Lesbók Morgunblaðsins - 19.10.1930, Blaðsíða 5

LKSBÓK MORGUNBLADSINS

SJÓMANNALÍF I.
Eins og
Jeg var að koma úr veiðiför og
var á heimleiS eftir eiuni af fjöl-
förnustu götum borgarinnar. Fyrir
framan hús eitt myndarlegt voru
2 börn, piltur og stúlka, að leika
sjer. —
Jeg sá brátt nð það var gáski
mikill í drengnum, og heyri að
telpan hrópar, á Reykjavíkurmáli:
„Oji, Bjössit En hvað þú ert dónsk-
ur, þú ert alveg eins og sjóari“.
•Jeg gat ekki varist þess, að
þessi orð stungu mig. Mjer fanst
jeg finna þar á bak við annað og
meira en bergmál liðins tíma.
Það er komið fram á 20. öldina
og enn ríkir vanþekking og mis-
skilningur á öðrum elsta atvinnu-
vegi þjóðarinnar, en hann er að
stimu leyti afsakanlegur. Sjómað-
urinn er, að nokkru leyti útlagi,
sem heyir lífsbaráttu sína, ef segja
mætti, utan við mannfjelagið.
Orustuvöllur hans er hafið, ým-
'St Ofið og ólgandi ,eða skínandi
bjart og sljett. Það ruggar honum
stundum svo ösvikið, að beinhrot
og dauði hljótast af, eða þá svo
dúnmjúkt, að engu er líkara en að
það sje að biðja fyrirgefningar á
Jiamaganginum. Þarna er það, sem
sjómennirnir starfa, með liafið
undir fótum, og himininn höfði
ofar, en misjafnan skilning mann-
anna að baki sjer. —
Morgunblaðið hefir sýnt þá rjett-
sýni, að vilja bæta úr þessu, og vil
jeg eftir mætti reyna að vera því
hjálplegur.
Veiðiför.
Lesari minn! Við skulum bregða
okkur í eina veiðiför. Kærðu þig
kollóttan um sjóveiki eða vankunn-
áttu. Þú ert áhorfandi.
Það er skammdegi. Nóttin griif-
ir þögul og dimm yfir hauðri og
hafi.
Það er mikið frost og sterkur
vindurinn lætur ískaldar snjó-
flyksurnar dynja á öllu sem fyrir
veVður.
Um átta leytið kveðjum við vini
okkar, ef til vill i síðasta sínn og
sj óci ri.
höldum sem leið liggur niður að
sjó. Þar bíður togarinn.
Hann liggur við festar sem ýmist
eru úr stálvír eða strákaðli. Skipið
berst við garðinn, en sakar ekki
r eitt; því að milli þess og bryggj-
’uinar er „fríholt“.
Það er búið að ferma skipið með
-!,'>()—500 tunnum af salti og ea.
1J0 smál. af kolum.
Við lítum yfir þilfarið. Þar ægir
öllu saman. Neðst er salt úrgang-
ur, sem komið hefir úr fiskinum
sem verið var að fleygja í land.
Þar eru einnig nokkrar kaðlarúll-
ur, mismunandi stórar, þær digr-
ustu eru . ætlaðar • í höfuðlínu og
„rópa“.
Þar eru enskar nautshúðir, sem
festar eru utan á vörpupokann, til
að verja liann sliti; flatningsborð,
vörputvinni.
Margir plankar 3ja þuml. þykkir
og 6—8 þ. breiðir; úr þeim eru
gerð ýmis hólf á þilfarið, í þau er
fiskurinn látinn, meðan á aðgerð-
inni stendur, en þannig liggur nú
þetta ekki lengi, því að komið hef-
ir skipun um að útbúa skipið til
siglingar, gera ,,sjóklárt“.
Það er þegar byrjað á vinnunni;
öllum þessum útbúnaði komið á
sinn stað, sjerhver hlutur þarf að
vera í skorðum, annars er hann í
hættu fyrir sjógangi. Eftir nokk-
urn tíma er skipið útbúið til sigl-
ingar; skipstj. kominn í ,,hólinn“ á
stjórnpallinn og kallar að leysa
landfestar.
Þegar út úr höfninni kemur, er
skipinu stýrt norður Engeyjar-
sund og síðan tekin stefna fyrir
Snæfellsjökul, því að ferðinni er
heitið vesttir á Halamið.
Nú er settur vörður — vakt,
3—4 menn, einn þeirra er formað-
ur flokksins, venjul. maður með
stýrimannsprófi. Hann stendur við
gluggann og segir til hvað skipum
og öldunum líður, ef hafrót er.
Hinir stýra til skiftis. Oft kemur
það fyrir að alda ríður yfir skipið
og brýtur eift og annað á því,
stundum stýrishúsið; getur það
valdið meiðslum á mönnnm þeim,
sem þar eru. Eftir 23 stunda sigl-
irgu erum við komnir á ,,H.ilann“.
Skipstjóri kallar þá, að mæla dýp-
ið; til þess er höfð dálítil vinda,
a henni er 150 f. langur vír, með
15 p. blýlóði á enda. Hann leikur
á dálitlu hjóli og er rent út af
borðstokknum á móti vindi.
Þegar skipstj. hefir fundið dýp-
ið, sem hann ætlar að toga á, segj-
uni ÍK)—120 f. kallar liann að
kasta vorpunni.
Þú liefir tekið effir vörpuhler-
unum sem hanga í járngálga, aftan
og’ framan á báðum hliðum skips-
ins. Efri hluti vörpuopsins heitir
höfuðlína; henni er fest við efri
brún hlerans; neðri línan lieitir
fótreipi, á það eru dregnar 90—100
trjevöltur, stórar og smáar. Vind-
an lyftir þeim og vörpunni fit fj’rir
borðstokkinn, að því búnu eru
hlerarnir látnir síga í sjóinn, og
lianga þeir þá í vörpuvírnum sem
þilfarsvindan rennir af sjer, með
fullri ferð skipsins. Það er kallað
að slaka út; iit er rent þreföldum
vír á við það sem dýpið mældist.
Þá fara hásetar að útbúa sig til
að taka á móti aflanum. Eftir ca.
40—60 mín. kallar skipstj. að taka
inn vörpuna; vindan er þá sett í
gang. Hún vindur vírinn stöðugt
inn á sig þar til hlerarnir skella
í gálganum. Þá eru róparnir leyst-
ir úr þeim og vindan látin vinda
þá inn, en í þeim hangir fótreipið;
sje mikill fiskur í vörpunHÍ kemur
pokahnúturimi upp úr sjó á undan
lilerunum. Það er fyrirboði þess,
að mikið sje í vörpunni. Mest veit
jeg til þess að fengist bafi 18
pokar í einu, eftir 15—20 mín. tog.
Það var austur á Selvogsbanka,
austur við hraun. Um pokann neð-
arlega leikur vírhringur, í hann er
talíunni krækt eftir að pokinn hef-
ir verið dreginn, með „gilsunum“
að skipshlið, eftir það lyftir vindan
pokanum inn yfir borðstokkinn;
neðra op pokans er reyrt saman
með mjóum kaðli og á hann settur
sjerstakur hnútur, sem nefndur er
pokahnútur.
Þegar jiokamaðurinn hefir leyst
hann, opnast pokinn og vir honum
renna ca. 300 fiskar inn á þiljur.
Þá fara sujnir „karlanna" að bAls-