Lesbók Morgunblaðsins - 21.06.1931, Page 1

24. tölublað.
Sunnudagiim 21- júní 1931. VI. árgangar.
Þelamörk, í maí 1905. Rrátt staekk-
aði verksmiðjan á Notodden og
fleiri nýjar bættust við, og fram-
leiðslan óx hröðum skrefum.Hhita-
fjelagið Norsk Hydro Elektriske
Aktieselskap, sem var stofnað með
sameiginlegum átökum Norð-
manna og Svia 1905 þegar ófrið-
arblikan vofði yfir frændþjóðun-
um, er nú orðið einn af aðalþátt-
unum í tröllauknum iðnaði sem
er svo víðtækur að áhrifa hans
gætir meira eða minna í flestum
menningarlöndum.
Það var engin tilviljun að fyrstii
verksmiðjur Norsk Hydro voru
reistar á Notodden. Vatnsorka
Þelamerkur-fossanna rjeði vali
staðarins, því framleiðslan var og
er öll miðuð við hvítu kolin og
notkun þeirra. Aflstöð eftir afl-
stöð var reist. Vatnsjöfnunarstífl-
ur bygðar. Kílómetralöng jarð-
göng höggvin gegnum granit.-
klappir og járnbrautir lagðar. Þar
sem áður voru örfá afskekt afdala-
býli. risu aflstöðvar, verksmiðjur
Það voru tveir Norðmenn sem
fyrstir urðu til þess að leysa þá
miklu þraut að handsama köfn-
unarefni andrúmsloftsins og hag-
nýta }mð á hagkvæman hátt. Mun
það lengi verða talið eitt meðal
hinna meiri snilliverka visinda-
mannanna á fyrsta fjórðungi tutt-
ugustu aldarinnar. Mennirnir voru
Kristian Birkeland prófessor við
háskólann í Ósló og Sam. Eyde
verkfræðingur. Þeim tókst að
finna hagkvæma og nothæfa að-
ferð til að binda köfnunarefni
loftsins og framleiða á þann hátt
köfnunai’efnisáburð. Að afloknum
inargþættum tilraunum og undir-
búningi tók fyrsta' verksmiðja
þeirra til starfa, á Notodden á
Leunaverksmiðjurnar í Merseburg í Þýskalandi. Sta>rstu áburð-
arverksmiðjur í heimi. Um 600 stærri og minni byggingar. Reyk-
háfarnir sem sjást á myndínni eru 130 metra háir og sjást úr margra
mílna fjarlægð.
Tilbúinn áburður.
Vemork. Til hægri orkuverið. Fallhæð 300 m. Vjelaorka 135.000
kilovatt. Til vinstri vatnsefnis-verksmiðja (vegghæð 45 metrar).
Frá verksmiðjunni er vatnsefnið leitt í pípum 5 kílómetra niður að
áburðarverksmiðjunum á Rjúkan.