Vísir - 12.12.1975, Síða 8

8
Föstudagur 12. desember 1975. VISIR
vísib
Ctgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Davið Guömundsson
Ritstjóri og ábm: Þorsteinn Pálsson
Ritstjóri frétta: Arni Gunnarsson
Fréttastjóri erl. fjrétta: Guðmundur Pétursson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Síöumúla 14. simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 800 kr. á mánuöi innanlands.
t lausasöfu 40 kr. eintakiö. Blaöaprent hf.
Mælirinn er fullur
Ofbeldisaðgerðir breta i islenskri lögsögu náðu
hámarki i gær, þegar þrir dráttarbátar bresku jafn-
aðarmannastjórnarinnar gerðu aðför að varðskip-
inu Þór og sigldu á það. Hér var ekki einvörðungu
um að ræða ruddalega aðför að islenskri löggæslu,
heldur var beinlinis verið að stofna mannslifum i
hættu. Þessari ögrun verður að svara af fullri al-
vöru og án hiks.
Atburður þessi gerðist ekki aðeins innan islenskr-
ar fiskveiðilögsögu, heldur innan islenskrar land-
helgi. Þessi atburður gerist á sama tima og islend-
ingar bera fram mótmæli gegn flotaihlutun breta á
ráðherrafundi Atlantshafsbandalagsins. Fyrir þær
sakir hljótum við að lita þetta einstæða athæfi enn
alvarlegri augum en ella.
Rikisstjórnin ákvað loks i gærkveldi að kæra
breta fyrir öryggisráði Sameinuðu þjóðanna. f gær-
dag var athygli ráðsins vakin á þrætu breta og is-
lendinga, án þess að um formlega kæru væri að
ræða. Eftir ofbeldi breta innan islenskrar landhelgi
i gær, var hins vegar ekki lengur unnt að draga
beint málskot til öryggisráðsins.
öryggisráðið er sá vettvangur, sem að réttu lagi á
að fjalla um ofbeldisaðgerðir af þessu tagi. Um leið
og við berum þar fram hörð mótmæli fáum við þar
tækifæri til þess að koma sjónarmiðum okkar á
framfæri með áhrifarikum hætti.
Ofbeldisaðgerðir breta fóru fram innan islenskr-
ar landhelgi, sem nýtur að sjálfsögðu viðurkenning-
ar að alþjóðalögum. Hér er þvi ekki um lagaágrein-
ing að ræða. Engin rök eru þvi til þess að öryggis-
ráðið geti visað málinu til Alþjóðadómstólsins eins
og sáttmáli Sameinuðu þjóðanna gerir ráð fyrir, ef
um lagaatriði er að tefla. Hér var um að ræða ótvi-
rætt ofbeldi gegn islenskri löggæslu á islensku yfir-
ráðasvæði.
Það hefur verið grundvallarregla i samskiptum
Atlantshafsbandalagsrikjanna að hlutast ekki til
um innanrikismál hvers annars. Þegar bretar hafa
nú gert atlögu að islensku varðskipi innan landhelg-
innar hafa þeir brotið þessa meginreglu.
I ljósi þessarar staðreyndar ber að fagna þeirri
ákvörðun rikisstjórnarinnar að kæra breta fyrir
ráði Atlantshafsbandalagsins. Bretar hafa ekki að-
eins teflt islenskum mannslifum i hættu, þeir hafa
ögrað fullveldi landsins. Það verður ekki þolað.
Mælirinn er fullur.
Fram til þessa höfum við ekki talið rétt að rjúfa
stjórnmálasamband við breta. Við höfum þrátt fyr-
ir einstaklega lélega upplýsingarþjónustu Land-
helgisgæslunnar og utanrikisráðuneytisins getað
nýtt sendiráðið i London til þess að koma islenskum
sjónarmiðum á framfæri. Við höfum gætt þess að
láta breta ekki hræða okkur til tilfinningalegra að-
gerða. En eftir þessa ögrun við fullveldi landsins er
fullkomið álitamál hvort við getum haldið áfram
stjórnmálasambandi við þetta riki, nema breska
stjórnin kalli herskip sin og önnur þau skip, sem
veist hafa að islenskum löggæsluskipum, út fyrir
200 sjómilna fiskveiðilögsöguna án tafar.
