst detta i hug, aö tækni
tuttugustu aldarinnar hafi numiö
staöar viö dalmynnin og hiki viö
aö hætta sér lengra, þvi aö margt
er þarna meö ævafornu sniöi.
Sömu kerrurnar og drógu vin-
kaggana eftir steinilögöum vagn-
slóöunum fyrir aldamót seiglast
eftir vegunum og marrar I hverri
fjöl, eins og I mótmælaskyni viö
þungann i kerrunni. Berfættar
konur bjástra viö aö taka þvotta
af snúrum, sem skreyta hvert
torg. Aörar eru á leiöinni meö
þvott i staöinn, sem þær bera i
körfum á höföi sér.
Klettarnir mynda af náttúrunn-
ar hendi skjólgaröa fyrir
vinakrana, sem liggja þarna viö
rætur fjalla og skóga. Þetta er ein
af uppsprettum portvinsins.
Karlarnir á þessum slóöum
hafa um árabil veriö eitt ódýrasta
vinnuafl Frakka, Þjóöverja og
Svisslendinga, en þangaö leita
/ þeir sér vinnu, þegar uppskeru-
) vinnunni lýkur heima I dölunum.
Nýlegar vefnaöarverksmiöjur
) hafa þó risiö þarna upp og leitt af
( sér aukna atvinnu fyrir heima-
) menn.
( Viö slikar aöstæöur gefst nægur
) timi til aö velta vöngum yfir
( stjórnmálum. Þeir, sem aö heim-
) an hafa fariö og kynnzt kjörum og
f ( hugsunarhætti fólks i Frakklandi,
) Þýzkalandi og Sviss, flytja með
( sér nýjar hugmyndir og glæða
) umræöurnar.
( Þama er þvi lika uppspretta
) stjórnmálaáhuga. Fólkiö i
( noröurhluta Portúgals hefir
) ávallt veriö mjög stjórnmála-
( sinnaö. Þar hafa uppfóstrazt
) margir þeir, sem þrátt fyrir rit-
( skoöanir og pólitisk höft, sem
) veriö hafa við liöi, héldu uppi
f( gagnrýni og hafa verið háværir i
) óánægju sinni með stjórnarfar og
( kjör.
\ Sagan geymir mörg slik dæmi.
( Einn af höfðingjum noröurlands
) lýsti yfir sjálfstæði Portúgals i
(( borginni Guimaraes eftir sigur
yfir Márum snemma á 12. öld.
Það voru uppreisnarmenn á
noröurlandinu, sem á 19. öld lýstu
yfir stofnun fyrsta lýöveldisins.
Og núna eru þaö vínræktar-
bændurnir á norðurlandi, sem
risiö hafa öndverðir gegn
kommúnistum og vinstrisinnum,
sem hrakiö hafa jafnaðarmenn og
hóflynda úr ráöherrastólunum i
Lissabon.
Þeir hafa snúiö gremju sinni og
óánægju á hendur kommúnistun-
um heima i héraöi. Heilar tylftir
af skrifstofum kommúnista-
imiimm
Umsjón: GP
flokksins noröur i landi hafa veriö
grýttar og sætt ámóta árásum
heimamanna. Flokksbræöur
valdhafanna hafa sumir séð sig
knúna til þess að flýja héraö sitt,
eöa þá að herinn hefur flutt þá
burt öryggis þeirra sjálfra vegna.
I sumum tilvikum kviknuöu
þessar óeiröir, þegar kommúnist-
ar, sem sölsuöu undir sig völdin i
verkalýössamtökunum meö laga-
skipun forkólfanna i hernum,
reyndu aö bola burtu úr vefnaðar-
verksmiöjunum framkvæmda-
stjórunum.
Verkafólk þarna nyröra er
þakklátt þeirri atvinnu, sem nýju
verksmiöjurnar hafa fært þvi.
Þvi er siður en svo i nöp viö verk-
stjórnendur eöa framkvæmda-
stjóra verksmiöjanna. Hinir
siöarnefndu hafa lika kunnað aö
haga rekstri verksmiðjanna meö
tilliti til þess, að fólkið gæti unnið
á vöktum til skiptis I verksmiöju-
sölunum eöa heima á vinökrun-
um. —Þetta hefur leitt til þess, að
heimilisfeöur neyöast ekki lengur
til aö vera 10 mánuöi á ári hverju
aö heiman einhvers staðar I verk-
smiöjum i Þýzkalandi.
Kaþólskan er þarna útbreidd
meöal Ibúa og á sinn þátt iika I
fjandskapnum, sem kommúnist-
um er sýndur. Kirkjufeöur hafa
rifjaö upp fyrir sóknarbömum,
hver hafi verið örlög kirkjunnar I
þeim löndum, þar sem
kommúnistar hafa komist til
valda.
Margt leggst þannig á eitt.
Valdhafarnir hafa reynt aö
senda herflokka noröur I land til
þess aö halda vemdarhendi yfir
fldcksbræörum sinum og stuðn-
ingsmönnum.
