Vísir - 17.10.1975, Blaðsíða 10

VÍSIR. Föstudagur 17. október 1975.
BRíTLAND ír
Á HIUARÞRÖM
— Lundúnabréf frá Mik Magnússyni
Verðbólgan i Bret-
landi eykst um á að
giska 26% á ári — sum-
ar tölur áætla hana
jafnvel hærri.í júni sl.
sögðu opinberar tölur
rikisstjórnarinnar að
vöruverð væri 88%
hærra en árið 1970.
Stjórn Verkamannaflokksins
hefur viöurkennt aö aöalástæö-
an fyrir aukinni dýrtiö séu verö-
hækkanir vegna kaupkrafa — og
þá ekki aöeins hækkunin á olíu
og ööru eldsneyti.
Aöalvandkvæöi breta eru þau,
aö verkalýössamtök hafa
heimtaö stööugt meira fé, án
þess aö vera reiöubúin til aö
bjóöa meiri framleiöni á móti.
Og þaö sem meira er, þá hafa
þau krafist meiri hækkana en
þurfti til aö mæta dýrtiöinni.
í raun hafa þeir krafist 25%
kauphækkana til að vega upp á
móti tæplega 20% hækkun á
verðlagi.
Augljósasta svariö hefur svo
verið ennþá stærra stökk I verð-
lagi I búöum.
Ef afkastageta kemur ekki á
móti kauphækkunum getur aö-
eins eitt gerst — efnahagurinn
hrynur. Og þetta er þaö, sem
hefur verið aö gerast 1 Bretlandi
á undanförnum árum.
Samdráttur í
verslunum
Allt þetta hefur haft þaö I för
meö sér aö vöruverö — einkum
á innfluttum vörum — hefur
hækkaö geysimikiö. Fólk byrjar
þess vegna aö spara viö sig
ýmsan munaöarvarning.
Kaupmenn draga þá úr pönt-
unum slnum og vegna þess aö
rekstrarkostnaöur þeirra er enn
sá sami, minnkar gróöi þeirra.
Viöbrögö margra gegn þessu er
að auka verðmismun á nauö-
synjavörum. Neytandinn verö-
ur þvl fyrir nýju áfalli. Þess
vegna dregur hann enn meir úr
innkaupum. Vltahringur, sem
hvorugur aöilinn kemst úr.
Sama sagan endurtekur sig
hjá heildsala og framleiöanda.
Hann segir þá upp hluta af
starfsliöi slnu. Sá atvinnulausi
hefur ekki efni á aö kaupa vör-
urnar I búöunum: salan dregst
enn saman: fyrirtæki veröa
gjaldþrota og þar með nær
hringurinn saman.
Tapaðar pantanir og
auðar pantanabækur
Ástandiö hjá þeim, er vinna I
útflutningsiönaöinum, er sist
betra.
Aguidetothe
Govemmerrt's programme
Verkamenn I sllkum verk-
smiðjum — svo sem bílaiönaöi
og raftækjaiönaöi — vilja meiri
peninga til aö geta vegiö upp á
móti slhækkandi verölagi. Og
fái þeir kröfum sínum ekki
framgengt, fara þeir I verkfall.
Þrýstingur frá rlkisstjórninni
til aö halda framleiðslunni
gangandi til að koma I veg fyrir
algert hrun efnahagsllfsins
leiöir venjulega til samninga:
þá venjulega með tvennum af-
leiöingum: Hluti framleiöslunn-
ar hefur tapast og hin voldugu
verkalýðssamtök fá kaupkröf-
um stnum framgengt án þess að
aukin framleiösluafköst komi I
staöinn.
I sumum tilfellum — eins og
benda þarf á — hafa verið geröir
samningar um framleiösluaf-
köst, en þeir duga sjaldnast til
lengdar. Tökum til dæmis
námuiönaöinn. Þegar rlkis-
stjórn Verkamannaflokksins
komst til valda I ársbyrjun I
fyrra, batt hún enda á langt þóf,
meö þvl einfaldlega aö veita
námumönnum geysimiklar
kauphækkanir — en með þvl
skilyröi að kolaframleiöslan
yröi aö aukast til aö mæta
kostnaðinum. Námuverkamenn
samþykktu þetta.
