Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.1929, Blaðsíða 2
á46
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
hin fegurstu kvæði sín. I þeim
liefir hann þegar alla aðaldrætt-
ina í svip sínum. En nokkuð
virðist mjer skera sig úr kvæði
þau, sem ort eru fyrir 1832,
þegar hann fer utan í fyrsta
sinn, sjeu þau borin saman við
síðari kveðskap hans.
III.
Lítum fyrst á formið. Að hátt-
um er hann ekki ýkjaauðugur
á þessum tíma. Langmest ber
á fornh^ttunum, fornyrðislagi
og ljóðahætti; dróttkvætt (ó-
reglulegt) og hrynhenda koma
fyrir. Frá Sveinbirni Egilssyni
hefir hann háttinn — og ekki
svo lítið í anda kvæðisinS með
— í kvæðinu ,,Nótt og morg-
un“; það er sá sami og er á
kvæði Sveinbjarnar: „Fóstur-
jörðin fyrsta sumardegi“. Frá
Bjarna er bragurinn á „Skradd-
araþönkum um kaupmanninn“
(sbr. Freyjuketti Bjarna), og
kvæðið um sumardagsmorgun-
inn fyrsta er ort undir sama
lagi og „Lofsöngur“ Claus Fri-
manns, sem Jónas þýðir á þess-
um árum („Líti jeg um loftin
blá“). Þegar við er bætt nokkr-
um rímnaháttum og fáeinum
öðrum háttum á háðkvæðum
Jónasar, þá er upp talið! Fleiri
hættir koma ekki fyrir í ís-
lenskum kveðskap Jónasar á
þessum tíma.
Annað, sem vert er að at-
huga, er meðferð hans á hinum
fornu háttum, fornyrðislagi og
ljóðahætti. Eins og þeir Konráð
og Brynjólfur benda á í fyrstu
útgáfu ljóðanna, blandar Jón-
as þessum háttum oft saman •—-
í sama kvæði skiftast þeir á
eða þeim er slengt saman í einni
vísu; t. d. hefst vísan á forn-
yrðislagi:
Hví und úfnuin
öldubakka
sjónir inndælar
seinkar þú að fela —
svo hefst ljóðahátturinn:
blíða ljós,
að bylgju skauli
hnigið hæðum frá 1
Kvæðið Galdraveiðin er und-
ir ljóðahætti, nema fyrsta er-
indið:
Hvað mun það undra,
er je'g úti sje, —
þrúðgan þrætudraug
um þveran dal
skyndilega
skýi rí(5a?
Hjer ber nú svo kynlega við,
að hik kemur á lesandann í lok
þriðju braglínu: hann veit ekki,
hvort þar á að koma þögn Ijóða-
háttarins, sem gerir línuna að
kjarnyrði, eða hann á að hlíta
leiðslu fornyrðislagsins, er ger-
ir erindið alt að óslitinni frá-
sögn og lýsing. I þessu hviki
milli háttanna, þessari óvissu,
þessum skorti á hreinum stíl,
birtist æska skáldsins: hann
hefir enn ekki öðlast alt það
vandlæti og þann stílþroska,
sem kemur síðar fram í hverju
kvæði hans.
í sömu andránni og taldir eru
fram gallar á formi Jónasar á
þessum árum, hæfir vel að geta
annara vísna, sem að þessu Ieyti
eru fullkomnar. Jónas lætur
dalabóndann kveða í óþurk-
um:
Hví svo þrúðgu þú
þokuhlassi,
súldanoru,
um sveitir ekur ?
Þjer mun jeg offra
til árbóta
kú og 'konu
, og kristindómi.
Þessi vísa er meitluð og köld,
eins og mörg kvæði frá síðari
árum Jónasar. — Þetta kveður
hann um næturvindinn:
Þegi þú, vindur!
þú kunnir aldregi
hóf á hvers manns hag;
langar eru nætur,
er þú, hinn leiðsvali,
þýtur í þakstráum.
Þegar til efnisins kemur, finn-
um vjer meðal kvæða Jónasar
frá þessum tíma allmikið af
tækifæriskvæðum — og oss
kemur í hug kveðekapur Bjarna