Lesbók Morgunblaðsins - 05.01.1936, Qupperneq 3

Nafnspjald barónsins meO kórónu.
Og getið, að hann liefði reynt að
há eíjrnm hans úr klóm konunnar,
en það hefði. mistekist. Nvi ætti
hann að hverfa frá íslandi og fara
út í liínn mentaða heim, því að
þar gæti hann áreiðanlega orðið
frægur sem hljómlistarkennari.
Af þessu má marka. að baróninn
á Hvítárvöllum hefir verið ævin-
týramaður. Hefir hann sennilega
komið hingað til þess að flýja for-
tíð sína.
Hugulsemi og blómagarðar.
Allir þeir, sem kyntust harónin-
um nokkuð. hera honum það orð
að hann hafi verið „gentlemaður",
framúrskarandi hugulsamur og
svo hrjóstgóður, að hann mátti
ekkert aumt sjá, án þess að hann
revndi að bæta úr því.
Hann var altaf hjer í Keykjavík
um jólin, og hjeðan sendi hann
öllu starfsfólki sínu á Hvítárvöll-
um jólagjafir, sinn böggulinn
handa hverjum. Var slíkt óþekt
þá hjer á landi og vöktu gjafir
hans hinn mesta fögnuð á heimil-
inu.
Annað dæmi um nærgætni hans
og gott hjartalag var það, að með-
an hann bjó á HvítárVöllum
drukknaði bóndi í Grímsá. Kona
þessa bónda hafði unnið hjá bar-
óninum. og reyndist hann henni
besti drengur og seta bróðir í
raunum hennar. gaf henni peninga
og hjálpaði henni á allan þann
hátt er hann gat.
Bins og margir Frakkar liafði
haróninn næmt auga fyrir fegurð.
Honum mun hafa fundist að ís-
lendingar væri all skeytingarlaus-
ir um alt það. sem augað gle'ður
og Berurjóðurslegt víðast. Byrj-
aði hann þe'ss vegna þegar á því,
er hann var kominn að Hvítárvöll-
um, að koma þar upp skrúðgörð-
um, og voru þeir orðnir fagrir er
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3
hann fell frá. Nú munu þetta vera
kartöflugarðar. En með þessari
viðleitni sinni að fegra landið,
vakti liann aðra til umhugsunar
um það, og af hans dáðum má
þakka það, að níi eru til skrúð-
garðar víða í Borgarfirði, og ber
þó fyrst og fremst að nefna hinn
fagra skrúðgarð Sigurðar Fjeld-
sted i Ferjukotí, sem áreiðanlega
er endurminning um dvöl bar-
ónsins á Hvítárvöllum, og kvnn-
ingu þéirra Sigurðar,
Gróðahugur.
Það var í baróninum mikill
gróðahugur. Hann hugsaði ekki
um annað en hvernig hann gæti
orðið ríkur á stuttum tíma. Þess
vegna keypti hann Hvítárvelli og
kom upp kúahrii í Reykjavík.
Taldi hann sig mundu geta orðið
stórríkan á húskapnum. En hú-
skapurinn har sig ekki, sem varla
var von. Og þá var hann með alls
konar heilabrot.
Einu sinni datt honum það í
hug að setja á fót stórt hrossa-
bú. Hafði hann reiknað út hve
marga hesta hann gæti selt á ári,
og hvað hann græddi á þeim: —
Þegar hann bar þessa áætlun undir
Sigurð, sá Sigurður þegar að hann
hafði gleymt kostnaðarhliðinni, og
henti lionum á. að hann þvrfti að
afla heyja handa hrossunum; ann-
ars mundu þau falla úr hor, og
þá yrði nii gróðinn lítill. Þá hvarf
baróninn frá þeirri hpgmynd.
Þegar -hann kom að Hvítár-
völlum, átti jörðin veiðirjett í
Grímsá, en hann hafði verið leigð-
ur En«lendingum. Var haróninn
h.iá þeim öllum stundum þe'gar
beir voru að veiða. Svo er bað
einu sinni að hann segir við Sig-
urð að hann vilji kaupa Blunds-
vatn.
Sigurður spurði hvað hann ætl-
aði að gera við bað.
•Tú. hann ætlaði að byggja þar
höll og hafa skemtibát á vatn-
inu: mundi hægt að leigia Eng-
lendingum vatnið og höllina.
Daginn eftir reið svo Sigurður
með honum og kevptu þeir
Blundsvatnið fekki jörðina) fyrir
300 krónur. Þar setti haróninn
tjald og dvaldist þar æði lengi.
En engir hændust þar að, og ekki
er höllin komin enn í dag, eUda
var vatnið ónýtt sem yeiðjvatn,
pg er nú að mestu horfið.
Þá kejrpti baróninn veiðirjett í
Langadalsvatni af Borgarhrepp.
Ljet hann reisa þar sumarbústað
og dvaldist þar tímum sgman.
Það hús stendur enn.
Þannig var b.aróninn.. Hann
hljóp úr einú í annað, en hafði
ekki úthald til neins. Ef hann
hefði aðeins húgsað u.m Hvítárvell-
ina. héfði hann getað verið þar
enn, og búið blómabúi.
Útgerð.
Þegar haróninn sá að hve'rju
fór með búskapinn, komst hann
að þeirri niðurstöðu, að eina ráð-
ið til að græða hjer á Íslandi,
væri útgerð, ekki skútuútgerð, eða
smábátaútgerð, heldur togaraút-
gerð.
Kom honum þá til hugar að
stofna fjelag með 16—20 enskum
togurum og fá leyfi fyrir þá að
veiða í landhelgi alla leið frá
Tngólfshöfða að Reykjanesi, gegn
því að Faxaflói vrði friðaður fyr-
ir togurum.
Ritaði hann langa grein um
þetta mál í ,,lsafold“ vorið 1901.
Þar ræðir hann um það, að efna-
leysi fslendinga hái hje'r öllum
framkvæmdum. en álit sitt sje,
að fsland hljóti að fá frá sjónum
sinn fyrsta stvrk til viðrjetting
ar, og
að þaðan gæti, ef hyggilega væri
að farið, komið svo fljót og
veruleg hjálp til handa öllum
landsbúum, að hier væri miög
gagnger breyting komin á til
verklegra framfara að 10 til
20 árum bðnum.
Hann getur þess einnig að ís-
lendingar eigi engum vönum
mönnum á að skipa adð togara-
veiðar, en það skilyrði mætti setja
að svo og svo mörgum yrði kent
á skipunum og auk þess mætti
skuldbinda fjelagið til þess að
veita svo og svo mörgum atvinnu í
landi. Reykjavík væri best til þess
fallin að fje'lagið hefði þar aðal-
bækistöð sína „auk. þess. sem það
er langhagfeldast. fyrir landið, að
aðalstöðin sje í höfuðstað þess“.