Lesbók Morgunblaðsins - 09.08.1936, Qupperneq 1
32. tölublað. Sunnudaginn 9. ágúst 1936. XI. árgangur.
ÍMMá«rfrwU>iðji k.f.
ARÐGEISLAR
Árið 1932 birtist i Lesbók grein um jarðgeisla eftir þýskan visinda-
mann, dr. K. R. v. Rogiies. Vakti hún almenna athygli. Siðan hafa vis-
indamenn í ýmsum löndum fengist við rannsóknir á jarðgeislum, og eru
þær rannsóknir mjög merkilegar. Eftirfarandi grein birtist í ameriska
timaritinu „The Rosicrucian Digest“ í júli i sumar og er höfundur hennar
Ernest Gonzenbach.
ARÐGEISLAR eru í raun og
veru endurkast geisla, sem
jörðin drekkur í sig frá sólinni,
fastastjörnum og reikistjörnum af
öllum stærðum. Það er aðeins skamt
síðan að menn uppgötvuðu þessa
jarðgeisla, og menn vita lítið um
þá, því að aðalkapp er lagt á það
að rannsaka þá geisla, sem koma
utan úr himinhvelinu. En þar sem
menn vita að fastastjörnurnar
senda frá sjer ósýnilega geisla, þá
er það ekkert undarlegt þótt jörðin
sendi frá sjer samskonar geisla.
Það er hægt með mörgu móti að
finna þessa geisla, en undarlegt
hvað þeim hefir verið lítill gaum-
ur gefinn og hvað menn eru van-
trúaðir á það, að þeir sje til.
Lærðustu rafmagnsfræðingar hafa
hundsað þá, eða þeir afneita
geislunum með öllu.
En jarðgeislarnir eru til og menn
verða þeirra varir á ýmsan hátt.
Menn sem hafa útvarpstæki í bíl-
um sínum, komast ósjálfrátt í
kynni við þá á þann hátt, að út-
varpið þagnar alt í einu, en tekur
svo til aftur sjálfkrafa eftir svo-
litla stund. Þetta gerist á vissum
blettum. Lögreglan í stórborgunum
þekkir þessa staði og kallar þá
„dauða staði“. Hún varast það að
hafa bíla sína standandi nærri
þeim.
Þessir „dauðu staðir“ eru und-
antekningarlaust staðir þar sem
tveir jarðgeislar mætast. Jeg hefi
rannsakað mörg hundruð slíkra
staða og ætíð komist að raun um
að þar skerast tveir jarðgeislar. I
sumar sem leið drap elding mann,
sem ók á bifhjóli eftir breiðum
vegi. Báðum mégin við veginn voru
há trje og einnig rafmagnsleiðslur.
Mönnum þótti það afar undarlegt,
að eldingu skyldi ljósta niður á
niiðjan veginn, því að eðlilegast
hefði verið að henni lysti niður í
trjen eða rafmagnsþræðina utan
við veginn. Lögregluþjónn sýndi
mjer staðinn, þar sem eldingin drap
manninn. Jeg komst fljótt að raun
um það, iað einmitt á þessum stað
mættust tveir jarðgeislar.
Þetta sannar það, sem þýski
baróninn von Pohl hefir haldið
fram, að eldingu slái aldrei niður
nema þar, sem tveir jarðgeislar
mætast. Þetta skýrir einnig það
hvernig á því stendui' að einangr-
un rafmagnsþráða dugar ekki á
sumum stöðum. Þetta hefi jeg at-
hugað mörg hundruð sinnwn. Jeg
hefi líka athugað fjölda mörg trje,
sem orðið hafa fyrir eldingu, og
undantekningarlaust hafa þau stað-
ið einmitt þar sem tveir jarðgeisl-
ar mætast, eða þar rjett hjá.
Skýringin á þessu er afar ein-
föld. Geislarnir eiga upptök sín
djúpt í jörð sem straumar, en þeir
breyta stefnu, ef þeir rekast á góð-
an rafmagnsleiðara, svo sem málma
eða vatn. Geisli, sem á t. d. upptök
sín 500 fet undir yfirborði jarðar,
getur rekist á vatnsæð og breytt
stefnu og síðan rekist á aðra vatns-
æð sem annar geisli fer eftir. Þeir
sameinast þá í einn geisla, sem
hefir jafn mikinn kraft eins og
þeir báðir höfðu. Þess vegna legg-
ur þenna geisla hærra í loft held-
ur en einfaldan geisla, og hann
verður því eðlileg leiðsla í skaut
jarðar fyrir rafmagn, sem myndast
í skýjunum. —