En þaö kom I ljós I óeiröunum I
Famalicao og svo aftur núna um
siöustu helgi og I fyrradag i
Braga, að þaö er hægara sagt en
gert að etja hermönnum gegn
þeirra eigin fólki.
Fyrst eftir byltingu hersins,
sem losaöi þjóöina undan oki
gömlu Salazarsstjórnarinnar,
voru dátamir bornir á höndum
þjóðarinnar. Þeir bööuöu sig i
hinum nýfengnu vinsældum. All-
ar dyr stóöu þeim opnar.
Borgararnir sóttu þá inn i her-
skálana og út I skotgrafir æfinga-
svæðanna.
En i Famalicao var þeim fyrir-
skipað aö beita vopnum sinum
gegn mönnum, konum og ung-
lingum, sem i múgæsingu réöust
á skrifstofur kommúnista. Hend-
ur þeirra urðu drifnar blóði
þeirra eigin fólks.
Næstu daga kváöu viö úr hverj-
um glugga, hverri gætt I Fama-
licao ókvæðisoröin og heiftarböl-
bænir til hvers dáta, sem sást.
Fólkið gaf sig á tal við dátana.
Þaö var hnakkrifist um stjóm-
mál, og hermaöurinn fann, að þaö
var ekki einungis, aö vinsældirn-
ar voru horfnar, heldur barðist
hann kannski llka fyrir röngum
málstað gegn sinu eigin fólki.
Aö fimm dögum liönum létu
þeir stjaka sér til hliðar, þegar
múgurinn ruddist að flokksskrif-
stofum kommúnista. Einn og einn
hermaöur heyröist jafnvel kalla
hvatningarorö til lýðsins.
Þaö talaöi sinu máli, að lög-
reglan og herlögreglan lét hvergi
sjá sig.
1 Braga var sendur liðsauki
hermönnunum á staðnum. Valdir
menn úr landgönguliöi hersins,
þar sem vinstri menn og
kommúnistar töldu sig eiga hvaö
eindregnasta fylgismenn.
Um helgina skutu þeir gúmi-
kúlum úr byssum sinum til varn-
ar kommúnistum, sem bjuggu
um sig I skrifstofunum og vörðu
þær meö haglabyssum og öllu til-
tæku. Mannfjöldinn dreifðist und-
an táragasmekkinum. Flokks-
skrifstofunum var borgið.
Um kvöldiö þennan dag var
hermönnum naumast vært á
götunum fyrir formælingum og
hrakyrðum bæjarbúa, sem létu
þá heyra það óþvegið. Mánu-
dagurinn leið þannig llka, að þeir
gátu ekki hætt sér inn á vinstofur
aö fá sér hressingu. „Svikarar,
úrþvætti,” kvað viö alls staöar
frá,og stúlkurnar hræktu i áttina
til þeirra.
Á mánudagskvöld gerðu bæjar-
búar aöra atlögu aö flokksskrif-
stofum kommúnista, og eins og I
Famalicao tókst siðari árásin.
Skrifstofurnar voru brenndar og
lika voru eyðilögð húsakynni
fyrirtækis i bænum, sem
kommúnistar höfðu rekið. Her-
mennirnir höfðu sig litiö i
frammi.
Valdhafar hersins eru samt
staöráönir i þvi að láta þessa sögu
ekki endurtaka sig i Fafe. Þangað
hafa flykkzt margir þeirra
kommúnista, sem flúiö hafa aðra
staði á noröurlandi. Þeir eiga
ekki afturkvæmt heim og hafá
ekki annað aö flýja.
Ef fer fyrir Fafe eins og öðrum
bæjum, þá mega kommúnistar
búast við þvi, aö þeir veröi hrakt-
ir vlðast burt annars staðar.
Herinn hefur þvi sent sérstaka
sveit landgönguliöa til Fafe. Þaö
eru hermenn sérlega þjálfaöir til
aö bæla niður óeiröir.
Meö vélbyssur I handarkrikan-
um, táragassprengjur við belti
sér og gasgrimur fyrir andlitinu
hafa þessir landgönguliðar staöiö
vörö viö skrifstofur kommúnista
og ennþá getaö varið trylltum
múgnum að komast þangað. t
þetta sinn heimtar fólkiö blóð,
meöan viöast annars staöar hefur
þaö beint hatri sinu meira að
dauöum húsmunum. 1 Fafe vill
fólkið blóö þeirra kommúnista,
gem hafast viö innan veggja
skrifstofunnar og hafa ekki þorað
sig þaöan aö hreyfa, siðan þeir
uröu einum manni aö bana og
særöu fjóra, sem réöust á skrif-
stofumar á dögunum.
Loftiö er þrungið spennu, sem
breiðzt hefur út um allt land.
Menn óttast, aö neyöist her-
mennirnir til að hleypa af skoti,
kunni það að leiöa til blóöugrar
borgarstyrjaldar. Svo gæti farið,
aö hermaður snerist gegn her-
manni, herflokkur gegn her-
flokki, borg gegn borg, unz
púöurtunnan springi i loft upp.