Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1931, Blaðsíða 5

LESBOK MORGUNBLAÐSINa
165
misti liann heilsuna, sem hann
aldrei náði aftur, og fyrir þá sök
lagðist verslunin niður. En þrátt
fyrir það, þótt honum auðnaðist
ekki að halda henni lengur áfram
nje heldur að raka að sjer auð á
lienni, þá má þó hiklaust fullyrða,
að hann vann landinu, og þó mest-
Reykjavíkurbæ, þann búhnyklt
með verslan sinni hjer, að jeg efast
um, að aðrir kaupmenn hafi gert
það betur.
Fyrir utan að bæta hjer versl-
unina, hratt hann hjer ýmsu á
stað, sem telja ber til framfara
«g menningar, og vil jeg drepa á
nokkuð af því. T. d. stofnaði liann
hjer „sjómannaklúbbinn“, handa
sjómönnum og verkamönnum bæj-
arins, sem vera átti þeim til fróð-
leiks og skemtunar. En því miður
var sá fjelagsskapur of skammlíf-
ur, en um það má ekki saka Þor-
lák, heldur verður það að skrifast.
á syndaregistur þeirra, sem hann
var stofnaður fyrir, því vegna
þeirra samhaldsleysis og tómlætis
leið sá fjelagsskapur undir lok.
Þ.jóðhátíðarárið 1874 breyttist
hjer ýmislegt til batnaðar, þar á
meðal leyfðist þjóðinni að nota
sjerstakt flagg, (Fálkann á bláum
grunni). Með því flaggi, flaggaðj
Þorlákur ætíð á búð sinni, (hann
dró aldrei upp danskt flagg). —
Einnig notaði hann samskonar
flagg, (bara minna), á smábát, er
hann átti og kallaði „Eyrbyggju“.
rsem hann notaði til skemtisiglinga,
og þá hann fór út í útlend skip.
Hann var sjerlega þjóðrækinn,
og í landsmálum fylgdi hann Jóni
Sigurðssyni meðan hans naut við,
og þrátt fyrir langt heilsuleysi
fylgdist hann mæta vel með í lands
málum. og vildi ávalt gera háar
kröfur um bætt stjórnarfyrirkomu
lag, samhliða bættum samgöngum
á sjó og landi. Þær taldi hann okk-
ur eitt af því nauðsynlegasta til
að efla hagfelda verslun við um-
heiminn.
Þorlákur var fyrstur manna hjer
á landi til að sýna skuggamyndir,
og flestar þær myndir, er hann
sýndi, voru til fróðleiks, enda
skýrði hann þær prýðilega, því
hann var ágætlega máli farinn.
Gamanmyndir sýndi hann oft með
fyrir börn, og sagðist honum þá
oft vel, svo ungir sem gamlir hlóu
dátt.
Nokkrum sinnum fór hann með
inyndir þessar til nærliggjandi
kauptúna, og sýndi þær þar. Hvar
vetna sem hann fór var hann kær-
kominn gestur. því hann var laus
við alt stærilæti og jafn við háa
sem lága.
Þá var hann sá fyrsti hjer, sem
stofnsetti kaffihús, án þess að
hafa áfenga drvkki á boðstólum.
Hann stofnaði kaffihúsið ,Hermes‘,
í suðurenda húss síns í Lækjar-
götu. Þar seldi hann kaffi, súkku-
laði, mjólk og hina víðfrægu ensku
gosdrykki. Herbergin a>m veitt
var í voru snotur, með dúklögðum
smáborðum og þægilegum stólum.
Þar komu menn mikið saman á
kvöldin, og oft voru þar haldnir
smáfundir, og um eitt skeið hafði
goodtemplarastúka þar fundi. Þar
var oft glatt á hjalla, þótt ekki
væri þar hljóðfærasláttur nje dans,
og aldrei heyrðist jiess getið. að
jiar væri vín haft um hönd. Vildu
menn fá sjer í staupinu, var farið
til Halbergs.
