Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.1933, Blaðsíða 1
3Mor0iwnI>Ia<)sÍM0
3. tölublað.
Sunnudaginn 22. janúar 1933.
VIII. árgfangur.
W f.
Bústaður Rrnkels
goða.
Rannsókn
Arnkell goði, sonur Þórólfs
bægifóts bjó á Bólstað við Vaðils-
höfða. „Hann var manna mestr
ok sterkastr, lagamaðr mikill ok
forvitri. Hann var góðr drengr, ok
umfram alla menn aðra þar í'
sveit at vinsældum ok harðfengi,
hann var ok hofgoði ok átti marga
þingmenn' ‘, segir í Eyrbyggja
sögu þar sem hún kynnir Arnkel
fyrst. Ok af allri sögunni sjest
það, að þetta eru sannmæli um
hann. Hinn sami er orðstír hans
þegar þeir Snorri goði vega hann
á Orlygsstöðum. Eftirmæli sögunn-
ar eru á þessa leið: „Var hann
öllum mönnum mjök harmdauði,
því at hann hefir verið allra
manna best at sér um alla hluti
í fornum sið, ok manna vitrastr,
vel skapi farinn, hjartaprúðr, ok
hverjum manni djarfari, einarðr
ok allvel stiltr; hafði hann ok
jafnan enn hærra hlut í málaferl-
um, við hverja er skifta var, fekk
hann af því öfundsamt, sem nú
kom fram.“
Höfðingskapur Arnkels kemur
meðal annars fram í því, að þá
er Þórarinn svarti í Mavahlíð
hafði vegið Þorbjörn digra á
Fróðá, mág Snorra goða, sagði
Arnkell það sitt ráð að þeir sæti
allir á Bólstað um veturinn og
varð það að ráði, að Þórarinn og
fjelagar hans voru þar vetrar-
langt og stundum einnig Ver-
mundur mjóvi í Bjarnarhöfn með
á Bólstað.
sína menn. Um stefnudaga kom
Snorri goði þangað með 80 manna,
en svo margir voru fyrir að þeir
treystust að leggja til bardaga
við hann. Þess er enn fremur
getið þá er Þórólfur bægifótur
tók að ganga aftur og hafði eytt
alla bæi í Þórsárdal, þá bauð Arn-
kell „öllum til sín, er þat þótti
vildara en vera annars staðar.“
Má af þessu marka, að húsakynni
hafa verið mikil á Bólstað.
Arnkell goði fell um 993 og
fám árum síðar lagðist Bólstað-
ur í eyði, vegna afturgangna Þór-
ólfs bægifóts. Síðan hefir þar
ekki verið bygð og hefir fornfræð-
ingum því lengi leikið hugur á að
rannsaka bæjarrústirnar þar, því
að þær mundu gefa góða hug-
mynd um húsaskipun á höfðingja-
setrum hjer á söguöldinni.
Árið 1881 kemur Sigurður Vig-
fússon. á Bólstað. Segir hann að
þar sjáist glögt fyrir tótt, sem
sje 55—60 fet á lengd og hjer
um bil 26 fet á breidd, en verið
get.i að þessari tótt hafi verið
deilt í sundur, og fyrir iitbygg-
ingu sjáist úr henni öðrum megin.
Skamt fyrir framan þessa tóft
sje önnur tóft, jafnvel töluvert
stærri, en nokkuð óglöggvari svo
að hún verði ekki mæld; „fleirí
tóttir eru þar, sem sjá má fyrir
víst, en þeim er þann veg farið
að ekki verður með vissu sagt mál
á þeim; tóttirnar snúa í norður
Gref.
og suður, eða nær því; þar hefir
verið mikið og sljett tún. Hin
mesta nauðsyn væri að grafa upp
tóttir þessar, þar sem maður veit
svo glögt aldur þeirra; myndi hjer
mega finna forna húsaskipun.“
Ekki gat Sigurður þó komið
því við að rannsaka þær; kveðst
hafa haft nauman tíma, og svo
hafi alt verið þar fult af klaka.
Aftur kemur Sigurður þangað
í ágúst 1889. Ekki gróf hann þó
upp rústirnar, en lýsir þeim aftur
á svipaðan hátt og áður, en segir
nú, að 10 faðma beint upp uudan
minni tóttinni sje upphækkun,
auðsjáanlega mannvirki, en þar
verði ekki tóttalögun greind. —
Lengdin á þessari upphækkun sje
92 fet, að því er mælt verði, en
breiddin verði með engu móti
mæld; mætti ætla að hún hefði
varið alt að 30 fot. Ofar á grund-