Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.1929, Blaðsíða 4
LESBOK MORÖUNBLAÐSTNB
____348
*■- '—«~v
Redondilla:
A | <11
Sáu<5 þið hana systnr mína
sitja lömb og spinna ull?
S? FyríOm átti jeg falleg gull;
nú er jeg búinn að brjóta og týna.
Hjá Heine lærir Jónas tvo
hætti. Fyrst og fremst eftirlæt-
isbrag Heines:
• Og undir norður-ásnum
er ofurlítil tó,
og lækur líður þar niður
um lágan Hvannamó.
Hitt er spanska rómanzan
(rímuð hjá Jónasi) :
Hárið sítt af höfði drýpur
hafmeyjar í fölu bragði;
augum sneri hún upp af) landi
og á brjóstið hendur lagði.
Þetta eru frægustu hættirnir,
sem fyrir koma hjá Jónasi, en
marga fleiri notar hann á þess-
um árum. Þeim er öllum sam-
eiginleg mýktin.
Eftir förina út yfir hafið
fjölgar líka viðfangsefnum Jón-
asar. Hann yrkir enn samsætis-
kvæði (en þau eru innblásnari
en áður) og erfiljóð. En svo
koma ættjarðarkvæðin, eins og
við vár að búast, þar sem hann
er svo fjarri íslandi á vori frels-
isbaráttunnar, kvæði til þess að
vekja og hvetja þjóðina — og
þá vitanlega með því að setja
hinni sljóu kynslóð fyrir sjónir
dýrð fornaldarinnar, að róman-
tískum hætti. Hann yrkir mik-
ið af náttúrulýsingum (Gunn-
arshólmi, Fjallið Skjaldbreiður
og önnur ferðakvæði), lof-
söngva um sólina (Sólseturs-
ljóð) og íslenskuna (Ástkæra,
ylhýra málið). — Maður úti á
Islandi yrkir heldur ófimlegt
kvæði um konu í Noregi, sem
verður úti — það særir smekk
Jónasar, og hann kveður um
þetta formfagra b a 11 ö d u:
„Fýkur yfir hæðir“ (undir brag
arhætti Schillers á ljóði Theklu
í Wallenstein „Dunar í trjá-
lundi“ — þýð. Jónasar, — hátt-
urinn þó notaður áður af Bjarna
Thórarensen). Hann yrkir við-
kvæm dýrakvæði (Grátitling-
ur, óhræsið) og kristallshreinar
bárnavísur (Sáuð þið hana syst-
ur mína, Heiðlóarkvæði). —
Háðkveðskap sínum heldur Jón-
as áfram, en hann verður marg-
breytilegri. Nú bætist skopstæl-
ingin við — það eru einkum rím-
urnar, sem hann hefir að skot-
spæni. Nú kemst Jónas í kynni
við hinn fyndnasta og andrík-
asta höfund samtíðarinnar,
Heine. Þar kynnist hann hinu
rómantíska háði, tvísæinu, þar
sem draumurinn og veruleikinn
rekast á, þar sem saman fer
djúp viðkvæmni og meinleg lít-
ilsvirðing, tár blikar í augum
meðan glott leikur um varirn-
ar. Ágætt dæmi um þetta má
nefna úr Heine. Hann yrkir
fylkingu af ljóðum um ást sína
og ástarsorg, og niðurstaðan
verður loksins:
0, König Wiswamitra,
o, welch ein Ochs bist du,
dass du svo viel kámpfest und
bússe'st,
und alles fiir eine Kuh.*
í kvæðum Jónasar ber ekki
allskostar mikið á hinu róman-
tíska, tvísæa háði, en þó kemur
það fyrir í hinum síðari kvæðum
hans og. þýðingum, en sýnu
meira í brjefum hans og brot-
um. — Um samband Jónasar
og Heines skal ekki rætt frekar
hjer, en það er skemtilegt efni,
sem kastar ljósi á skapferli
Jónasar.
VI.
! upptalningu minni á háttum
Jónasar eftir hina fyrstu brott-
för hans af íslandi, hefi jeg
ekki litið á það, hvort þeir koma
fram seint eða snemma á ár-
unum eftir 1832. Þetta kemur
af því, að allan þennan tíma er
formið það sama hjá honum.
Ef nokkurs væri þar við að
geta, þá er það, að vera má,
að hættir Heines sjeu honum
tiltækastir á síðustu árum. En
að efni og efnismeðferð hygg
jeg aftur á móti, að finna megi
* 1 þýðingu Hannesar Hafsteins:
Þú vesalings Hallur á Hamri,
hræðilegt naut ert þú,
að þú skulir þjást svona mikið
og það fyrir eina kú.
breytingu á siðustu.:áru*n,ihans.
Ef afttti að kenna þetta túorabil
við nokkuð, þá væri það- .helst
raunsæi qg klassicismi. Hvað
jeg á- við með þessu, mun þrátt
koma í ljós.
Það er ekki efi á, að þung-
lyndi Jónasar hefir farið vax-
andi hin síðari ár, og kemur
það greinilega fram í l.jóðum
hans. Áður fjell enginn skuggi
af raunum hans inn í sólheima
fegurðarinnar, skáldskapinn.
Nú verða þeir fleiri og fleiri.
Hann barmar sjer nærri því
aldrei og er altaf karlmenni.
En í fjölmörgum hinna síðustu
kvæða hans er hin þunga und-
iralda sársaukans.
En svo eru önnur kvæði, þar
sem honum hefir tekist að
drotna alveg yfir sársaukanum,
og þar kemur fram það, sem
jeg kendi við klassicisma. I því
orði er oft fólgin hugmyndin
um hina grísk-rómversku forn-
öld. En það getur líka táknað
þann anda, það horf við hlyt-
unum, sem er skylt að ein-
hverju grísk-rómverskum anda.
Klassicismi er því um fjölmörg
atriði ólíkur eða jafnvel and-
stæður rómantíkinni. Rómantík-
in hefir mætur á fjarlægðinni,
rökkrinu, gruninum, einstak-
lingnum, gefur tilfinningunum
og ímyndunarafli lausan taum.
Klassicisminn metur meira nánd-
ina, vissuna, birtuna, hið sam-
mannlega, vill skorða ástríðurnar
í ströngu formi.
1 öllum hinum bestu kvæðum
Jónftsar, nema þá helst ásta-
kvæðum hans, ber mikið á
klassiskum anda — sum róman-
tísk einkenni eru þar ekki til,
svo sem ástin á tunglsbirtu og
rökkri. En í mörgum síðustu
kvæðum hans sigrar hinn klass-
iski andi að fullu, svo að það er
ekki eftir snefill af rómantík.
Vjer fáum ljósar, skarpar, raun
sæar, svalar lýsingar á þjóðlífi
(Sláttuvísur, Formannsvísur)
eða þá staðalýsingar:
Ömurlegt alt mjer þykir
útnorður langt í sjá;
beinin hvítna þar beggja
bræðranna klettinum á,