Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.1927, Blaðsíða 5

Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.1927, Blaðsíða 5
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 93 stofuþilinn í’ Firfii voru algerlega ópólitískir; þeir voru í enpu sam- bandi við Dnnavináttu, og heldur ekki við Danahatur. —■ J>að hefði miklu fremur métt segja, að þeir væru árgeislar nvrrar dagsbrúnar, nýs siðmenningarh'mabiLs, sem með komu þeirra átti að rísa og renna upp í Firði og Fjarðarhreppi, ef siðbóta- og menningarstarfið hefði ekki fvrir tímann farið út um þúfur, og orðið sem kallað er, „skítur úr iillum hrognakökunum.' ‘ Sumarið áður. en saga þessi gerð- ist kom stiilka úr Reykjavík að Firði. Af því að húsmóðirin í Firði yar tekin að eldast og lyjast, þá átti þessi ’sunnanstúlka að ljetta undir innanbæjarverkin mcð henni, hjálpa til að gnngast fvrir gestum o. fl. Um þessa Reykjavíkurstúlku mátti margt gott segja; hún var einstak- lega lagleg, góðsöm og vel verki farin. En í aðra röndina var hún allra mesta veraidarbarn, kvikaði og Rprikl aði í skinninu af fjöri, lífsþrá og kæti. Hún fór úr Reykjavík og að Firði í þeim ákveðna tilgangi, að dubba upp á heimilið, gera það fínt og móðins, ná í son ekkjunnar og verða svo húsmóðir í Firði. — petta var mannlegt mark fyrir unga og röska og framgjarna stúlku; enda mun óhætt að fara með það, að þessari stúlku hafi verið gefið undir fótinn, áður en hún fór úr Revkjavík, að konu- og húsmóðurstaðan í Firði biði hennar, ef hún gerði sig hennar verðuga. pað var nú þessi stúlka, sem kemið hafði með hvítu dúkana á borð og bekki í Fjarðarstofu, sem sett hafði postulínsköttinn og blómabollana á kommóðuna, rýmt burtu Kristsmynd- inni af stofuþilinu, en hengt þar upp í hennar stað myndina af- stóra danska hundshausnum. pað var höfuðstaðarmcnningin, er með þessari stúlku var á svipstundu komin út á landshorn. Og — þó að liðin sjeu fimtíu ár, síðan þetta gerðist, og Reykjavík hafi miklum breytingum og framförum tekið, þá er ýmislegt mörgum sinnum lakara, sem nú berst út um landið frá höf- uðstaðnum. Fyrir hálfri öld síðan þóttu það tíðindi, og þau ekki lítil, í útkjálka- hjeruðiun og afskektum sveitum, ef ftýr maður, karl eða kona, kom í sveitina; og það vakti að sjálfsögðu ekki mjnna athvgli, ef maðurinn var allur götur sunnan úr Revkjavík, höfuðstað landsins. Fólksflutningar milli hjeraða voru þá ótíðir; allur þorri manna fæddist, lifði og dó á sömu þúfunni. Reykjavík var þá óra- langt í burtu frá útskæklum landsins. Margir vissu það eitt um hana, að þar voru samankomnir, eins og goðin í Valhöll, allir æðstu höfðingjar lands ins, að þar var að finna allt það fínasta og dásamlegasta, sem hjer á landi gat verið uui að ræða, og að þar voru einu skólarnir, sem til voru. Kn — jafnframt fór það í hvíslingum, að þar mundi vera ínikil spilling og allskonar lausung, sem best mundi vera að tala sem minst nm, einkum ef börn og saklausir unglingar hevrðu til. pað hvíldi því í augum margra einhver dularfull blæja, eitthvað ískyggilegt og viðsjárvert, yfir þeim, sem koniu beint úr Revkjavík; það væri yfir höfuð varlegra, hugðu sumiv, að hafa vaðið fyrir neðan sig gagn vart slíku fólki. Sumu fullorðnu fólki í afskektum hjeruðum var með öllu ókunnugt um, hvar í himingeiminum, að Reykjavík væri; líklega væri hún reyndar ekki í tunglinu, í Fjósakonunni eða í Sjö- stirninu; en — hvar hún væri á jörð- inni, það vissu þeir sumir alls ekki. Oamall og heiðarlegur bóndi spurði einu sinni þann, er þetta ritar, í blárri alvöru, hvort Rvík v.