Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1934, Blaðsíða 2

402
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Líklega hefir eng-
in messa verið sung-
in á fslandi merki-
legri en sú, sem fram
fór á bakka Almanna-
gjár 23. júní árið 1000. — Þingheimur allur var
skiftur milli tveggja siða, klofinn í tvo heri. Dag-
inn fyrir hafði nærri legið, að allur þingheimur
berðist. Nærri má geta, hvort mönnum hefir orðið
svefnsamt þessa björtu júnínótt. Fæstir munu hafa
legið fjarri vopnum sínum. Sterk varðhöld hafa
verið af beggja hálfu. Vafalaust fundir og samtöl
þeirra, sem vandræðum vildu firra.
Gæfa og ógæfa toguðust á um þjóðina þessa
nótt. Alþingi var ungt, þetta tákn þess, að hjer
byggi ein þjóð, hjer væri lagaríki. Þó var það
mikið lán, að það skyldi ekki vera enn yngra, að
allsherjarlög og þjóðartilfinning höfðu náð að
festa rætur um nokkra áratugi. Því að nú reyndi
á. Voru höfðingjarnir á alþingi svo þroskamiklir,
að þeir gætu afstýrt óhappi, eða átti þetta nýja
ríki að sundrast eftir svo skamma æfi?
En friðurinn og verndun þjóðskipulagsins var
þó ekki það eina, sem barist var um þessa vornótt
á Þingvelli.
Það var barist um fornan og nýjan sið.
Friðurinn er góður. En þeir menn eru þó jafn-
an til, sem setja hugsjónir ofar öllum friði. Eða
kanske væri rjettara að orða það þannig, að þeir
finna engan frið, nema í hugsjón sinni. Og þessir
menn voru í hópum á Þingvöllum vorið 1000.
Samtímis því er framsýnir höfðingjar sátu á
ráðstefnum um það, að bera sáttarorð milli og
finna friðarskilmálana, hafa fundir verið haldnir
og ráð lögð á um það, hvernig sigur ætti að vinna
— af beggja hálfu. Guðunum hafa verið gerð heit
stór og rausnarleg, jafnhliða því,.að hendurnar
voru kreptar að meðalkafla sverðanna. Auðmýkt
trúmannsins og víkingslundin hafa svarist í órofa
fóstbræðralag.
En eins og bakgrunnur, óviss og þjettur, er svo
múgurinn, milli vonar og ótta um það, hvað verða
muni, hlerandi eftir einhverri fregn af ráðstefn-
um höfðingjanna og uggandi um það, út í hvað
þeim verði att með morgunsárinu.
Svona leið þessi bjarta júnínótt.
í skrautlegum klæð-
um, fórnandi vopn-
lausum höndum, með
augun lyft í hæðir,
eins og þeir viti ekki
að neitt sje til annað en hinn æðri heimur, ganga
í skrúðfylking. Skrýddir sveinar með kerti í hönd-
um, og söfnuður fyltur fjálgleik gengur á eftir.
Hægum skrefum sígur þessi fylking upp eftir
barmi Almannagjár fyrir ofan Vestfirðingabúð.
Það er staðnæmst. Söngvar hefjast. Reyketsi er
tendrað. llminn leggur um alt. Hjer var eitthvert
óþekt og ógurlegt afl að verki. Hjer er það afl, sem
hafði sigrað konungsríki og keisaradæmi álfunn-
ar, hjer er það komið á alþing íslendinga.
Fjölmennasta guðsþjónusta, sem haldin hefir
verið á tslandi, er vafalaust sú, sem haldin var í
Almannagjá 26. júní 1930.
Af öllu því, sem fram fór þessa minningariku
daga á Þingvöllum, jafnaðist ekkert við þessa guðs-
þjónustustund.
1 óslitnum, dökkum og marglitum taumum sást
mannfjöldinn koma streymandi eftir völlunum,
innan úr tjaldborg, utan af túni, austan úr hrauni,
neðan með gjá.
Við seiðandi undirleik öxarárfossins safnaðist
þjóðin saman á grundinni, norðan ár, milli veggja
Almannagjár. Grundin varð alskipuð, báðir barm-
ar alskipaðir. Þar var ekki konungur eða alþýðu-
maður, ekki íslenskur bóndi eða enskur lávarður,
heldur allir jafnir.
Engir heiðnir menn, með vopn við hlið, stóðu
hjer og horfðu á. Engar ákvarðanir um líf eða
dauða þjóðfjelagsins voru framundan.
En minningar liðinna alda knúðu ótrúlega fast
á, alt, sem þessi þjóð hefir lifað og stritt, liðið og
notið í þúsund ár. Það var eins og alt þetta kæmi
í heimsókn og væri viðstatt þessa guðsþjónustu.
Hún verður hverjum manni ógleymanleg.
Þegar Ólafur helgi hóf tilraunir sínar að lífga
kristnina á íslandi og gaf efnivið til kirkju, var sú
kirkja reist á Þingvöllum.
Á vegg hennar var mörkuð alin landsmanna.
í Þingvallakirkju hafa landsmenn komið saman
á hverju alþingi um aldirnar. Þar flutti landsins
mesti ræðuskörungur, Jón Vídalín, sína nafntog-
Messur á Þingvöllum.
Eftir prófessor dr. theol. Magnús Jónsson.
Alt í einu kveður við undarlegur hljómur,
fyrsta klukknahringing á hinum helga stað.
Hreyfing kemur á í kristnu búðunum. Menn
hlaupa upp og búast við ófriði. Kristnir menn ætla
að verða fyrri til um árásina.
En engin vopn sjást. Það er annarskonar her-
ferð, sem hjer er lagt upp í. Það er herferð móti
herra þessa heims, þessa heiðna lands, vonskunn-
ar anda í himingeimnum. Krossmörk komil á loft,
háir krossar, róður og önnur heilög tákn. Klerkar
uðu ræðu um lagarjettinn.
Fjöldi hefir þar verið merkisklerka.
En nú, einmitt nú, þegar Þingvellir hafa verið
gerðir að helgistað allrar þjóðarinnar, þá er stað-
urinn sviftur presti sínum.
Það má ekki ske.