Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.1927, Blaðsíða 4

02
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
á þá hluta landsins, sem eru sndd-
flnum ofurseldir og þykkviSrinu. Jeg
ú auðvitað við það, að Norðlendingar
sjeu og verði heiðríkjumenn í vevk-
um og orðum.
Jeg vil það, og œtlast til þess, að
Sunnlendingar reki úr hugskoti sínu
þá ímyndun, að Norðurland geymi í
sjer Jötunheima og Hrafnistu, og að
þar sjeu menn þannig gerðir, að
hárin rísi á htif'ðum þeirra, og að
þeir hafi að ættarfylgju berserksgang.
pjer, sem búið*’ eða dveljið hjeí
Sunnanands eigið að trúa því, og
hafa það hugfast í vöku og i svefni,
Fyrir fimtíu árum síðan bjó ekk.ia
á bæ í einni af svejtum landsins. —
Jörðin lá, sem kallað er, bæði t;)
sjós og sveitar. Bærinn hjet Fjörður,
skulum við segja, og var ekki í Sunn-
lendingafjórðungi. Ekkjan, er þarna
bjó, og hafði búið lengi, var hin
mesta rausnarkona, og heimili henn-
ar talið af öllum mesta myndarheim-
ili.
Einn son átti ekkjan, var hann um
þessar mundir kominn skamt yfir
tvítugt, og af öllum talinn gott
mannsefni; enda varð hann með
tímanum dugnaðar- ðg sómabóndi. —
Pilturinn var laglegur, eins og hanu
átti kyn til í báðar ættir. Yar það
altnæli, að ungu stúlkurnar, blóma-
rósirnar í sveitinni, gæfu ]>ilti þess-
um hýrt auga, og væri honum vcl
tekið víða, ekki síst þó þar, sem
margar voru heimasæturnar. En það
fvlgdi venjulega sögtim þessum, að
pilturinn yrði ekki allur að smjeri,
þó að ungu stúlkurnar gæfu honu*n
auga.
Bærinn Fjörður var fremur í þjóð-
braut, og leitnðu þar margir gisting-
ar, sem um sveitina fóru, og það því
fremur, sem þar mátti teljast vel
hýst, að þeirra tíma hætti, og ges:-
risni mikil. Allir hlutir, bæði innan
bæjar og utan, voru með íslensku
yfirbragði, og frekar fornum svi]>;
en allt var þokkalegt og sómasam-
legt, og bar vott um þrifnað og
hirðu og góða umgengni.
pegar sýslumaðurinn kom í Fjarð-
ayhrepp til að þinga á yorin, þá gisti
að þrátt fyrir alt, og þrátt fyrir alt,
þreytuna, stritið og basiið alt, er þó
bjart yfir Norðurlandi — við hátíð-
leg tækifæri.
Sá maður og sú kona, sem átt
hefir vöggu í Norðurlandi, ætti ekki
að þurfa brýningar við til að gevma
í hugskoti sínu þá mynd, sem helst
verður máluð með þessum orðum.
Norfðlendingar eru mennirnir, sem
eiga að sjá þjóðinni fyrir heiðríkju og
hreinu lofti — á bókmentasviðinu.
Norðurland er þrátt fyrir alt
Bjarmaland vort og Hálogaiand.
hann oft í Firði; var honum þar
auðvitað vel tekið, ekki síður cn
öðrnm, og hugnaðist honnm þar. \vl
að öllu. — Sýslumaður var orðinn
roskinn maður; hann var vitur maður
og góðgjarn, unni öllu, sem þjóðlegt
var og hann hafði reynt að vera
nýtilegt, en var lítið hneygður fyrir
tildur og hjegóma tilbreytni. Honum
hafði jafnan líkað vel íslenska og
látlausa yfirbragðið, sem var á öllum
hlutum á heimilinu í Firði. — Og
svo var um fleiri.