æri ekki í Kaupmunnahöfn, og hvort nokkur leið væri að komast þangað eða þaðan, nema á jakt. Oðrum bónda varð að orði við prestinn sinn, er þeir ræddu um landafræði: „Mikill geimur er þesd heimur, að tU skuli vera fleiri lönd en Island.“ priðji sagði brosandi á knnningja fundi, með auðhej’rðum drýgindum í röddinni vfir þekkingu sinni: „Pað er svo gott nð vita, kaupmnður góður, að það er víðar England en í Kaup- manna höfn.“ Svona var nú mentunarástandið hjer á landi fyrir hálfri öld síðan. Og — það skal tekið fram, að þetta er ekki skáldskapnr; sögur þess.ir eru bókstaflega sannar. Ekkert af þessu er heldur sagt til spotts við hina gömlu og horfnu kvn- slóð; þrátt fyrir fáfræði sína voru þessir menn sannnefndir „karlar í krapinu<l, menn með ódrepandi hreysti og dug og óbilugum kjarki, Petta voru mennirnir, sem vopna- og verjulausir stóðust árásir hafíss- ins, eldgosanna og fellivetrann,a, og þó píndir og kreistir svo af allskonar óáran, að blpðið í vissum skilningi spratt nndan neglurn þeirra. petta voru mennirnir, sem bjnggu í landinu á þeim tímum, þegar eng- in skólanefna var til utan Reykja- víkur, enginn vegarspotti til lnnds- hornanna á milli, engin brú vfir nokkra á eða nokkra sprænu, og ekkert skip, sem færi með striindum fram. En — að einhver efniviður hafi verið í þessum körlum, þó þeir væru lítt lærðir til bókarinnar, má marka af því, nð það eru synir og sonar- synir þessara mnnnn, sem síðan 1874 hafa hrundið nf stað öllum framför- um, andlegum og líkamlegum, til sjós og til sveita, sem orðið hafa hjer á landi, sem skapað bnfa nýtt ísland, allt annað land en var, fyrir hálfvi öld síðan, beinlínis flutt landið okkar um rnargar rnílur nær ljósinu, ylnum og lífinu. pó að við hinir cldri, sem þekt höfðum þessa kynslóð, segjum nú við ýms t.ækifæri hinum yngri, hvað þessa gömlu hreystimenn vantSði, þá tiik- um við jafnframt hattinn ofan fyrir þeirn og höfurn minningu þeirra í heiðri. Vorið eða snmarið, scm stúlkan úr Reykjavík kom að Firði, þá ra'ttist í Fjarðarhrepþi, sem oftar og víðar, nð „flýgur fiskisaga“. pað var eins og þegar steini er kastað í vntn eða tjörn; þnð myndnst iildur og hringir á vatninu, hver hringurinn fyrir utan annan, og hringirnir færast út og stækka, þnngað til þeir nema staðar við vatns- eða tjarnarbakkana. Ýmsar sögu tóku nð berast út frá Firði; það rann upp veltiár hjá öllurn kjaftakindum sveiturinnar. Fólkið á bæjunum fjekk nóg u:n að tala. — pnð va'ri komin stúlkn úr Reykjavík til ekkjunnar í F'irði, hún væri bráða-lagleg og fín, engin stúlka í sveitinni jafn falleg. Hún væri búin að Imtnvelta öllu í stofunni. Á gömlu kommóðuna væri kominn hvítnr dúk- ur; þar á stæði glerlíkneski nf út- lendum ketti. Á stofuþilið væri búið að hengja ofboðs-fallega mynd af dönskum hundshaus, alla logagylta, og salúnsábreiðu væri búið nð láta á stofugólfið; heimilisfólkið tæki af sjer skóna, og karlmennirnir tækju ofan húfurnar um leið og þeir kæmd

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.