Þetta eru alvarlegustu átök sem við höfum átt i
fram til þessa. Á miklu veltur, að þjóðin standi
saman sem einn maður. t þvi felst styrkleiki okkar.
Algjör samstaða utanrikisnefndar Alþingis i gær-
kvöldi úm aðgerðir af íslands hálfu er gleðilegur
vottur um þá eindrægni sem við þurfum nú að sýna.
Umsjón: GP
M) WTEáM
Eftir nitján mánaöa bylt-
ingarólgu eru æöstu herfor-
ingjar Portúgal langþreyttir
orðnir á stjórnmálum og hug-
leiöa þaö i alvöru aö snúa aftur
til stööva sinna.
Ósigur vinstrimanna i bylt-
ingartilrauninni i siðasta mán-
uöi var dauöadómurinn yfir
þeirri hugmynd, að sá sem gerir
byltingu eigi sjálfsagöan rétt til
valda.
Flestir eru nú fylgjandi al-
mennum borgaralegum kosn-
ingum og stjórnmálaflokkum,
bæði sósialistar og ihaldssinn-
;ar.
Herforingjarnir, sem stjórnaö
hafa landinu í siðastliöið eitt og
hálft ár, hafa alltaf viöurkennt
aö þeir eigi uppreisn vald sitt að
þakka — sem sé byltingunni i
fyrra, sem velti gamla einveld-
inu úr sessi.
Þannig urðu hermenn frekar
tákn byltingarinnar en stjórn-
málamenn.
Samningur hers
og flokka
Bandamenn þeirra voru frá
upphafi kommúnistaflokkurinn,
sem enn heldur á lofti þeim
kenningum Lenins, að byltingin
séákjósanlegrien þingræðislegt
lýðræði.
Það var þvi ekki aðeins ósigur
fyrir vinstrimenn, þegar herinn
var látinn til skarar skriða gegn
kommúnistum þann 25. nóvem-
ber sl.
Það sýndi einnig fram á
þýðingarleysi þess, að blanda
hermönnum i stjórnmál.
Helsta afleiðing þess var sú,
að samningur sá er helstu
stjórnmálaflokkar voru neyddir
til að gera við herinn er orðinn
dautt pappirsblað.
Sá samningur tryggir það, að
herinn muni stjórna þróun mála
næstu þrjú til fimm árin. Hann
var lagður fyrir flokkana rétt
eftir misheppnaða byltingartil-
raun stuðningsmanna Antonio
E. Spinola innan hersins.
Herinn í raun
alvaldur
Flokkarnir undirrituðu hann
af hræðslu við að annars fengju
kommúnistar átyllu til að aflýsa
næstu kosningum.
Samningurinn leyfir nú-
verandi herforingjaráði að
samþykkja lög er breyta þeim,
er sérhver borgaraleg stjórn i
framtiðinni setur. Hann gerir
hernum fært að útnefna
frambjóðendur til forsetakosn-
inga, forsætisráðherra og nokk-
urra annarra mikilvægra ráð-
herraembætta.
Einnig geta hermenn leyst
upp löggjafarþing og þeir eru
háðir fyrirskipunum borgara-
legra rikisstjórnar.
En nú hefur myndast öflug
hreyfing innan hersins, sem vill
að herinn sé ekki til annars en
að viðhalda lýðræði — eins og i
öllum öðrum vesturevrópskum
rikjum.
