Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1936, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGLív^^JSINS
379
hvort tveggja manna best, og
sund kendi hann á Revkjum þang-
a8 til þremur dögum áður en hann
dó. Norðanfari). Jeg hefi heyrt að
hann hafi synt frá Reykjavík út í
Engey, heldur en Viðey, en veit
ekki hvort það er satt.
Um 1870 kendi Ólafur í Hamars-
gerði sund í laug hjá Barði í
Fljótum, en áður kendi hann sund
í Reykjasveit fram í Skagafirði.
Einhvers staðar hefir sund líka
verið kent í Aðalreykjadal í Þing-
eyjarsýslu, því síra Jón Yngvalds-
son getur þess í lýsingu Nessóknar
1810 að „stöku ungiingar hafi
numið nokkuð í sundment af járn-
smíðasveini einum norðlenskum, er
hið fyrra sumar kom sunnan úr
Reykjavík og var vel sundfær“.
Mjer þvkir líklegt að hann hafi
verið lærisveinn Gests.
Eftir daga Jóns Kjærnesteds er
víða minst á synda menn, en þó
var sundið svo fátítt og hefir ver-
ið alt til þessa dags, að fæstir ís-
lendingar hafa sjeð mann synda.
(Um aldamótin kom skólapiltur
úr Revkjavík norður að Vatnsbæj-
um í Kelduhverfi. Vitnaðist það að
hann hafði lært sund, og hafði
hann engan frið fyrir þeim, sem
vildu sjá þá íþrótt, því að þar
hafði ekki sjest sund í manna
minnum. Ritstj.).
1 flestum sóknalýsingum er það
tekið skýrt fram að enginn kunni
sund í sókninni. Það eru í hæsta
lagi 20 sóknalýsingar af þessum
150, eða hvað það nú er, sem Bók-
mentafjelaginu hafa borist, sem
geta þess, að sund sje tíðkað þar
um slóðir, og í meir en helmingn-
um af þessum 20, er það tekið
fram, að aðeins örfáir, 1—2 sókn-
armanna sje syndir. Sumum prest-
unum þvkir jafnvel sundið slfkt
„raritet“, að þeir fara að dæmi
annálaritaranna og nefna sund-
manninn. Þannig er það tekið
fram í sóknalýsingu Helgafells og
Bjarnahafnarsókna, að Árni
Thorlacius kunni að synda, og
síra Sigurður Jónsson getur þess í
lýsingu Staðastaðarsóknar, að
prófastur P. Petersen (Pjetur
Pjetursson biskup) hafi lært sund
í'ungdæmi sínu.
PÁLL MELSTEÐ skólakennari
hefir sagt mjer að talsvert
hafi verið fengist við sundment í
Bessastaðaskóla. Sumarið 1829
voru þrír piltar á Bessastöðum,
Konráð Gíslason (seinna prófess-
or), Páll og Þorsteinn Jónsson
(seinna kaupmaður í Reykjavík).
Þeir komu sjer saman um að fara
i sjó alt sumarið, hvernig sem
viðraði, þangað til piltar kæmi um
haustið, og lá ríksort heilt við (um
75 aurar) ef út af var brugðið, ef
veikindi hömluðu ekki. Það kom
einu sinni fyrir Pál, en aldrei fyrir
þá, enda var hann þeirra yngstur
og óharðnaðastur, á 17. ári. Þeir
fjelagar heldu þessu áfram fram
um veturnætur, og má nærri geta
að oft hefir verið hart aðgöngu í
svipinn að fara í sjó um haustið,
en aftur er mjög líklegt, að það
sje sundförum þessum að þakka,
að minsta kosti meðfram, að þeir
eldast betur en flestir aðrir Páll
og Konráð.
Mjer þykir líklegt að sund
þeirra fjelaga standi í sambandi
við sundpjesann, sem útgefendur
Fjölnis gáfu út 1836.
Sjálfsagt hefir sundpjesinn haft
talsverð áhrif og hvatt unglinga
til að læra sund hjá Gesti og ef
til vill fleiri sundkennurum, en
þessi sundkensla virðist þó hafa
verið mjög stopul þangað til Jónas
Jónsson fór að kenna sund við
Syðra-Laugaland í Eyjafirði.
Fyrsta sundlaugin.
1873 er sundstæðið gert úr garði
og hagar svo til að veita má laug-
arlæk í það. Jónas sundkennari,
eða Sigluvíkur-Jónas, kendi sund-
ið, og má jeg segja að hann hafði
lært það hjá Gesti. 1874 var bygt
svolítið hús við sundpollinn, til að
klæða sig í og afklæða. 12 piltar
voru við sundkensluna. Að lokum
var haldið nokkurs konar próf og
gátu þeir, sem höfðu æft sig við
sundið allan tímann, 14. maí til 7.
júní, synt fjórðung úr klukkutíma
viðstöðulaust. 1875 voru 9 ný-
sveinar og próf að lokum. Ekki
hefi jeg rekið mig á skýrslur um
sundið 1876, en auglýsingar eru
um það í Norðanfara og Norðlingi
bæði árin, og hefir það því sjálf-
sagt verið kent þau árin líka. 1878
og 1879 er ekki kent sund 4
Laugalandi. 1880 læra 14 piltar
sund hjá Jónasi við Laugaland.
1881 komu ekki nema 5 piltar til
sundsins, — og síðan ekki söguna
meir. Sundhúsið var rifið og sund-
poRurinn skemdur.
Laugarnar hjá Reykjavík.
IJm sama levti og Jónas fór að
kenna sundið við Laugaland
nyrðra. var sund líka kent eitt-
hvað svolítið í Reykjavík. Ingi-
mundur Ingimundarson og Bene-
dikt Pálsson auglýsa það í Tíman-
um að þeir ætli að kenna sund í
Laugunum vorið 1873. Litlar sög-
ur fara af sundkenslu þessari, en
þó hefir orðið úr henni, því næsta
sumar auglýsir Benedikt Pálsson
að hann ætli að halda áfram að
kenna sundið.
Nú er jeg kominn að því atriði,
sem jeg vona að verði mjög þýð-
ingarmikið í sögu sundlistarinnar
á íslandi, en það er sundkenslan í
laugunum við Reykjavík og stofn-
un sundfjelags í Reykjavík.
Vorið 1884 kennir Björn Lúð-
víksson Blöndal sund í laugunum
og lætur nokkra af lærisveinum
sínum „sýna bæjarmönnum íþrótt
sína á Reykjavíkurhöfn við
bryggjurnar“ (ísafold) og var það
vel til fallið, því altaf er þó mynd-
arlegast að synda í sjónum, þar
sem kostur er á því.
1. október 1884 er stofnað sund-
fjelag í Reykjavík „í því skyni að
halda uppi stöðugri sundkenslu í
laugunum hjá Lauganesi og styðja
og efla sundkunnáttu hjá íslend-
ingum eftir megni“. 100 manns
gengu í fjelagið á fundinum, en
31. janúar 1885 eru fjelagsmenn
112. Sumarið 1885 er sund kent
um þriggja mánaða tíma til 6.
október og tóku um 50 manns þátt
í því.
Bæjarstjórn Reykjavíkur
veitir ókeypis sundkenslu.
Bæjarstjórn Reykjavíkur veitti
drengjum þeim, 10 ára að aldri
eða eldri, sem höfðu notið kaup-
lausrar kenslu í barnaskólanum
veturinn 1885—86, ókeypis kenslu
í sundi þetta sumar.
1886 er baðhús eða sundhús
bygt við laugarnar og reglur
samdar fyrir notkun þess.