Vísir - 09.10.1975, Blaðsíða 9

VtSIR. Fimmtudagur 9. október 1975.
9
hér heima. Þetta er þá offram-
leiðsla. Er þá ekki of mikil ein-
hæfni i islenskum landbúnaði,
eins og margir halda fram?
— Niðurgreiðslurnar beinlin-
is knýja til einhæfni. Kinda-
kjötsframleiðsla hæfir vel öllum
landsháttum. Um mjólkina er
það að segja, að viða er fram-
leiðsla hennar of mikil. Þó er
ekki afgangur á haustmánuð-
um. A þessu ári hefur mjólkur-
framleiðslan minnkað um 3%,
og það er fyrirsjáanlegt, að i
vetur verður að flytja mjólk að
norðan. Það hefur hins vegar
það vandamál i' för með sér, að
mjólkurbúðir þar sitja uppi með
verkefnalaust starfsfólk. Þau
eru margslungin vandamálin i
landbúnaði. Veðurfarið leikur
stórt hlutverk. Það sem getur
verið rétt að gera í dag, kann að
verða alrangt á morgun.
Að undanförnu hafa menn
reynt meira en áður að sérhæfa
sig i vali búgreina. Bændur
stunda meira einhliða búfjár-
rækt, eða einhliða mjólkur-
framleiðslu. Slikum búskap
fylgir þó mikil áhætta, og litið
má útaf bera, ef allt á ekki að
fara i strand. Sem dæmi get ég
nefnt þér, að i' fyrra kom upp
veirusótti mjólkurbúum i' Eyja
firði. Margir bændur þar urðu
illa úti. Þeir höfðu ekki upp á
neitt að hlaupa.
— Væri ekki hagkvæmara,
Gunnar, að stefna að þvi að
stækka búin og auka fram-
leiðslu hvers og eins?
— Stóru búin skila sist meiri
vinnulaunum en þau minni, og
það er fremur algengara að þau
standi sig ekki eins vel. Ef
kaupa þarf vinnuafl standast
þau ekki samkeppnina. Stærstu
búin, til dæmis i Eyjafirði og á
Suðurlandi, eiga i vök að verj-
ast. Þau eru yfirleitt þokkaleg
miðlungsbú, sem skila mestum
tekjum. Það er eins og bændur
hafi betra vald á þeirri bústærð.
Sem dæmi get ég nefnt, að
árið 1973 voru bú i Strandasýslu
með eitt og hálft prósent hærri
tekjur en landsmeðaltal. Það
hefur þó verið talið harðbýlt
hérað. Þar eru meðalbú 205 ær-
gildi, en ein kú er reiknuð 20 ær-
gildi. 1 Rangárvallasýslu var
meðalbúið á sama tima 447 ær-
gildi, en Rangæingar voru þó
ekki nema með 42 þúsund krón-
um hærri tekjur en landsmeðal-
tal. Munurinn er ekki meiri á
tekjunum, þótt búin séu miklu
stærri. Að visu eru afskirftir
meiri á stóru búunum.
— Gunnar! Dæmieru til þess,
að stórbændur, sem virðast eiga
allt til alls og lifa góðu lifi, fái
láglaunabætur. Finnst þér þetta
ekki óeðlilegt?
— Ef framtöl þeirra eru rétt
og þeir hafa raunverulega litlar
tekjur,eiga þeir rétt á láglauna-
bótum. Fjármagnskostnaður á
stórum búum étur mikið upp
og afskriftirnar verða veruleg-
ar.
— Mörg búa skila litlum eða
engum arði. Væri ekki rétt að
reyna að fækka slikum búum og
stefna að arðbærari bústærð-
um?
— Það er mikill vandi að
meta hvort fækka beri búum.
Við eigum ekki að stefna að
stórum búum, þau stuðla að of-
framleiðslu. Arðlausu búin skila
litlu en taka á sig mikinn kostn-
að. — 1 árslok 1973 voru bændur
á landinu taldir 4878. Vjð þessa
tölu má bæta 2 til 300 vegna
þeirra, sem starfa að einhverju
leyti utan búsins. Meirihluti
þessara búa gerir meira en að
standa undir sér. Þvi má heldur
ekki gleyma, að afurðir, sem
bændur framleiða skapa at-
vinnu I fjölmörgum greinum.
Það eru margir bæir og þorp,
er beinlinis lifa á landbúnaði. í
þvi sambandi nægir að nefna
Selfoss, Hvolsvöll, Egilsstaði og
fleiri bæi.
— Ef við vikjum þá að öðru.
Hvort er bóndi atvinnurekandi
eða launþegi?
— Um svar við þessari spurn-
ingu hefur mikið verið deilt.
Bóndinn er tvimælalaust at-
vinnurekandi, en tekjur hans
eru miðaðar við launþega.
— Mikið hefur verið deilt á
bændastéttina að undanförnu.
Hvað hefur valdið þessum deil-
um að þinu mati?
— Þessum deilum hefur eink-
um valdið misskilningur. Þegar
þrengir að i efnahagsmálum er
það mjög tilfinnanlegt fyrir
neytendur, þegar helstu neyslu-
vörur þeirra hækka. Það er von
að fólk finni fyrir þessu, og það
skilur ekki hvers vegna. Á sama
hátt finnur bóndinn illilega fyrir
hækkunum á rekstrarvörum.
Þegar áburður hækkar skilur
bóndinn ekki hvers vegna og
telur jafnvel að maðkur sé i
mysunni.