Helsti fulltrúi þessarar hreyf-
ingarer hinn nýi formaður her-
foringjaráðsins, Antonio
Ramalho Eanes hershöfðingi,
sem stjórnaði „gagnbyltingar”
aðgerðum, Jaime Neves liðsfor-
ingi, sem stjórnaði flestum
bardögunum, og Antonio Pires
Veloso herdeildarforingi og
yfirmaður hersins i Norður-
Portúgal.
Einangrunarstefnan
innan hersins
Þeim hrýs hugur við þeim
glundroða innan hersins, sem
stjórnmálaafskipti hans hafa
haft i för með sér, og þvi aga-
leysi, sem þar rikir. Þeir telja
tilraunir hersins til að verða hið
leiðandi afl byltingarinnar mjög
óheillavænlegar.
1 grundvallaratriðum vilja
þeir afsala sér öllum völdum og
láta borgaralega stjórnmála-
menn um að túlka óskir þjóðar-
innar, en herinn sjálfur á að
vera kyrr á sinum stöðvum, þar
sem lýðræðislega kosinni rikis-
stjórn stafar engin hætta af hon-
um.
„Margir eru orðnir leiðir á að
horfa uppá hershöfðingja,
liðþjálfa og óbreytta hermenn
ræða stjórnmál við hliðina á
brynvarinni bifreið” sagði dag-
blaðið Journal des Noticias i
Oporto.
Helstu flokkarnir i núverandi
samsteypustjórn, sósialistar og
miðdemókratar (p.p.d.) eru i
meginatriðum á sömu skoöun,
sömu sögur er að segja um
ihaldsmenn.
„Fullt lýðræði kemur aðeins
til tals, ef engir samningar eru
fyrir hendi, þar eð samningur
eins og þessi er og verður ætið
vopn i hendi hersins” segir
Sósialistaforinginn Mario
Soares.
Níumanna-nefndin
En tveir eru þeir hópar,
sem vildu allra heþst að herinn
héldi áfram völdum, og þeir eru
kommúnistar og niumanna
nefnd herforingja, sem eru
öflugir bæöi innan rikisstjórnar-
innar og herforingjaráðs bylt-
ingarinnar.
Niumannanefndin bar aðalá-
byrgðina fyrir þvi, að róttækir
vinstrimenn misstu itök sin inn-
an hersins. En vegna þessa sig-
urs trúa þeir þvi að hernum
gefist nú besta tækifærið til að
sameina landið og fylgja þvi
leiðina til sósialismans þótt
ferðin verði hægari en hingað
til.
Þeir saka flokkana um inn-
byrðis valdastrit og áframhald-
andi óstjórn. Þeir trúa þvi, að
landið myndi aftur lenda undir
hægrisinnaðri stjórn ef stjórn-
málaflokkunum væri einum
leyft að ráða ferðinni.
En bæði kommúnistar og niu-
mannanefndin eru þvi
samþykkir að hægt sé að endur-
skoða samninginn. Ernesto
Melo Antines utanrikisráð-
herra, sem er forystumaður
niumannanefndarinnar, segir
að hlutverk hersins þyrfti ekki
endilega að vera svo mikilvægt,
sem „driffjöður” byltingarinn-
ar.
Kosningar ráða
úrslitum
Búist er við ákvörðun bráð-
lega, þar eð von er á nýjum
samningi milli stjórnmálaflokk-
anna og hersins, sem gilda á til
frambúðar.
En þótt helstu stjórnmála-
flokkarnir séu andvigir öllum
samningum, er þó búist við þvi
að þeir gangi til móts við kröfur
hersins um eftirlits- og ráð-
gjafarvald.
Þá myndi byltingarráðið
missa allt löggjafarvald, og
þýðing þess yrði'svipuð og rikis-
ráðsins, lávarðadeild breska
þingsins ellegar þá öldunga-
deild.
En allt kemur það i ljós þegar
löggjafarþing hefur verið kosið
til að mynda grundvöll nýrrar
rikisstjórnar. Þær kosningar
verða liklegast haldnar eftir
fimm mánuði.