Lesbók Morgunblaðsins - 11.10.1936, Page 2
322
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Kirkjan í Flatey. Næsta húsið til hægri er bókasafnshúsið, og bak
við það sjest pósthúsið.
hafði beitt sjer fyrir þessu niáli
— hann var víðsýnn maður og
tillagagóður — og skrifaði um
nauðsyn lestrarfjelaga í gömlu
Fjelagsritin, en í þeim eru marg-
ar góðar greinar og vel skrifað-
ar. Þá var stofnað „Ens íslenska
Suðurlands Bókasöfnunar og lest-
ursfjelag“, og aflaði það sjer
ýmsra góðra bóka og fylgdist vel
með, og stóðu að því áhugasamir
menn. En ekki helst það lengi. En
hreyfingin dó ekki með öllu •—
þetta að afla leikum og lærðum
almenningi í landinu góðra bóka
í fjelagsskap varð einn þáttur í
fræðslustefnu sumra mætismanna
á 18. og 19. öld. Einn af þeim var
sr. Ólafur Sivertsen í Flatey, og
hans fjelagsskapur hefir lengst
staðið. Og fyrir hans áhrif voru
á næstu árunum eftir 1836 stofn-
uð að minsta kosti fjögur önnur
lestrarfjelög í . Barðastrandar-
sýslu.
Flateyjar-bókasafnið var þegar
í upphafi allstórt og gott safn.
Það átti rit á íslensku og dönsku
og þýsku aðallega, og dálítið á
latínu. Bækurnar fjölluðu um
margvísleg efni, og lesendurnir
höfðu úr miklu að velja, móts
við það, sem oftast hafði áður
verið um bókakost almennings.
En hann hafði löngum verið
þröngur og einhæfur — mest
guðsorðabækur og íslenskur sögu-
fróðleikur nokkuð. Bókasafnið í
Flatey átti, auk sögu- og gnð-
fræðirita, allmikið um náttúru-
fræði, heimspeki, búfræði, lög-
fræði, læknisfræði, málfræði og
verslun. Bækurnar í þessum flokk
um voru samt ærið misjafnar. Yf-
irleitt var best fylgst með í sögu
og inálfræði, og bækurnar í þeim
flokkum voru nýjastar. En nátt-
úrufræðaritin voru upp og ofan
eldri, sum áratuga gömul, og bú-
fræðaritin voru einnig flest frá
18. öld, þegar lagður var, eftir
erlendum fyrirmyndum, grund-
völlur íslenskrar búfræði og
ræktunarframfara.
Það er ekki vitað með vissu,
eftir skýrslum þeim, sem út hafa
gerið gefnar, hvernig eða hversu
mikið safnið hefir verið notað.
En 1841 er komist svo að orði,
að það sje „aðdáanlegt hvursu
vel Flateyjar sóknarí'ólk hefur
tekið stiítun þessari og látið sjer
vera ant um lestur, meðferð og
skiisemi bókanna".
Á næstu árunum eftir þetta
jókst bókasafnið á ýmsan hátt og
bókaskrár voru þrívegis prentað-
ar, síðast 1858. Á síðasta fjórð-
ungi eða þriðjungi aldarinnar fer
safninu og „stiftuninni“ að
hnigna og áhuginn á málum henn
ar að dofna, þó að aldrei gleymd-
ist hún góðum mönnum þar í eyj-
um. Á síðustu árum hafa Flatey-
ingar beitt sjer fyrir því að end-
urreisa og prýða bókasafnið,
mest fyrir forgöngu sr. Sigurðar
Haukdal prófasts, en með honum
eru nú forstöðumenn þess: Oskar
Níelsson hreppstjóri í Svefneyj-
um, Magnús Andrjesson fiski-
matsmaður og Magnús Benja-
mínsson verslunarmaður í Flatey.
Vegna aldarafmælisins hefir nú
verið gefin út fjórða skýrsla
Framfarastiftunarinnar og skrá
um bækur safnsins, og virðist það
nú vera myndarlegt safn og fjöl-
skrúðugt, enda hafa ýmsir orðið
til þess að styrkja það vel með
gjöfum.
Einn þáttur framfarastiftunar-
innar í Flatey var „brjeflega fje-
lagið“ svonefnda, og lýsa sam-
þyktir þess vel tilgangi og hug-
arfari þeirra, sem að því og bóka-
safninu stóðu. Tilgangurinn átti
„einkanlega að vera sá, að lífga
fjör og anda samlanda vorra,
hvetja oss til að veita því eftir-
Kauptúnið í Flatey. Garðurinn, sem sjest í fjörunni, er elsta mann-
virki í eynni.