Það er kannski rétt að nefna
nokkrar tölur, sem gætu útskýrt
sjónarmið bóndans. Það er á-
berandi hve miklu meiri hækk-
anirhafa orðið á rekstrarvörum
en verðlaginu i heild. Hér eru
nokkrar tölur, sem blasa við
bóndanum. Frá 1. september
1973 til sama tima 1975 hækkaði
kjarnfóður um 119%. Áburður
hækkaði um 149%. Viðhald og
fyrning útihúsa hækkaði um
99%. Viðhald girðinga hækkaði
um 298%,reksturvéla um 135%,
flutningskostnaður um 127%,
vextir um 157% og laun um 90%.
Meðaltalshækkunin nemur
109%. — Ef búvöruverð skilar af
sér ættu bændur að fá 109%
hækkun á móti.
— Hvernig er þá útlitið hjá
bændastéttinni, ef við litum til
næstu mánaða?
— Það er ekki hægt að segja
annað en að horfur i' ár séu mun
verri en áður hefur verið. Það
hefur dregist úr hömlu að rikið
greiddi niðurgreiðslur og út-
flutningsbætur. Fyrirtæki, sem
bændur versla við, verða að
taka á sig mikinn aukakostnað
vegna dráttarvaxta. Astandið
fer stórversnandi.
Framleiðslukostnaður fer
hækkandi og vegna minnkandi
kaupgetu almennings fer sala-
minnkandi. Það vottar þegar
fyrir samdrætti i kjöt- og smjör-
sölu, en hins vegar hefur orðið
nokkur aukning á mjólkur- og
ostasölu.
Lausafjárstaða bænda er af-
leit. Kaupfélögin eru í mikilli
fjárþröng, og hafa til dæmis átt i
erfiðleikum með að greiða laun
nú i sláturtiðinni.
Eins og ástandið er nú er ekki
hægt að gera kröfur á hendur
rikinu um úrbætur. Við höfum
aðeins farið fram á jöfnuð I
niðurgreiðslum á milli bú-
greina, það er á milli nautakjöts
og lambakjöts.
Hér við bætist svo að margir
bændur sitja uppi með slæm hey
eftir erfitt sumar, þótt ástandið
sé gott á Norður- og Austur-
landi.
-- Þeirri hugmynd hefur ver-
ið hreyft, og mörgum finnst hún
óvitlaus, að við flytjum inn
landbúnaðarafurðir og drögum
úr eigin framleiðslu?
— Þessi hugmynd er mjög
vanhugsuð. Það væri hugsan-
legt að flytja inn einstaka teg-
undir. Mjólk yrði þó margfalt
dýrari. Til dæmis i Kanada er
verð á mjólk svipað og á óniður-
greiddri mjólk hér. Ég er ekki
farinn að sjá neytendur kyngja
þvi verði fyrirhafnarlaust. Kjöt-
innflutningur er óhugsandi, en
hugsanlegt væri að kaupa smjör
og osta frá Danmörku og Hol-
landi. En um leið yrði grund-
velli kippt undan stórum byggð-
um hér á landi, og við yrðum al-
gjörlega háðir viðskiptalegum
duttlungum stórþjóða.
— En væri þá ekki ráð, að
reyna að haga þvi svo til að sem
flestir bændur byggju á þeim
landssvæðum, þar sem hag-
kvæmast er að búa?
— Hagkvæmni búskaparins
fer eftir veðri hverju sinni. Það
sannar best dæmið frá Stranda-
sýslu árið 1973. Hins vegar hefur
þróunin orðið sú, að þær byggð-
ir, þar sem búskapur er erfið-
astur, hafa smátt og smátt farið
i eyði.
Það er óeðlilegt og andstyggi-
legt að ætla að skipa mönnum
brott af sinum jörðum. Ég er
hræddur um að borgarbúar
segðu eitthvað, væri þeim fyrir-
skipað að flytja á milli hverfa
eftir þvi sem hentugt þætti.
Ýmsir bændursætta sig við lak-
ari kjör til að geta verið þar sem
þeir una best.
Þær umræður, sem orðið hafa
i sumar um landbúnaðarmálin,
hafa illt eitt i för með sér. Með
þeim hefur verið reynt að spilla
fyrir og valda misklið milli
stétta. Þetta er súrt i broti og
gerir vandamálin erfiðari úr-
lausnar. 1 þessum málum, sem
öðrum, þurfa allir að reyna að
hliðra til. Sjálfur hef ég reynt að
gera þetta og sætt íideilum fyrir
I hópi stéttarbræðra.
—AG—
Gunnar Guðbjartsson, formaður Stéttarsambands bænda og bóndi
á Hjarðarfelli, stendur hér á tali við Pál Pálsson á Borg. — Ljósm.
VIsis — JBP.
flucfelac LOFTLEIDIR
ISLANDS
l’FWHi SIÍM AiWAST l Ll TiMAti FYUIU YUI U
■fföoagfrakt
# Það vœri hugsanlegt að flytja inn
einstakar tegundir landbúnaðarvara
• Það eru yfirleitt þokkaleg miðlungsbú,
sem skila mestum tekjum___________
KMJM
AD FLYT.IA
Vöruafgreiöslur okkar í Bíldshöfða 20
i
Vöruafgreiðslan Klettagörðum 1 og 9 er flutt.
Vöruafgreiðslan Sölvhólsgötu
flyst helgina 26. október.
Athugið:
Afgreiðsla flugfylgibréfa verðurfyrst um sinn
í sama húsnæði við Sölvhólsgötu. Sími 21816.
Nýtt símanúmer 82855. Bíldshöfða 20