Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1936, Page 1

14. tölublað.
Sunnudaginn 5. apríl 1936.
XI. árgangur.
k.f.
mmmmmmmwmmmmmmwmmmMmm

:>)C^5>J.\ / í\5v' V5/i-vxJív- 7T\ 7K%) /T\7*)^>J-\ VJ/i.'s U&€ 1<A\- / Kí*) ^

'^'!i5iy4?»íf'.'JiX<Cí«c<'5Sg3XC<{‘'4.'li
S>j5^í^!ífe/S'>iííSS^^^
iililiill
HHHHHHHHHéfti&SS'tfá
Éfl'II
?'>í.Á3«C3
&£&$>í;|
Élf|§|
á>£Ö>£'fí;
11«
iX^ttZ'jíjoí'Á
>il;>£í&Ö!5_
ílllfllii
MMI
MS
Hraknlngar og víg Spánverja
á Vestfjörðum 1615.

WMMá
. MíM§á
IIMlli
/ftlM- NT^ NT£$ r<Q v
cJ>>, V?/J.\ >7?/J.\/l\Zv)/IX^pU^- /1
/i\I// /T\l>/J Ó>, v*\~ vjrK\- c^)x> / í\£v> vO>X >:?/J.\ '//Av=. ci>X '/A\=
/A\= /T\Jv) <£>)£ -<^Vr= >5/J-\'7T\Jo) / T\ ->/) >5>i\ 7T\5-/) >5>J-\ ^J\\x.
......-.......
lxV>í\>>í3xí^/i\v= >^J>>5/J.\5^d;.\i[5^\'>^\ÁÍ^^/il^|.\^jAci>)C^^^vÍA^'Vi\7r\^)/<A\=/A\=.5-^')Cíi>/C>r?/J.\5^.v=!<!kt=tl!^.v=í>^.v= Ö\.t=A5>jA^J>)5 ’ftvJt;
Eflir Arna Ola ptgf
sn,w>5>j
N, .... M&'XSífGilftí
i&xsM
>Si<SÍ>\

Heimildir.
Árið 1613 komu t'l Vestfjarða
hvalveiðaskip spönsk og frönsk
(frá Baskalandi og Gascogne).
Þóttu skipverjar á þeim ránskap-
armenn og uppivöðslusamir. Komu
þeir enn ,tvö sumur, og fór á sömu
leið. Var yfirgangur þeirra kærð-
ur og með konungsbrjefi 30. apríl
1615 voru Biscaiar og aðrir þeir,
sem færi hjer með ránskap, gerðir
rjett teknir og rjett dræpir. Var
brjef þetta lesið upp í lögrjettu í
júní sama ár og „var það sam-
þykt höfuðsmannsins við báða
lögmennina og lögrjettuna að
þeir spönsku, eður þeir sem ræna
á íslandi, skuli rje.ttilega teknir
og skaðaðir með tilstyrk sýslu-
manna, svo mikið sem íslenskir
kunna að gera þeim“.
Varð þetta til þess, að 31 Spán-
verji voru drepnir á Vestfjörðum
þá um haustið. Stóð Ari Magnús-
son sýslumaður í Ogri aðallega
fyrir því, og varð frægur af
drápi þeirra segir Páll E. Ólason í
MeUn og mentir. Víða er þessara
atburða getið, svo sem í Árbókum
Esphólíns. En Ólafi Davíðssyni
(Tímarit Bókmentafjelagsins 1895)
þykir Esphólín ekki hafa verið
vandur að heimildum og ákærir
hann fyrir að fara með hrein ó-
sannindi um Jón Guðmundsson
lærða, sem skrifaði allra manna
greinilegas(t um þessa viðburði.
Hann átti þá heima í Reykjarfirði
og hafði náin kynni af Spánverj-
um, en hafði fyrir sjer lýsingu
sóknarprests síns og 5 nágranna
um vígin. Er auðsjeð þegar á titl-
inum á ritgerð Jóns „Sönn frá-
saga af spanskra skipbrotum hjer
við land 1615“, að hann he'fir
viljað skýra sem sannast og rjett-
ast frá, og eftir hans dómi hafa
sakirnar við þessa Spánverja ekki
verið mjög miklar.
Síra Ólafur á Löndum ork,ti
langt kvæði um þessa atburði alla,
er hann nefndi „Spönsku vísur“
og er þar frásögn hans í sumu
fyllri en frásögn Jóns, eíi heyra
má að hann hefir verið haturs-
maður Spánverja.
I Skarðsárannál er stuttlega
sagt frá drápi Spánverja „hvort
spanska slag til landhreinsunar
virtist, sem dómar þar um gengn-
ir ganga og votfa og á Alþingi
var yfirsjeð“.
f Sýslumannaæfum er einnig
sagt frá þessum atburðum og
mun Bogi hafa farið eftir frásögn
Esphólíns. Segir hann svo um
Jón lærða: „Jón hafði mikil mök
við áðurnefnda ránsmenn, var eigi
frítt að hann vísaði þeim á hafn-
ir, eða til fjefanga; en þá er þeir
voru drepnir komsf Jón undan
suður yfir heiðar“. Þetta telur
Ólafur Davíðsson rangt, því að
það mundi varla hafa legið í lág-
inni, þegar galdramál Jóns lærða
komu upp. Þó virðist svo sem
flækingur Jóns hafi byrjað upp
úr þessu, og ei* líklegt að honum
hafi ekki þótt fýsilegt að búa
undir handarjaðri Ara í Ögri eft-
ir það, að hann hafði skrifað frá-
sögu sína, því að Ari þoldi illa
mótgang.
Ari ljet tvo dóma fram fara á
hendur þeim spönsku og má á
þeim sjá hvað þeim er gefið að
sök, og verður síðar skýrt frá
því. Þe'gar menn lesa þessa
sögu verða menn að hafa í huga,
að aldarfar var þá annað á Is-