„Vegna óviðráðan-
legra ráðstafana”
Til aö byrja meö jókst fram-
leiðslan reyndar. En núna,
næstum átján mánuöum seinna,
framleiöir hver námumaöur
minna af kolum en fyrir verk-
falliö.
Allt þetta leiöir til vantrausts
hjá löndum þeim er kaupa
framleiðslu breta. Þau geta
ekki vitað meö neinni vissu,
hvort pantanir þeirra verða af-
greiddar á réttum tíma og á
umsömdu verði.
Ég frétti nýlega um íslenskan
innflytjanda, sem kaupa vildi
flash-kubba fyrir jólamarkaö-
inn.
í aprílmánuöi baö hann stórt
breskt fyrirtæki um yfirlit yfir
verö og afgreiöslutlma. Honum
var tjáö hvaö sendingin myndi
kosta og var lofaö afgreiöslu
ákveöinn dag I ágúst.
En þaö sem raunar geröist,
var aö honum bárust endurtekn-
ar .tilkynningar frá breska fyrir-
tækinu, er sögöu ,,aö vegna
ástæöna er þeir réöu ekki viö,,
myndi pöntun hans tefjast þar
til I febrúar næsta ár og myndi
kosta helmingi meira en samiö
haföi veriö um. Þetta var
auövitað ekki jólamarkaöinum
til mikils gagns.
Það eina, sem Islenska fyrir-
tækiö gat þá gripiö til bragös,
var aö skrifa fyrirtæki I Þýska-
landi — sem svo reyndar af-
greiddi vöruna innan átta vikna
og á umsömdu veröi.
Þegar fyrirtæki lenda I óvissu
um hvort þau fái þá vöru, er þau
vilja, afgreidda er ekkert ánnaö
að gera en leita annars staöar
fanga.
Af þessu leiöir aö mjög fá
bresk fyrirtæki hafa fullskrifaö-
ar pöntunarbækur og þaö leiöir
svo til enn verri samdráttar.
Leiðin út
úr ógöngunum
Allar rikisstjórnir, sem vilja
bæöi bjarga efnahag slnum og
halda kjósendum ánægöum um
leið, verða aö taka þessar staö-
reyndir rækilega til athugunar.
Núna I sumar tók rlkisstjórn
Verkamannaflokksins — meö
stuöningi nær allra breskra
verkalýössamtaka — ákvöröun.
Kauphækkunum voru settar
skorður um 6 pund á viku — ekki
rétt á 6 pundum heldur voru 6
pund hámark.
Hún studdi þetta meö
áróöursherferö, er haföi þaö aö
markmiöi aö fræöa allan al-
menning um geröir stjórnarinn-
ar (sjá meöfylgjandi eintak af
„Afkomuleiöir”).
En nú hafa þeir komist aö þvl,
að ekki er fylgst nægilega ört
meö veröbólgunni. Vöruverö
hækkar enn og útgjöld rlkis-
stjórnarinnar aukast — meö
þeim afleiöingum aö veröbólgan
gæti enn komist hærra.
Ef veröbólgan veröur ekki
stöövuö, kemur vart annað til
greina en aukiö atvinnuleysi.
Þaö er aöeins um tvo kosti aö
velja.
En rlkisstjórnin hefur látiö
undan kröfum verkalýössam-
takanna um að leyfa ekki frek-
ari fjölgun atvinnulausra. Ten-
ingunum er kastaö.
Annaö hvort setur breska
rlkisstjórnin brátt á kaupbind-
ingu eöa allt efnahagsllfiö hryn-
ur til grunna. Þjóöin getur ekki
lengur bæöi sleppt og haldiö.
Harold Wilson dansar
all-erfiöan llnudans núna, og
þaö verður athyglisvert að sjá
hvernig honum tekst. Mun hann
láta undan launastefnu, sem
honum er þvert um geö — eöa
undan auknu atvinnuleysi sem
honum er einnig þvert um geö?