Lesbók Morgunblaðsins - 10.07.1932, Blaðsíða 2

206
LÉSBÓK MOÍ4GUNBLAÐSINS
vegna þess að sjór síast í gegn um
kampinn, sem er fyrir framan
hana. Þó fylgist ekki að flóð og
í'jara í tjörninni og sjónum, lield-
ur er þar alt seinna. Með hálfút-
födnum sjó er t. d. háflóð í tjörn-
inni, og mun það stafa af því,
hvað sjórinn er lengi að síast í
gegnum sævarkampinn. Fyrir 70—
75 árum var flutt bleikja í tjörn-
ina og hefir hún þrifist þar vel og
er þar tiltölulega mikil veiði, þeg-
ar tekið er tiTlit til þess, livað
tjörnin er lítil. Silungurinn, sem
nú veiðist er vænn, 5—6 pund
hver. Veiðina tók þó undan einu
sinni, og lá við sjálft að hún
mundi aiveg fara forgörðum, og
skal þess getið bráðum. í tjörninni
er líka mikið af ál. Br hann
vænn, en hefir ekki verið veiddur
til þessa. Andir og æðarfugl sækja
í tjörnina og munu eyða miklu af
hrognum og silungsseiðum. Áður
voru ernir og tíðir gestir, en nú
sjást þeir ekki fremur þar en ann-
ars staðar.
Herdísarvíkurbær er snotur þótt
ekki sje. hann stór. Þar er bað-
stofa, bygð forkunnar vel og úr
völdum viðum að mestu. Er það
unninn rekaviður þar úr fjörunni.
Tvöföld súð er í baðstofunni og
tróð á milli. Bærinn stendur á of-
urlítilli flöt rjett á tjarnarbakkan-
um og stendur lágt. Hefir það oft
hefnt sín að hann stendur ekki
liærra, því að þegar stormflóð
lcoma af hafi, gengur sjór yfir
malarkambinn, inn í tjörnina og
fyllir hana svo, að hún flóir yfir
alla bakka og inn í bæ. Stórfeng-
legasta flóðið kom veturinn 1925.
Þá gerði hafstorm í stórstraum og
belgdi sjóinn inn á víkina, svo að
hann gekk yfir allan ltambinn og
langt út í hraun í allar áttir. Flóð-
ið kom þegar inn í bæinn bg varð
fólkið að flýja þaðan. Bóndi tók
eitthvað af sængurfötum og batt
þau upp í sperrukverk. Hafðist
« fóllkið svo við, meðan mesta flóðið
var, í lilöðu úti á túninu, og stend-
ur hún miklu hærra en bærinn. En
þó komst flóðið þangað. Þegar
fjaraði og fólkið leitaði til bæjar-
ins, voru sængurfötin uppi í
sperrukverkinni rennblaut og
sýndi það að baðstofan liafði fylst
af sjó upp í mæni. Og þungi vatns-
ins inni í bænum hafði orðið svo
mikill þegar fjaraði frá úti, að
liann sprengdi gaflinn úr bað-
stofunni fram á hlað, og skolaði
vatnið þar út ineð sjer körfustól
og ýmsum öðrum húsgögnum, sem
voru í baðstofunni. Austan við bæ-
inn stóð stór timburskemma á há-
um grunni og var í lienni geymt
mikið af þungavöru. Þó var flóð-
ið svo aflmikið, að það velti
skemmunni um ko'll og setti hana
rjett fyrir framan fj'ósdyrnar, svo
að ekki varð komist í fjósið í
r.okkra daga. Eftir þetta mikla flóð
hvarf silungur úr tjörninni um
nokkur ár. Ætla menn að ýmist
iiaí'ði flóðið skolað honum til
sjávar, eða þá víðsvegar upp um
hraun. Eitthvað hefir þó orðið
eftir af lirognum og seiðum, því
að nú er veiðin orðin álíka mikil
og hún var áður.