Bæjarmál ljet Þorlákur sig
miklu skifta. t. d. þegar kjósa átti
í bæjarstjórn hjer. barðist hann
ötullega með þeim mönnum, er
liann vildi að þar hlyti sæti. —
Auglýsti á húsum og gatnamótum,
með stórum auglýsingum nöfn
þeirra manna, er hann hjelt fram
til kosninga, og væri fundir haldn-
ir um það efni, talaði hann kröftu-
lega með þeim.
Einu sinni var hann í kjöri við
bæjarstjórnarkosningar, og að
sjálfsögðn var þar nafns hans get-
ið með þeim mönnum, sem þá voru
í boði, og öll nöfnin auglýst á
götunum, með áberandi letri.
A þessu hnejrksluðust hjer marg
ir og þó sjer í lagi sumir kaup-
mennirnir, enda var jieim sömu
tamt að finna flís í auga Þorláks,
?n gæta síður að bjálkanum í
sínum eigin augum. Margir þeirra
ályktuðu sem svo: að hann væri
búinn að gera þeim nógar skrá-
veifur í Verslunarsökum, þó hann
færi ekki líka að hlevpa öllu í
uppnám í bæjarmálum. Það má
algerlega þakka honum að kjós-
enditr hjer fóru upp úr komu
hans að nota kosningarjett sinn.
því að þangað til mátti s>egja, að
sára fáir notuðu sjer þau rjett-
indi, og yfir höfuð virtust borgar-
arnir lítið skeyta um hvernig bæn-
um væri stjórnað. Þegar vísir til
verslunarskóla var stofnaður hjer,
lagði hann til, að búðum yrði lok-
að hjer kl. 8 síðdegis, svo búða-
jijónar gætu notið tilsagnar á
kvöldin. Þessi tillaga hans hefði
átt að vera næg til jiess, að hans
hefði nú á 40 ára afmæli Verslun-
armannafjelags Reykjatúkur verið
rækilega getið, þó hann hefði ekk-
art annað látið eftir sig liggja í
þágu verslunarstjettarinuar.
Tvö verslunarútbú rak Þorlákur,
annað í Keflavík, en hitt á Sauð-
árkróki. Þessi útbú störfuðu þó
aðeins frá vori til hausts, og í
Keflavík. að mig minnir, aðeins
1—2 sumur, en á Kauðárkróki í
mörg ár.
Mörgum eldri Reykvíkingum er
kunnugt um ýms auglýsingaslag-
orð sem Þorlákur fann upp og eru
dæmi upp á hnyttni hans þegar
hann auglýsti vörur sínar svo sem,
brjóstsykurinn ljúfi, eldspýturnar
þægilegu (enskar, sem alls staðar
var hægt að láta kvikna á) hafra-
mjölið holla, þjóðfrelsis Wiskvið
o. m. fl.
Eins og getið er um, dvaldi Þor-
lákur mörg ár j Englandi framan
af æfinni. Átti hann ]m inikil
brjefaskifti við Jón Kigurðsson
forseta, sem var náfrændi hans og
honum mjög vinveittur og vildi
alt fyrir hann gera, enda mat Þor-
lákur hann mest allra manna.
Af brjefum þeim. sem milli
jieirra hafa farið á þessum árum,
má sjá það að Þorlákur hefir borið
íslands mál mjög fyrir brjósti og
sjeist.aklega jiau mál s>em verslun
íslands snerti.
Ilann sá fljótt hversu mikið
sleifarlag var á allri verslun hjer.
s.jerstaklega sknldaversluninni og
ernoknn selstöðukaupmannanna
dönsku.
Fyrir afurðirnar fengust ekki
peningar heldur rándýrar erlend-
ar vörur og jafnframt voru við-
skiftavinirnir settir í skuldahlekki
h.já þeim sem Jieir versluðu við.
Eitt af þeim málum sem Þor-
lákur þá þegar á unga aldri beitti
sjer fvrir, var það að reyna. til að