Vorið 1876 kom sýslumaður í
Fjarðarhrepp að þinga, eins og vant
var. Hann gisti þá í Firði, eins og
oft að undanförnu; var honum þegar
boðið til stofu og unninn góður beini.
En — þegar sýslumaður kom inn
í stofuna, þá brá lionum kynja við,
því þar var orðin gagngerð breyting
á flestu. Húsgögnin gömlu, sem ár-
um snnian höfðu staðið á,sama stað,
voru komin í allt aðrar stellingar;
fanst honum í fyrsta áliti, að þau
stæðu líkast tryppum í rjett, þar
sem eitt tryþpið horfir í útsuður og
annað í landnorður, þriðja í austur
og fjórða í vestur. Hvítir dúkar,
smáir og stórir, voru þar breiddir á
borð og bekki. Stór postulínsköttur
sat þar, eins og goð á stalli, á miðl’i
kommóðunni, og postulínsbollar með
digrum puntskúfum, er stungið var
ofan í þá, voru þessu nýja goði sinn
til hvorrar handar.
pó var þar ein breytingin sú, sem
sýslumaður rak sjerstaklega augun i,
og varð starsýnt á,
Á miðju stofuþilinu hafði lengi
hangið gömul og fornleg Kristsmynd;
listaverk var hún alls ékki; — en
flestum hafði samt þótt hún' sóma
sjer vel í þessu umhverfi.
pessari fornu Kristsmvnd var búið
að rýma burtu; en í hennar stað, og
þar sem hún áður hjekk, var nú búið
að hengja upp á stofuþilið nýja mynd
af afarstórum dönskum hundshaus;
var hún í logagvltri umgerð, óg var
öll hin vandaðasta.
,Lá það í augum uppi, að mynd
þessi mundi ganga mjög í augun á
sumu fólki, verða af sumum talin
kjörgripur og máske í sumra augum
varpa nýjum dýrðarljóma yfir þettx
gamla og góðkunna heimili, enda
munn refarnir hafa verið til þess
skornir.
Ekki var nú ^sýslum. samt alskostsr
ánægður með þá breytingu, sem hjer
var á orðin; og þótt hann væri stiltur
vel, þá rann honum í skap, er hann
sá þetta regin-hneyksli og 'smekk-
leysi, að Kristsmyndin var látin
rýma fyrir danska hundshausnum.
Um það bil voru ekki liðin nema
liðug 25 ár frá þjóðfundinum sæla;
og þó að samlyndið milli vor og Dana
hefði batnað mikið þjóðhátíðarárið,
við konungskomuna og nýju stjórn-
arskrána, ,frelsisskrána í föðurhendi*,
þá mun þó varla vera hægt að segja,
að kærleikur vor íslendinga í garð
Dana hafi um þessar mundir verið
heitari cn moðvolgur; og fremr.r
þóttu það lítil meðmæli þá með hlut-
unum, að minsta kosti í all-margra
augum, þótt sagt væri, að þetta eða
hitt væri komið til vor frá Dönuni.
Ekki veit jeg, hvort þessar tilfinn-
ingar hafa nokkru ráðið um geð-
breytingu sýslumanns, er hann sá
danska hundshausinn kominn í sæti
Kristsmvndarinnar á stofuþilinu í
Firði; en ómögulegt er það ekki í
mínum augum. En — hitt veit jeg,
að hann varð fár við þessa sjón, og
spurði sjálfan sig, hvort gamla kon-
an, ekkjan í Firði, mundi vera orðin
eitthvað geggjnð; taldi þó með sjálf-
um sjer líklegt, að svo mundi ekki
vera, þar sem enginn orðrómur hefði
um það borist mann á meðal; orsak-
irnar til breytinganna innan bæjar
í Firði mundu af öðrum toga
spunnar; enda var það rjett ályktað;
og segir gjör frá því hjer á eftir.
Nei! Postulínskötturinn á kommóð-
pnni og danski þundshausinn á
----<m>-----
Danski hundshausínn eða byltingin (Firði
Eftir sjera Ólaf Ólafsson.