Herdísarvík er gæðajörð til lands
og sjávar. Þar gengur sauðfje
sjálfala allan ársins hring, ef ekki
koma þeim mun liarðari klakavet-
ur. Fjörubeit er góð og varlla tek-
ur fyrir beit í hrauninu, enda kem
ur það sjer vel, því að ekki er
hægt að slá eitt einasta högg ut-
an túngarðs. En fjárgeymsla er
m jög erfið. Olafur Þorvaldsson, sem
þar býr nú, hefir rausnarbú og
er fyrirmyndarbragur á öllu hjá
honum. Hann setur um 500 fjár á,
vetur hvern. En hann segir, að
ekki veiti af tveimur fullorðnum
mönnum til þess að fylgja fjenu
allan veturinn, myrkranna á milli,
bæði í fjöru og hrauni, að koma
því í hús á kvöldin og til beitar
snemma á morgnana. Hann kveðst
þó oftast taka Qömb á gjöf, og
í vetur öll lömbin nema 20, sem
gengu algerlega úti, en þau bera
af öllum liinum, enda munu þau
hafa verið tápmest. En hjer er
sama sagan nú og annars staðar,
að sauðfjárræktin er dýr, en veitir
iítið í aðra hönd. Það er af sú tíðin
er menn gátu fætt og klætt sig og
sína með afurðum 50—60 fjár. í
haust varð Ólafur að borga 150
dilka upp í landskuld og kaup eins
manns. Hugsið ylrkur það, 150
dilka fyrir utan alt, sem þurfti til
bús að leggja!
Túnin í Herdísarvik eru tvö og
fást af þeim í meðalári um 170
hestar. Ekki kemur til mála að
tvíslá, því að kúnum þarf að beita
á túnin undir eins og þau eru hirt,
því að kúahagar eru þar engir, og
hestahagar ekki heldur. Veitti ekki
af að gefa kúm og hestum allan
ársins hring. Hestar eru því verstu
ómagar þarna, en ekki verður lceni
ist hjá því að hafa þá, vegna þess
livað bærinn er afskektur og langt
til aðdrátta. Nú seinustu árin hefir
Ói.afur þó fengið vörur' sínar með
bíl til Grindavíkur og þaðan með
„trillubáti“ til Herdísarvíltur. Er
i>að kostnaðarsamt, en verður þó
ódýrara heldur en að flytja alt á
hestum þessa löngu leið, og verða
fyrir vikið að hafa marga hestii
á- fóðrum.
í Ilerdísarvík eru miklar og
merkilegar fornleifar frá þeim
tímum, er útgerð var stunduð þar
í stórum stíl. Þar standa enn forn-
ar sjóbúðatættur frá þeim tíma er
allur fiskur var hertur, og í bruna
hrauni austan við bæinn og allla
leið upp undir fjall má líta ó-
teljandi hraungarða hvern við ann-
an, hlaðna af manna höndum.
Þetta er þurkreiturinn, þar
sem fiskurinn var hertur. Fislc-
verkunaraðferðin í þá daj?a var
þannig, að fiskurinn var fyrst
slægður og flattur og síðan „kasað-
ur“. Þótti það mikill vandi að
kasa vel og öll verkun komin und-
ir því. Ekkert vatn mátti komast
í fiskinn og hann varð að kasast
þannig, að hann yrði ekki „maltur“
við þurkinn, en til þess þurfti allur
safi að síga úr honum áður en
hann var breiddur ti'l þerris. Fisk-
urinn var kasaður þannig, að eftir
að hann var flattur, var hann lagð-
ui saman aftur og stungið niður á
hnakkakúluna, hver fiskur utan á
annan og skaraðir þannig, að vatn
gæti ekki komist á milli þeirra. í
þessum kösum stóðu þeir svo all-
an veturinn, eða þangað til vor-
þurkar komu. Þá voru þeir born-
ir á bakinu upp um alt hraun og
breiddir á garðana. Var þetta oft
langur burður, en. sá var kostur
við það að hafa þerrigarðana úti
í brunanum, að minni hætta var á,
að fje færi í fiskinn, en það er
sólgið í hann, ef það kemst á
bragðið.